[شمسالنهار]
[↑] دیدگاه‌ها
الحاج عبدالواحد سیدی: آنچه در صفحات ٨٠٣ و ٨٠۴ مجلد پنجم از صفحات عمومی ۴٨٠٣ و ۴٨٠۴ دایرةالمعارف آریانا چاپ سال ۱٣۴٨ خورشیدی از طرف انجمن دایرةالمعارف آریانا در مطبعه دولتی کابل چاپ و نشر گردیده در مورد «شمسالنهار» از این قرار است:شمسالنهار (جریده): «شمسالنهار جریدۀ عصر امیر شیرعلی خان» است که در مطبعه مرتضاوی در بالاحصار کابل چاپ و از ۱٦ تا سی صفحه طبع و نشر میشد. (شماره ده و پانزده) مجلۀ اول آن که بهملاحظه رسید هر صفحه به سایز هشت در ده و نیم انچ بکاغذ سفید فلسکیت آنوقت بود که اینک معرفی میشود:
تاریخ نشر این دو شماره بهترتیب پنجشنبه پانزده شهر ذیحجه الحرام ۱۲۹٠ و پنجشنبه بیست و سه همان ماه و سال ۱۲۹٠ هجری قمری میباشد - چون جریده هفتگی است، طبق سال تاسیس آن نیز همان سال ۱۲۹٠ هجری باید باشد. تاریخ سقوط این اخبار معلوم نیست اما طوری که از مرحوم منشی علیاحمد شالیزی شنیده شد که وی چند سال پیش یک مجله مکمل شمارههای متفرق آن را از قریۀ کشک غزنی بهدست آورده، و به شخص هدیه داده است. منشی معلومات میداد که کدام شماره سال سوم «شمسالنهار» نیز در همان مجله موجود بوده است. مدیر و مهتمم طبع همان جریده مرحوم میرزا عبدالعلی است که وظیفۀ نگارندگی، اهتمام و توزیع جریده نیز به او مربوط بوده است. (بعداً شکل و محتوی صفه اول قسمیکه در دانشنامه آریانا ترسیلاً اورده شده است آورده شده و قیمت یک شماره آن را ده آنه و وجوه سه ماهه و شش ماهه آنرا شرحه داده است) (همان طوری که در مجله ادبی کابل ۲۹ سال پیش تنها از کلیشه شرحی نبشته شده بود اشکال شیرها و اژدرها نقش گردیده به دورادور همان کلیشه بیتهای زیر نگاشته شده است:
| ای نام تو راحـت دلوجـان | ســرمـایـۀ فـرخـت فـراوان | |
| هر سبزه که از زمین برآید | بر وحـدت تو زبان گشــاید | |
| از ذات تــو کـایـنــات پـیــدا | چون شمسالنهار آشـکارا |
شمسالنهار نظر بهمطالعه شمارههای بالا غالباً مضامین اجتماعی، اخلاقی داشته، خبرهای خارجی از جراید هندی، خبرهای داخلی را از روی اطلاعات واصل شده منابع حکومتی نشر مینمود؛ شماره ده آن یک اشتهار، در موضوع طبع و نشر و وجه بدل اشتراک اخبار – و طریق فرستادن آن در صفحه (۲) دارد، در صفحه (٣) (اطلاع ضروری) بهمشترکین خارج جریده درج است که قیمت اخبار را ذریعه هندویی بدوکان چیله رام شکارپوری که محل دوکان وی (امرتسر) و گماشته او در کابل مقیم است، و یا بهتوسط عالیجان حاجی حسنخان مهتمم داکخانه کابل مقیم پشاور (اجنت مطبع) بفرستند. در صفحه (۴) اشتهار ضروری مفید عامه در این است که از جانب نصرتعلی متهمم نصرتالمطابع دهلی داده شده است، این اشتهار حاوی اطلاعی است که چهار جلد کتاب لغت درسی اردو (انگلیسی) و فارسی، عربی را تعریف و اعلان میکند. (همچنان این جریده دارای ستون اخبار خارجی خبر لندن را از راجپوتانه، خبرهای امریکا از اخبار عام لاهور، خبر پروسیه از اخبار عام، خبر مستر ملول از اخبار انجمن پنجاب، خبر چین و روس از سیدالاخبار، خبر مرادآباد از اخبار لوح محفوظ مرادآباد، خبر سلطان روم خلدالله ملکه و گفتگو با دولت استریه (استریا) از اخبار طلسم حیرب(؟) مدراس گرفته شدهاند. از جمله خبرهای خارجه یک خبر در صفحه (٨) همین شماره تحت عنوان از اجاء نصرالله، درج است که از عیسوی شدن مولوی خیرالدین نامی شرحه میدهد - و باز مولوی مذکور در اثر تحقیق در عقاید عیسویها واپس بدین مبین اسلام رجوع نمود و در ۱٦ جنوری ۱٧٨۱ میلادی بهمسجد دهلی برفت ظهر در باره دین خود را، آئین مبین اسلام اعلان نموده است حمایت میکند. همچنان این مجلد مطالبی هم در مورد سراجالاخبار نیز دارد.[۱]
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- برگرفته از صفحۀ فیس بوک دانشنامۀ آریانا (٢۹ مه ٢٠۱۱ - ٠٨ خرداد ۱۳۹٠)
[↑] سرچشمه‌ها
□
[برگشت به بالا] [بازگشت به مقاله]
