- حمایت از مخالفان بلشویک‌ها
- انقلاب در انقلاب
- سردسته جاسوس‌ها
- پرده‌پوشی در بیان حقیقت
- ظاهرسازی دولت بریتانیا
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
حدود یک قرن پیش بریتانیا به‌طراحی توطئه قتل لنین و تلاش برای سرنگونی حکومت بلشویکی نوپای او متهم شد.
دولت بریتانیا این اتهام را بخشی از پروپاگاندای شوروی خواند. اما شواهد جدیدی که به‌دست آمده نشان می‌دهد که این موضوع ممکن است صحت داشته باشد.
آنچه به‌نام "توطئه لاکهارت" شناخته می‌شود، برای چندین دهه در آرشیو اسناد اتحاد شوروی مورد توجه گرفته و در مدارس تدریس شده، و حتی در مورد آن فیلم ساخته شده است.
در اوایل سال ۱۹۱۸، و در ماه‌های پایانی جنگ جهانی اول، دولت بلشویکی جدید روسیه مشغول مذاکرات صلح با آلمان و عقب‌کشیدن نیروهای از نفس‌افتاده‌اش از جبهه‌ها بود.
این کار به مذاق لندن خوش نمی‌آمد، چرا که آلمانی‌ها را از شر جنگیدن همزمان در دو جبهه خلاص می‌کرد و به آنها اجازه می‌داد نیروهایشان را در جبهه غرب تقویت کنند.
بریتانیایی‌ها که مصمم بودند روسیه را به‌نفع متفقین به جنگ بازگردانند، مرد جوان سی و چند ساله‌ای را به‌عنوان نماینده خود به مسکو فرستادند. نام او رابرت بروس لاکهارت بود.
[↑] حمایت از مخالفان بلشویک‌ها
لاکهارت که یک اسکاتلندی بود، شخصیت جالبی داشت. او عاشق شراب، زن و ورزش بود و در عین حال ادعا می‌کرد می‌تواند پنج کتاب را به‌طور همزمان بخواند.
در ابتدا به‌نظر می‌رسید لاکهارت پیشرفت خوبی داشته باشد. ولی در ماه مارس آن سال، اتحاد شوروی پیمان صلح برست - لیتوفسک را با آلمان امضا کرد و به این ترتیب همه امیدها برای بازگشت آن به جبهه متفقین از میان رفت. 
اما ظاهراً لاکهارت به‌هیچ‌وجه قصد رها کردن موضوع را نداشت. در عوض گفته می‌شود که از آن به بعد توجه او معطوف به سرنگونی حکومت بلشویکی و جایگزین کردن آن با دولتی بود که مایل باشد مجدداً علیه آلمان وارد جنگ شود.
اسناد نشان می‌دهند که لاکهارت در ماه ژوئن برای کمک مالی به سازمان‌های ضد بلشویکی مختلف در مسکو از لندن درخواست پول کرد.
نامه او، که قید "فوری" هم داشت، از سوی وزارت امور خارجه به خزانه‌داری فرستاده شد.
این نامه برخورد وزیر امور خارجه با نماینده مسکو را به خوبی نشان می‌دهد: "آقای بالفور معتقد است که وقت انجام این اقدام فرارسیده است، و من قصد دارم از شما بخواهم کمیته لردها را به تأیید هزینه‌های مورد اشاره ترغیب کنید تا منابع مالی مورد نظر در اختیار آقای لاکهارت قرار بگیرد."
[↑] انقلاب در انقلاب
در اواخر ماه مه بریتانیایی‌ها تصمیم گرفتند نیروی نظامی کوچکی را به آرخانگلسک در شمال روسیه بفرستند.
رسماً گفته می‌شد که مأموریت این نیروها جلوگیری از افتادن هزاران تن تجهیزات نظامی بریتانیایی – که قبلا به روس‌ها داده شده بودند - به‌دست آلمانی‌هاست.
اما اسناد آن زمان نشان می‌دهند که نقشه‌هایی مورد بررسی بوده‌اند که مطابق آن پنج هزار سرباز بریتانیایی به بیست هزار نیروی ویژه لتونیایی مأمور حفاظت از کاخ کرملین – که گمان می‌رفت امکان پشت کردنشان به بلشویک‌ها وجود دارد – ملحق می‌شدند.
لاکهارت در تابستان سال ۱۹۱۸ بعد از ملاقاتی با یکی از مخالفان محلی بلشویک‌ها به‌نام ساوینکوف، تلگرافی به لندن مخابره کرد. او در این تلگراف گفته بود: "پیشنهاد ساوینکوف برای انقلاب در انقلاب. نقشه در مورد این است که چگونه در پی حمله متفقین سران بلشویک‌ها به قتل برسند و دیکتاتوری نظامی شکل بگیرد."
در ذیل پاراگراف حروف اول نام و امضای لرد کرزن دیده می‌شود که در آن زمان یکی از اعضای کابینه جنگ بریتانیا بود. تلگراف می‌گوید: "روش‌های ساوینکوف خشن هستند، البته در صورت موفقیت احتمالا کارآیی خوبی خواهند داشت. ولی ما تا زمانی که تصمیم قطعی در مورد اقدام نظامی گرفته نشود ما نمی‌توانیم حرفی بزنیم یا حرکتی بکنیم."
[↑] سردسته جاسوس‌ها
در همین حال لاکهارت همکاری با شخصیت جالب دیگری را شروع کرده بود. سیدنی رایلی یک تبعه روسیه بود که پیشتر نام خود را از روزن بلوم تغییر داده بود.
او که صاحب یک شرکت بود و زندگی پر زرق و برقی داشت، به تازگی همکاری با سرویس‌های مخفی بریتانیا را شروع کرده بود. او بعدها به "سردسته جاسوس‌ها" معروف شد و در کتاب داستان‌های پرماجرا به شهرت رسید. حتی گفته شد او الهام‌بخش یان فلمینگ در خلق شخصیت داستانی جیمز باند بوده است. کمی بعد هردوی آنها درگیر اتفاق بزرگ و حیرت‌آوری شدند.
در اواخر تابستان سال ۱۹۱۸ لنین در مسکو ترور شد. یک زن جوان از فاصله نزدیک دو گلوله به او شلیک کرد. پلیس مخفی بلشویک‌ها، معروف به چکا، بروس لاکهارت را چند ساعت بعد از این واقعه دستگیر کرد و او را برای بازجویی به کاخ کرملین برد. رایلی در آن موقع از چنگ چکا فرار کرد، اما چند سال بعد با فریب به روسیه کشانده شد و با شلیک گلوله به قتل رسید.
بر اساس اسناد و مدارک چکا، لاکهارت به‌دست داشتن در توطئه قتل لنین و سرنگونی دولت بلشویکی اعتراف کرده است. اما نماینده بریتانیا در مسکو در اوائل اکتبر ۱۹۱۸ با همتای روسی خود در لندن مبادله شد.
[↑] پرده‌پوشی در بیان حقیقت
لاکهارت در کتاب پرفروشش به‌نام "یادداشت‌های یک مأمور بریتانیایی"، که در دهه ۱۹۳۰ منتشر شد، تأکید می‌کند که هیچ نقشی در توطئه قتل لنین و یا توطئه سرنگونی دولت بلشویکی نداشته است.
او در عوض اصرار داشته که سیدنی رایلی، "سردسته جاسوس‌ها" پشت نقشه‌های انجام کودتا بوده است.
لاکهارت اضافه کرده که با رایلی سر و کار چندانی نداشته و رایلی به ادعای بسیاری خارج از کنترل و تکروانه عمل می‌کرده است.
با این وجود یک نامه، که توسط رابین پسر لاکهارت نوشته شده، در آمریکا در آرشیوها پیدا شده است.
پسر لاکهارت در این نامه اشاره می‌کند که پدر او در بیان برخی حقایق پرده‌پوشی کرده است: "اگر موضوع رابطه پدر من با رایلی هنوز برای بعضی‌ها در وزارت امور خارجه جذاب است، باید گفت که از کتاب "یادداشت‌های یک مأمور بریتانیایی" به روشنی بر می‌آید که پس از آن که در سال ۱۹۱۸ تصمیم دخالت در امور روسیه گرفته شد، پدر من از جنبش مخالف انقلاب علنا حمایت می‌کرد، و مسلماً رایلی با این جنبش همکاری فعالانه‌ای داشت. پدرم شخصاً برایم روشن کرد که همکاری او با رایلی از آنچه علناً گفته بود خیلی تنگاتنگ‌تر بوده است."
[↑] ظاهرسازی دولت بریتانیا
پروفسور رابرت سرویس کسی است که نامه مورد بحث را پیدا کرده است. او عقیده دارد تنها راه پیدا کردن حقیقت، دسترسی به بقیه پرونده‌های آن دوره است.
اما دولت بریتانیا بسیاری از این پرونده‌ها را بعد از گذشت ۹۰ سال همچنان سری به‌شمار می‌آورد.
پروفسور رابرت سرویس معتقد است دلیل این کار حفظ این افسانه است که توطئه‌هایی به سبک لاکهارت هرگز مورد تأیید لندن نبوده و نخواهند بود.
او می‌گوید: "سیاست رسمی امروز سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا مخالف براندازی دولت‌های خارجی و یا به‌قتل رساندن رهبران سیاسی است. گمان می‌کنم دولت می‌خواهد در ظاهر امر نشان دهد که این نگاه همیشه وجود داشته است و بریتانیا همیشه کارنامه پاکی داشته است. کارنامه بریتانیا همیشه پاک نبوده است. آنها هم به اندازه دیگران کارهای نادرست انجام داده‌اند."[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- مایک تامسون، بریتانیا در ترور لنین دست داشت؟، بخش فارسی بی بی سی: دوشنبه ۱۱ آوريل ٢٠۱۱ - ٢٢ فروردین ۱۳۹٠؛ برگرفته از: رادیو چهار بی بی سی
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ بخش فارسی بی بی سی
[برگشت به بالا]
