[نام‌های تاریخی ایران]
اشاره: اطلاعاتی که در قسمت پيوست‌ها ارائه می‌شود، آگاهی از ديدگاه‌های مختلف دربارۀ مطالب يک مدخل خاص است. مسئوليت این ديدگاه‌ها به عهده نويسندۀ يا نويسندگان آن است و نشر اين ديدگاه‌ها در دانشنامه به منزله تایید نظرات ارائه شده در آنها نیست.
[↑] آیا تغییر نام کشورمان از پرشیا به ایران درست بود؟
کشورها و زبان‌های زنده جهان معمولاً در هر فرهنگ نام خاص خود را دارند. برای مثال آلمانی‌ها زبان خود را "دویچ" (Deutsch) می‌نامند ما آن را "آلمانی" می‌خوانیم و انگلیسی زبان‌ها از واژه German استفاده می‌کنند. مردم یونان، فنلاند، هندوستان، ژاپن... کشور خود را الاس، سومی، بهارات و نیهون می‌نامند، ولی در سطح بین‌المللی: Greece, Finland, India, Japan نامیده می‌شود. این تفاوت در نامگذاری زبان‌ها و کشورها به دلایل تاریخی در اکثر فرهنگ‌ها و جوامع به‌ویژه آن‌هایی که دارای سوابق تاریخی خاصی هستند، مشاهده می‌شود.
ایران و زبان فارسی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. حدود ششصد سال پیش از میلاد مسیح، زمانی که یونانیان با هخامنشیان در ارتباط بودند نام Persis را که برگرفته از محل سکونت پادشاهان این سلسله بود به کشور ما اطلاق کردند و ما نیز که گرچه یونانیان کشورشان را Ellas می‌خواندند، نام "یونان" را که در اصل تنها نام سواحل شرقی قلمرو آنان بود به تمام سرزمین‌شان اطلاق کردیم.
واژه یونانی Persis از همان زمان به‌عنوان نام لاتین کشور ما در تمام اسناد و نوشته‌های مغرب زمین به‌کار برده شد و تنها در سده‌های بعد هر کشور با توجه به‌خصوصیات زبان خود در آن تغییر کوچکی داد. فرانسه زبان‌ها آن را Perse La خواندند، آلمانی‌ها از Das Persien بهره جستند و انگلیسی زبان‌ها از Persia استفاده کردند.
نام Persia در تمام این مدت، چه زمانی که ایران از رود دانوب تا شمال هند گسترده بود و چه در زمانی که محدود به سرزمینی در استان خراسان فعلی بود که به‌عنوان نام رسمی کشور مورد استفاده قرار گرفت. Persia به تبع افتخاراتی که ایرانیان - چه پیش از اسلام و چه پس از اسلام - نصیب خود ساختند و نقش مهمی که در پیشبرد تمدن بشری و ارائه آثار عملی و هنری ایفا کردند بار معنایی سنگینی پیدا کرد تا اینکه در سال ۱۳۱۳ / ۱۹۳۵ دولت وقت ایران در اقدامی ناگهانی و طی بخش‌نامه‌ای به سفارتخانه‌های خارجی در تهران از آنان خواست که از آن به بعد در کلیه محاورات خود به‌زبان‌های غربی ایران را به همان نام بومی‌اش عیناً Iran بنامند و از کاربرد Persia خودداری کنند!
انگیزه این اقدام ظاهراً به وضعیت سیاسی - نظامی آلمان و کشورگشایی‌های هیتلر در آن زمان باز می‌گشت. او بر این باور بود که نژاد برتر نژاد آریایی است و از آنجا که "ایران" از واژه آریانا (به‌معنای سرزمین آریایی‌ها) گرفته شده رضاشاه بر این باور بود که تغییر نام بین‌المللی و شناخته شده Persia به‌نام Iran موجب خواهد شد که جهانیان متوجه ریشه‌های آریایی ایرانیان شوند و این اقدام در نزدیک شدن هیتلر به ایران موثر باشد!
نتیجه اما کاملاً برعکس از آب درآمد و از رهگذر این اقدام شتاب‌زده، پیامدهای فرهنگی ناگواری یکی پس از دیگری نصیب ایران شد:
در غرب تقریباً هیچ‌کس متوجه ارتباط نام Iran به نژاد آریایی (Aryan) نبوده و نیست از آن گذشته به‌دلیل شباهت بسیار زیادی که میان نام لاتین ایران و عراق (Iran - Iraq) وجود دارد بسیاری از مردم، ایران را با این واحد عربی تازه تاسیس در غرب ایران اشتباه گرفته و می‌گیرند. از آن گذشته تغییر نام Iran Persia تقریباً همزمان با فروپاشی امپراتوری عثمانی و پدید آمدن تعدادی زیاد واحد سیاسی جدید و مصنوعی (براساس منافع کشورهای غربی) در منطقه بود. لذا از همان زمان تاکنون بسیاری نیز Iran را یکی از همین کشورهای جدید می‌پندارند و ارتباط آن با "پرشیا"ی دیروز برایشان روشن نیست. در یک کلام با تغییر نام، یک شکاف بزرگ میان ایران و کلیه سوابق فرهنگی‌اش در ذهن مردم دنیا پدید آورد.
امروز بخش اعظمی از بودجه کشورها صرف آرایش چهره بین‌المللی و تبلیغات گسترده درباره جنبه‌های تاریخی و فرهنگی‌شان می‌شود. یک نمونه جالب توجه، تمبرهای پستی است که دولت سوئیس چندین سال است که در سراسر جهان با نام Helvetia پخش می‌کند این نام لاتینی، حدود دو هزار سال پیش به آن منطقه اطلاق می‌گشت و قرن هاست که منسوخ گردیده است.
گرچه از سال ۱۹۳۵ نام Persia و صفت Persian رسماً به Iran و Iranian تغییر یافت ولی همچنان بسیاری از نویسندگان، پژوهشگران، هنرمندان و حتی ایرانیان عادی مقیم خارج از کشور از آن استفاده می‌کنند ولی گسترش جدی آن در سطح بین‌الملل وابسته به توجه دولت ایران است. در این بین صفت Persian (برای زبان فارسی) همچنان به‌طور رسمی به حیات خود ادامه داده ولی آن نیز در سال‌های اخیر نه به‌دست دولت، بلکه به‌دست ایرانیان مهاجر دچار معضلی بزرگ شده است. در میان ایرانیانی که در پی انقلاب ۱۳۵۷ به خارج از کشور مهاجرات کردند گروهی در محاورات خود به زبان‌های غربی، زبان مادری خود را عیناً Farsi نامیدند و بدین شکل اندک اندک این واژه در زبان‌های اروپایی خصوصاً انگلیسی رایج و Persian که برای غربیان دربرگیرنده تمام سوابق فرهنگی و تاریخی ایران است بیشتر و بیشتر به فراموشی سپرده شد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط سیاوش آریا ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- آیا تغییر نام کشورمان از پرشیا به ایران درست بود؟، سایت امرداد
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ سایت اینترنتی امرداد
[برگشت به بالا]
