[...] [...]
آرْیانا، مجله‌ای تاریخی، ادبی و تحقیقی از انتشارات «انجمن تاریخ افغانستان» که از بهمن ۱٣٢۱ خورشیدی انتشار آن آغاز شد، و به مدت ٣٠ سال ادامه یافت. بخش عمدۀ این مجله را مقالات تاریخی تشکیل می‌دهد. افزون بر این، در مباحث جغرافیایی، مسائل ادبی، شناخت فرهنگ مردمی، کتاب‌شناسی، سکه‌شناسی، باستان‌شناسی، کتیبه‌شناسی، نژادشناسی و جز اینها مقالاتی به‌قلم استادان افغان همچون احمدعلی کهزاد، عبدالحی حبیبی، سرور گویا اعتمادی، خلیل‌الله خلیلی، محمدرضا مایل هروی و ملک‌الشعرای بیتاب، و نیز استادان ایرانی همچون محمد قزوینی، مجتبى مینوی، سعید نفیسی، کریم کشاورز، احمد گلچین معانی، محمدابراهیم باستانی پاریزی در این مجله چاپ، و نیز متون تاریخی و ادبی کهن مربوط به افغانستان در آن منتشر می‌شد[۱].
[↑] تاریخچه
«انجمن تاريخ افغانستان» در سال ۱٣٢۱ خورشیدی شروع به‌کار کرد[٢]. بنیادگذار و نخستین مدیر آن، احمدعلی کهزاد از استادان تاریخ‌شناس افغانستان بود[٣]. «مجلۀ آریانا»، به‌وسیله این انجمن به‌عنوان دومین مجله‌ای تاریخی، ادبی و تحقیقی افغانستان، در بهمن ۱٣٢۱ خورشیدی منتشر شد[۴].
مجلۀ آریانا، از سال اول تا سال ٢٤ (۱۳٢۱-۱۳٤۵ خورشیدی)، مرتباً در هر سال ۱٢ شماره منتشر شده، اما از سال ٢۵ (۱۳٤۵ خورشیدی) به بعد ۶ شماره (دو ماه یک شماره) نشر گردیده است. انتشار این مجله، پس از کودتای هفتم ثور (اردیبهشت) ۱٣۵٧، با تغییر نظام سیاسی در افغانستان و انحلال انجمن تاریخ این کشور، متوقف شد[۵].
[↑] مرام‌نامه
هدف از انتشار این مجله در نخستین شمارهٔ سال اول آن، روشن ساختن گوشه‌های تاریخ افغانستان، تاریخچهٔ زبان ملی، جغرافیا و اعلام جغرافیایی آن کشور، مسائل ادبی، سکه‌شناسی، باستان‌شناسی، کتیبه‌شناسی، کتاب‌شناسی، شناخت فرهنگ مردمی (فولکلور)، نژادشناسی و موضوع‌هایی از این‌گونه یاد شده است؛ لیکن بخش عمدۀ مندرجات آن را مقالات تاریخی تشکیل می‌دهد[٦]. دربارۀ مرام مجلۀ آریانا در نخستین شمارۀ این مجله چنین آمده است:
- از دوازده سال به این‌طرف عده‌ای از نویسندگان ما یک سلسله مقالات مفید در زوایای تاریخ کشور نوشتند که در مجلات کابل از شمارۀ اول تا امروز و در تمام سال‌نامه‌ها و دیگر مطبوعات مملکت درج است. گفته می‌توانیم که در میان موضوعات نشریات ۱٢ سالۀ ما هیچ‌یک موضوع مانند تاریخ و تمام شعب مربوطۀ آن لاینقطع و بلاناغه تعقیب نشده [است]. انجمن ادبی (پښتو ټولنه) مدیریت عمومی تاریخ و تمام نویسندگان بزرگ و محترمی که رسماً در این مؤسسات شامل نبوده‌اند و با ما کمال هم‌آهنگی داشتند و دارند و همیشه از ما تشویق و جرئت‌افزایی کرده‌اند، اهمیت تاریخ کشور و رولی را که در سرنوشت حیات مملکت و وحدت قومی و تقویت روحیات ملی بازی می‌کنند، به‌خوبی درک کرده و هیچ‌گدام در این راه از مساعدت و کمک و تجسس و تتبع و تحقیق و نگارش فروگذار نکرده‌اند. هر کس به‌هر قسمت و حصه‌ی که مطالعه و معلومات داشت، کم یا زیاد نوشت و در نتیجۀ زحمات چندین ساله‌ای‌شان کم و بیش در تمام زمینه‌های تاریخ ملی ما روشنی افتاده است. کس منکر شده نمی‌تواند که نویسندگان محترمی که در این راه حق تقدیم دارند، چه خدمات برگزیده از ناحیۀ قلم به مملکت خود انجام داده و چه راه‌های بزرگ و مفیدی را برای آیندگان باز کردند.
مرام آریانا چیز نوی نیست، می‌خواهد در همین راهی که به‌نوک خامۀ جمعی از متفکرین و نویسندگان بزرگ مملکت باز شده و راهی است که اولاد حساس مملکت را به شناسایی خویش و خاک خویش و عظمت باستانی کشور خویش رهبری می‌کند، مصمم‌تر، جدی‌تر پیش برود و کسانی را که در این چند سال اخیر پیش‌آهنگ شده بودند صلا می‌زند تا همکاری‌های قیمت‌دار خود را که هیچگاه از ما دریغ نکرده‌اند، بلکه خواهشمند است جدی‌تر و اساسی‌تر با ما هم‌آهنگی فرمایند تا دست به‌هم داده و یکجا برای روشن کردن افتخارات قوم و کشور خود پیش برویم و پرده‌های تاریکی را که مرور زمانه و غفلت بر روی تاریخ چندین هزار ساله ما گسترانیده است، از میان برداریم.
آریانا این موضوع را به‌خوبی حس کرده است که محیط برای خواندن و مطالعۀ پارۀ مسایل جدی روی موافقت نشان می‌دهد و جمعی از نویسندگان مملکت هم‌زمینۀ می‌پالند تا ثمرۀ افکار و تتبعات و اندوخته‌های علمی خود را به‌معرض مطالعه ارباب ذوق و احتیاج قرار دهند.
بناءً علیه آریانا مرام خود قرار داده است تا در اطراف مسایل حیاتی ملی از قبیل: تاریخ و تاریخچه زبان ملی و جغرافیه و اعلام جغرافیایی و تاریخی و ادبیات و سوانح شعرا و صنایع مستظرفه و مسکوکات و باستان‌شناسی و آبدات و کتیبه‌ها و کتب‌شناسی و معرفی مشاهیر ملی و تربیه و رسوم و فلکور و داستان‌های ملی و مسایل نژادی و غیره و بالاخره برای معرفی افغانستان از پهلوهای مختلف حیاتی و بازکردن راه تجسس و تتبع و آشناساختن مردم به مبادی پاره‌ی مسایل علمی از هر قبیلی که باشد مقالاتی نشر کند. (اداره)[٧]
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: سیدعلی آل‌داود، مجلۀ آریانا
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]- نخستین نشريه‌ای تاریخی، ادبی و تحقیقی افغانستان، «ماهنامۀ كابل» بود كه پيش از آن، از سوی «انجمن ادبی كابل» به‌زبان دری منتشر می‌شد.
[۵]-
[٦]-
[٧]- مجلۀ آریانا، سال اول، شمارۀ اول، اول دلو ۱٣٢۱ خورشیدی، صص ۱ و ٢
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
