[دانشمندان بیخدا]
کریستوفر اریک هیچنز (به انگلیسی: Christopher Eric Hitchens) (زادۀ ۱۳ آوریل ۱۹۴۹- درگذشتۀ ۱۵ دسامبر ۲۰۱۱) نویسنده، منتقد و روزنامه‌نگار انگلیسی‌الاصل آمریکایی و از صاحب‌نظران مکتب ضدخدایی و دین‌ستیز جنجالی بود.
باورها و اظهار نظرهای بی‌پروا و خاص او سبب شهرتش شد؛ همچون اعتقاد به دخالت نظامی آمریکا در کشورهای دیگر برای پیشگیری از گسترش تروریسم و یا انتشار مقالات و کتاب‌های ضدخدا و مذهب که شدیداللحن بودند و دیدگاه بسیاری از میانه‌روهای بیخدا را نیز معتدل جلوه می‌دادند.[۱] ریچارد داکینز، نویسنده و ضددین برجسته، او را «بهترین سخن‌پرداز عصر ما» توصیف کرده است[٢].
او از تحسین‌گران افرادی چون جورج اورول، تامس پین، و تامس جفرسن و از منتقدان به‌نام مادر ترزا، بیل کلینتن و هنری کیسینجر محسوب می‌گشت[٣].
[↑] زندگی‌نامه
کريستوفر هيچینز در سال ۱۹۴۹ در شهر «پورتسموث» در جنوب انگلستان زاده شد و در سال ۱۹۷۰ تحصيلات خود را در دانشگاه آکسفورد به پايان رساند. او کارش به‌عنوان خبرنگار و مقاله‌نویس را در بریتانیا در سال‌های دهه ۱۹۷۰ آغاز کرد، سپس به نیویورک رفت و در سال ۱۹۹۲، با مجله «ونیتی فير» را به‌عنوان عضو مشاور هيئت سردبيری اين مجله به همکاری پرداخت.[۴]
در طول چند دهه کار روزنامه‌نگاری و تحليل و تفسير مسایل سياسی و فرهنگی کريستوفر هيچینز برای مطبوعاتی نظير «نيو استيتسمن»، «ايونينگ استاندارد»، «اسپکتيترز» و «تايمز فرهنگی» در بريتانيا و «نيويورک نيوزدی»، «آتلانتيک» و «ونیتی فير» در آمريکا قلم زده بود.
کريستوفر هيچینز، از نطر تمايلات سياسی و فرهنگی به اردوی روشنفکران چپ‌گرای دو سوی آتلانتيک تعلق داشت و هرگز ديدگاه‌های صريح و گزنده خود در انتقاد از مذهب را نمی‌پوشاند و از حق بی‌مذهبان و خداناباوران با شهامت دفاع می‌کرد. او در برنامه‌های تلويزيونی، سمينارها و گفتارهای فراوانی از باور نداشتن به خدا دفاع کرده و از تبعيض موجود در سيستم سياسی و فرهنگی عليه خداناباوران انتقاد می‌کرد.[۵] او از نظر سیاسی با محافظه‌کاران آمریکایی اغلب در یک گروه قرار داشت.[٦]
کریستوفر هیچنز در دهه ۱۹۶۰ با تفکرات رادیکال خود بارها در اعتراضات سیاسی دستگیر شد و به‌دلیل مخالفتش با جنگ ویتنام از حزب کارگر اخراج شد. او پس از آن برای مجله حزب سوسیال کارگر، اینترنشنال سوسیالیسم به خبرنگاری پرداخت[٧].
گرایشات چپ‌گرایانه هیچنز پس از فتوای خمینی دربارهٔ نویسنده انگلیسی، سلمان رشدی و آن‌چه وی موضع‌گیری ملایم اروپا در رویارویی با آن فتوا نامید، رو به‌سردی گذاشت[٨] و از جناح چپ فاصله گرفت.[۹]
پس از حمله تروریستی یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ میلادی، نیز او به‌شکلی آشکار سیاست خارجی مداخله‌جویانه در مقابل آن‌چه او «فاشیسم با چهره‌ای اسلامی» نامید را پذیرا گشت. وی حدود یک سال با نوآم چامسکی، که معتقد بود سیاست خارجی آمریکا به بروز این تراژدی کمک کرد، به مناظرهٔ قلمی در این ارتباط پرداخت تا در نهایت از روزنامهٔ «د ِ نیشن» (The Nation) بیرون رفت و آنان را به ناآگاهی از وضعیت متهم نمود[۱٠].
وی در سال ۲۰۰۳، از حمله آمريکا به عراق به‌شدت دفاع کرد و صدام حسين را دشمن دنيای متمدن می‌دانست و در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۰۴ به طرفداری از دور دوم ریاست جمهوری جورج بوش پرداخت. این مواضع سبب شد که برخی از دوستان قدیمی‌اش او را به خیانت متهم کنند و او را دروغگو بخواندند[۱۱].
انتشار کتاب «خدا بزرگ نیست»، در سال ۲۰۰۷، هيچینز را به شهرت فراوانی در آمریکا و سپس در سایر کشورهای دنیا رساند. عنوان فرعی این کتاب «دین چگونه همه چیز را مسموم می‌کند؟»[۱٢] بود. وی در اين کتاب، به باورهای مذهبی تاخته است و مذهب را برای هر چیز «مسموم‌کننده» می‌خواند. از آن پس، او مبدل به نويسندۀ پرخواننده‌ای شد، کتابش فروش زیادی کرد و نامش، لقب مشهورترین ضدخدای آمریکا را با خود به‌دنبال داشت[۱٣].
در سال ۲۰۱۰، او در مقابل برادر کوچکتر خود پيتر هيچینز، که خبرنگار «میل آن ساندی» و نويسنده‌ای به‌شدت معتقد به دین مسیحیت است، در يک مناظره علنی شرکت که موضوع آن اين بود که آيا تمدن بشری بدون وجود خدا می‌تواند به بقای خود ادامه دهد. کريستوفر هيچینز در بخشی از اين مناظره گفت:
- «يک زمانی عبارتی وجود داشت که مردم آن را بدون کنايه به‌کار می‌بردند. وقتی که مردم از دنيای مسيحيت حرف می‌زدند واقعاً به آن اعتقاد داشتند. واقعاً يک عالم مسيحيت وجود داشت ... در هر صورت يک نام و عنوان با معنا برای جامعه‌ای از مردمان معتقد به يک مجموعه معيارهای مشترک بود. اين تمدن در دورانی، شکوه و جلال فراوانی داشته ولی همه اين‌ها اکنون از بين رفته‌اند.»[۱۴]
پس از این ماجرایی جنجالی، پیتر هیچنز می‌گوید: «ما در دو دنیای متفاوت زندگی می‌کنیم» و کريستوفر با برادرش نیز قطع رابطه می‌کند، هر چند که بعداً با هم آشتی کردند[۱۵].
در سال ۱۹۸۱، کریستوفر هیچنز با النی ملیگرو ازدواج کرد و حاصل آن ازدواج دو فرزند به نام‌های الکساندر و سوفیا است. در سال ۱۹۸۹ وی همسر نخستش را ترک کرد. همسر دوم او تا زمان مرگ، نویسنده‌ای آمریکایی به‌نام کارول بلو است. هیچنز و بلو دختری به‌نام آنتونیا دارند.[۱٦]
وی علاقه و گرایش زیادی به استعمال سیگار و مصرف الکل داشت تا جایی که خودش می‌گفت میزان الکلی که وی روزانه مصرف می‌کند می‌تواند یک حیوان را از پای درآورد![۱٧]
همچنز در تاریخ ۳۰ ژوئن سال ۲۰۱۰ در مجله ونیتی فر اعلام کرد که به توصیه پزشکان به‌دلیل سرطان مری خود تحت شیمی درمانی قرار خواهد گرفت و از ناتمام گذاشتن بسیاری از فعالیت‌هایش پوزش خواست. هیچنز در آگوست سال ۲۰۱۰ میلادی در مصاحبه تلویزیونی با شبکه سی ان ان در باره سرطان گسترش یافته مری خود اعلام کرد که پیش آگهی طولانی مدت افرادی که سرطان مری دارند به‌هیچ روی مثبت نیست[۱٨].
در مقاله‌ای با موضوع سرطان در شماره سپتامبر ۲۰۱۰ در مجله ونیتی فر، او نوشته است: «در مسابقه زندگی (هرگونه مسابقه‌ای که باشد) من به‌سرعت به‌جمع فینالیست‌ها پیوستم.» هیچنز اعلام کرد که او باید خیلی خوش‌شانس باشد تا «۵ سال دیگر به زندگی ادامه دهد.»[۱۹]
سرانجام، کریستوفر هیچنز در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۱ در سن ۶۲ سالگی، به‌خاطر نارسايی‌های ناشی از ابتلا به سرطان مری، در مرکز سرطان ام. دی. اندرسون دانشگاه تگزاس آمریکا درگذشت.[٢٠]
هیچنز پیش از این در بخشی از زندگی‌نامه‌ای خود نوشته بود: «من شخصا می‌خواهم مرگ را «انجام بدهم»؛ به‌شکل فاعلی و نه منفعلانه. می‌خواهم که وقتی مرگ به سراغم می‌آید، آن‌جا باشم و به چشمش نگاه کنم و در حال انجام دادن کاری باشم.»[٢۱] وی وصیت کرد بدنش برای تحقیقات پزشکی وقف شود.
به‌نوشتۀ سایت «فرانس ۲۴»، او در سال‌های اخير جزو ستون‌نويسان ثابت مجله آمريکايی «ونیتی فير» بود. سردبير اين مجله به‌مناسبت مرگ کريستوفر هيچینز گفت: «هيچگاه نويسنده ديگری مثل هيچنز نخواهد بود. مردی با دانش و قدرت تحليل فراوان که در صفحات اين مجله همچون زندگی شخصی‌اش فعال و هميشه نوآور و جذاب بود. آن‌هايی که مطالب او را می‌خواندند احساس می‌کردند که او را از نزديک می‌شناسند و کسانی که او را واقعاً می‌شناختند افراد خوش اقبالی بودند.»[٢٢]
سلمان رشدی، پس از مرگ هیچنز، در توییتر خود نوشت: «بدرود، دوست عزیز من. صدای بزرگی ساکت شد. قلب بزرگی از تپش ایستاد.»[٢٣]
[↑] دیدگاه‌ها
هیچنز خود را ضدخدا می‌نامید و می‌گفت: «فرد می‌تواند بیخدا باشد و در همان حال آرزو کند که ای کاش باور به خدا راست بود، حال آن‌که یک ضد خدا کسی است که بسیار از این موضوع که شاهدی بر وجود خدا وجود ندارد خرسند است.»[٢۴]
او معتقد بود که موضوع خدا یا یک وجود برتر اعتقادی تمامیت‌خواهانه و ویرانگر آزادی‌های فردی است. هم‌چنان باور داشت که آزادی بیان و یافته‌های علمی باید جایگزین مذهب به‌عنوان تشریح‌کننده اخلاق و تمدن بشری گردند.
کریستوفر هیچنز، مذهب را برای کودکان زیانبار می‌داند و از شیوهٔ بزرگسالان برای ایجاد وحشت در کودکان بوسیله مذهب انتقاد می‌نماید:
- «اگر اجازه‌ی تعلیمات و آموزش‌های دینی تا قبل از رسیدن کودک به سن بلوغ داده نمی‌شد، ما اکنون در یک جهان کاملاً متفاوت زندگی می‌کردیم!»[٢۵]
کتاب مشهور وی، چنان‌که در بالا گفته شد، «خداوند بزرگ‌مرتبه نیست: چگونه دین و مذهب همه چیز را مسموم می‌کند» است. در آن کتاب، وی به‌شکلی فراگیر به‌موضوع بی‌خدایی و ریشه و طبیعت مذهب پرداخته است.
او در یک گفت‌وگوی تلویزیونی در این‌باره گفت: «من عنوان این کتاب را برای خوشامد ناشرها اتنخاب نکردم. به‌معنی کامل کلمه بر این باورم که دین زندگی ما را آلوده می‌کند. دین می‌خواهد به ما بگوید که نمی‌توانیم بدون یک آقابالاسر، آدم‌هایی اخلاقی باشیم. بدون او نمی‌توانیم با هم خوب باشیم و باید بترسیم.»[٢٦]
هیچنز انتقادات خود را به‌شکلی بی‌پرده در مورد ادیان ابراهیمی یا آن‌چه خود «سه [دین] یکتاپرستی بزرگ» می‌نامد بیان می‌کند. او انتقادات خود را در کتابش به‌نام «خدا بزرگ مرتبه نیست» به سایر ادیان همچون هندوئیسم گسترش داد. کتاب وی بازتابی گسترده داشت و طیفی از ستایش (نیویورک تایمز وی را به جهت «غنای منطقی و پیچیدگی» ستود) تا انتقاد شدید (فایننشال تایمز او را «دونمایه از جنبه ذهنی و اخلاقی» نامید) را در بر گرفت. هیچنز مذاهب سازمان یافته را «سرچشمه تنفر در جهان» می‌شناسد. کتاب وی او را در زمرهٔ صاحب‌نظران و مدافعین اصلی بی‌خدایی نوین قرار داده است. او کتاب «خدا بزرگ مرتبه نیست» را با ترجمه یکی از رباعیات عمر خیام نیشابوری آغاز کرده است و در کتابش ذکر می‌کند که مذهب یکی از عوامل قتل عام است و در پاسخ به پرسش دنیس پراگر هنگامی که پرسید «فرض کنید که شب هنگام در یک شهر غریب، تنها در حال پرسه زدن در خیابان باشید و گروهی به شما نزدیک شوند. آیا دانستن این نکته که آن گروه از مراسمی مذهبی بر می‌گردند سبب می‌شود که شما بیشتر احساس امنیت کنید یا برعکس، سبب می‌شود که بیشتر احساس خطر کنید؟» چنین پاسخ می‌دهد: «اگر گزینه را تنها به شهرهایی که با حرف «ب» آغاز می‌گردند، محدود کنیم، باید بگویم که من چنین تجربه‌ای را در شهرهای بلفاست، بیروت، بمبئی، بلگراد، بیت‌اللحم و بغداد داشته‌ام و در تمامی موارد آگاهی از این که گروه مردانی که در گرگ و میش غروب در حال نزدیک شدن به من بودند از مراسم مذهبی خود بر می‌گشتند، موجب احساس ناامنی شدید من می‌شد.»[٢٧]
از دیدگاه هچینز هیچ سندی برای هیچ یک از دعاوی مربوط به معجزات نسبت داده شده به محمد پیامبر اسلام و منشأ مافوق طبیعی قرآن وجود ندارد. او اسلام را مذهبی ساختگی از سوی محمد و یا پیروانش می‌داند و حدیث را برگرفته از حکمت موجود در آن روزگار که در سراسر کشورهای عربی و ایران گسترش داشته‌است در نظر می‌گیرد.[٢٨]
[↑] آثار
کریستوفر هیچنز، در مجموع هفده کتاب نوشت که یکی از آن‌ها درباره مادر ترزا بود که در سال ۱۹۹۵ منتشر شد و در آن، تصویر رایج مادر ترزا به‌عنوان یک زن نیکوکار مسیحی را به نقد می‌کشید[٢۹]. از برخی از آثار وی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مقام میسیونری: مادر ترزا در نظر و عمل
- محاکمه هنری کسینجر
- عشق، فقر و جنگ
- توماس جفرسون، مولف آمریکا
- خدا بزرگ نیست
- هیچ ۲۲؛ یک شرح حال
آخرین کتاب هیچنز «هیچ ۲۲؛ یک شرح حال» در ماه ژوئن سال ۲۰۱۰ منتشر گردید. تور تبلیغاتی کتاب در همان ماه به‌دلیل وضع بدنی هیچنز ناتمام ماند؛ زیرا، در ژوئیهٔ سال ۲۰۱۰، هیچنز در وبسایت خود اعلام کرد که او اخیراً مبتلا به بیماری سرطان مری شده است.[٣٠]
تازه‌ترین مجموعه مقالات هیچنز به‌نام «مستدلاَ» (Arguably) که در سال ۲۰۱۱ میلادی منتشر شد، یکی از کتاب‌های پرفروش در آمریکا و جزو ده کتاب برتر همان‌سالِ روزنامه نیویورک تایمز شده است[٣۱].
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی گردآوری شده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- کریستوفر هیچنز، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٢]- امیر حکاک، زنگ‌ها برای کریستوفر هیچنز، دین‌ستیز جنجالی، به صدا درآمد، سایت فارسی بی بی سی: جمعه ۱٦ دسامبر ٢٠۱۱ - ٢۵ آذر ۱٣۹٠
[٣]- پیشین، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۴]- کریستوفر هیچینز، نویسنده «خدا بزرگ نیست» درگذشت، رادیو فردا
[۵]- همان‌جا
[٦]- پیشین، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٧]- امیر حکاک، پیشین
[٨]- پیشین، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۹]- امیر حکاک، پیشین
[۱٠]- پیشین، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۱۱]- امیر حکاک، پیشین
[۱٢]- «خداوند بزرگ‌مرتبه نیست: چگونه دین و مذهب همه چیز را مسموم می‌کند» (God is not Great: How Religion Poisons Everything)
[۱٣]- امیر حکاک، پیشین
[۱۴]- پیشین، رادیو فردا
[۱۵]- پیشین، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد و امیر حکاک.
[۱٦]- پیشین، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۱٧]- همان‌جا
[۱٨]- همان‌جا
[۱۹]- همان‌جا
[٢٠]- همان‌جا؛ امیر حکاک، پیشین
[٢۱]- حکاک، پیشین
[٢٢]- پیشین، رادیو فردا
[٢٣]- پیشین، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٢۴]- همان‌جا
[٢۵]- مناظره‌ای بین کریستوفر هیچنز و تونی بلر:
[٢٦]- امیر حکاک، پیشین
[٢٧]- پیشین، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٢٨]- همان‌جا
[٢۹]- امیر حکاک، پیشین
[٣٠]- پیشین، رادیو فردا
[٣۱]- امیر حکاک، پیشین
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
□ سایت فارسی بی بی سی: جمعه ۱٦ دسامبر ٢٠۱۱ - ٢۵ آذر ۱٣۹٠
□ رادیو فردا
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
