تنظیم خانواده

از: دانش‌نامه‌ی آريانا

فهرست مندرجات

• مفهوم تنظیم خانواده
  
• تاریخچۀ تنظیم خانواده
  
• روش‌های تنظیم خانواده
  
• يادداشت‌ها
  
• پيوست‌ها
  
• پی‌نوشت‌ها
  
• جُستارهای وابسته
  
• سرچشمه‌ها
  
• پيوند به بيرون
  
  

[جمعیت]

[خانواده]

تنظیم خانواده (به انگلیسی: Family planning؛ به آلمانی: Familienplanung)، به‌معنای پیش‌گیری از حاملگی‌های پرخطر است. از دیدگاه تنظیم خانواده، حاملگی‌های برنامه‌ریزی نشده و نهایتاً سقط‌ها غیرقانونی است و به‌عبارت دیگر، هدف از برنامهٔ تنظیم خانواده، تواناسازی زوج‌ها و افراد به‌تصمیم گیری آزادانه و مسئولانه در مورد تعداد و فاصله‌گذاری بین فرزندانشان و برخورداری از اطلاعات و وسایل لازم برای وصول به‌این هدف و اطمینان از انتخابی آگاهانه و در اختیارگذاردن مجموعهٔ کاملی از روش‌های مؤثّر و مطمئن، برای جلوگیری از بارداری است. بنابراین، موفقیت درازمدت برنامهٔ تنظیم خانواده، مستلزم رعایت اصل انتخاب آگاهانه و آزادانه است و داشتن آگاهی و دسترسی به‌بهترین روش‌های مطمئن، مؤثر، کم‌هزینه و مقبول پیش‌گیری از بارداری که برخلاف قانون نباشد، از حقوق مردان و زنان محسوب می‌گردد. زوجینی که درحال حاضر و یا برای همیشه نمی‌خواهند باردار شوند، معمولاً در صورت داشتن آگاهی واطلاعات کافی در زمینهٔ دسترسی به‌خدمت از وسایل پیش‌گیری از بارداری استفاده می‌کنند. بنابراین تنظیم خانواده می‌تواند با هدف به‌تأخیرانداختن موقت بارداری و یا توقف همیشگی فرزندآوری، مورد استفاده قرار گیرد.


[↑] مفهوم تنظیم خانواده

تنظیم خانواده عبارت از آن است که در یک خانواده، پدر و مادر به دلخواه خود و بر پایه آگاهی و بینش و تصمیم‌گیری مسئولانه با به‌کار بردن یکی از روش‌های پیشگیری از بارداری، تعداد فرزندان خود را با توجه به امکانات اقتصادی و قدرت جسمی و روانی خود تنظیم کنند و بدینوسیله در توسعه اجتماعی کشور نیز سهیم شوند. همه خانواده‌ها حق دارند آگاهانه و آزادانه تصمیم بگیرند چند فرزند و با چه فاصله زمانی داشته باشند. اولین بچه‌شان کی به‌دنیا بیاید و آخرین‌شان چه زمانی متولد شود.از روش‌های پیشگیری استفاده کنند یا نه و از چه روشی بهره ببرند.

برای کاهش میزان حاملگی ناخواسته، افراد نیاز به مشاوره درست و آموزش‌های صحیح از سوی پرسنل بهداشتی دارند تا بتوانند در نهایت، خودشان روش‌های پیشگیری از بارداری را متناسب با وضعیت بدنی خود انتخاب کنند. سیاست تنظیم خانواده نوعی سیاست برنامه‌ریزی جمعیتی است که خانواده‌ها همسو با امکانات بالقوه جامعه و نیازهای برنامه‌ریزی‌شده اجتماعی تعداد فرزندی که مایلند به‌طور ارادی بیاورند را دارا هستند.

تنظیم خانواده مجموعه اقداماتی است که افراد و زوج‌ها را یاری می‌دهد تا از داشتن فرزند ناخواسته جلوگیری کنند و فاصله بین فرزندان را خود تنظیم نمایند[*].


[↑] تاریخچۀ تنظیم خانواده

کنترل زاد و ولد از زمان‌های قدیم وجود داشته و در آثار به‌جامانده از اغلب تمدن‌های که پیشینه‌ی کهن دارند، به‌نحوی مشاهده می‌شود؛ به‌طوری که ۴۰۰۰ هزار سال پیش از میلاد در مصر و ۱۶۰۰ سال پیش از میلاد در هند[*]، ۱۳۰۰ سال قبل در چین و ۲۰۰۰ سال قبل در یونان نیز به‌کار رفته ‌است. تاریخ بشر مواد مختلفی را برای پیشگیری از حاملگی در خود ثبت کرده است[*]، از جمله، جوشانده‌ی ریشه‌های گیاه، قرص باروت وجیوه، عسل حاوی زنبورهای مرده و حتی شستشوی دستگاه تناسلی با آبلیمو و سرکه شاهدی بر این مدعا است[*].

حدود ۲۰۰۰ سال پیش، در هندوستان، مردم از نمک سنگ که به روغن آغشته شده بود، برای پیشگیری از حاملگی استفاده می‌کرده‌اند. اما اغلب سیاست‌های جمعیتی با توجه به‌میزان بالای مرگ و میر در جهت افزایش زاد و ولد بوده است تا این‌که در دهه‌های پایانی قرن ۱۸ متفکرانی چون مانتوس به بُعد اقتصادی و اجتماعی قضیه توجه و به‌بحرانی که به‌سبب فرزندآوری بی‌رویه قریب‌الوقوع خواهد بود، اشاره کردند. به‌این ترتیب، بحث کنترل موالید در انگلستان آغاز شد و به سایر کشورهای اروپایی و امریکایی صادر گردید. حدود ۳۰۰ سال پیش که برای اولین‌بار میکروسکوپ کشف شد و سلول‌های اسپرماتوزوئید در زیر میکروسکوپ مشاهده گردید، تشخیص دادند که نطفه مرد باعث باروری می‌شود. از این زمان، تلاش صورت گرفت تا راه‌های پیشگیری از حاملگی در زنان و مردان جستجو شود.

برنامه‌های تنظیم خانواده به مفهوم خاص امروزی، در سطح جهانی، قدمتی در حدود ۵۰ سال دارد. امروزه حدود ۸۵ درصد از کشورهای جهان سوم و قریب ۹۵ درصد از جمعیت آن‌ها، از خدمات تنظیم خانواده حمایت می‌کنند. در جوامع صنعتی صددرصد زنان واجد شرایط، از برنامه‌ی تنظیم خانواده پیروی می‌نمایند، اما فقط نیمی از زنان در کشورهای درحال توسعه از این تکنولوژی نوین، بهره‌مند می‌شوند. به‌عنوان مثال، در سنگاپور ۷۰ درصد زنان از این روش‌ها استفاده می‌کنند.


[↑] روش‌های تنظیم خانواده

آموزش و مشاوره، تامین وسایل جلوگیری از حاملگی و دسترسی آسان به آن و کمک به کسانی که دچار ناباروری هستند و آموزش خانواده‌ها درباره فرزندان از جمله خدماتی هستند که بهداشت باروری را شامل می‌شوند. شناخت روش‌های مختلف جلوگیری از بارداری و آکاهی نسبت به مزایا و معایب هر روش می‌تواند خانواده را برای انتخاب مناسب‌ترین روش در پیشگیری از حاملگی ناخواسته راهنمایی کند.


[۱]
[٢]
[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]


[↑] يادداشت‌ها

يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.

[↑] پيوست‌ها

پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:

[↑] پی‌نوشت‌ها

[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-

[↑] جُستارهای وابسته

□
□
□

[↑] سرچشمه‌ها

□
□
□
□

[↑] پيوند به بیرون

□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]