[نسخه‌شناسان زبان فارسی] [نویسندگان افغانستان]
نجیب مایل هروی (زادۀ ۱۳٢٩ خ - )، نویسنده، پژوهشگر، نسخه‌شناس، ويراستار و مردم‌شناس افغان مقیم ایران است، که رشته‌ی اصلی‌اش عرفان اسلامی است.[۱] او، يکی از محققان شايسته در نقد و تصحيح متون کلاسيک است که با تأليف، تصحيح و بررسی بيش از سی کتاب ارزشمند و نگارش صدها مقاله، به اين مهم پرداخته است[٢].
[↑] زندگی‌نامه
نجیب مایل هروی، فرزند استاد رضا مايل هروی، در سال ۱۳٢٩ خورشيدی، در شهر خمام هرات چشم به‌جهان گشود[٣]. دورۀ دبستان و دبیرستان (تحصيلات ابتدایی و متوسطه) را در شهر کابل به پايان رساند[۴]. چنان‌که خود در اين مورد می‌گويد:
«بنده به روايت مادرم در سال ۱۳٢۱ و به روايت پدرم در سال ۱۳٢٩ شمسی در شهر خمام متولد شدم، مسلماً روايت پدرم ارجح است. آوان کودکی را در هرات گذراندم. شهری از خراسان که در تاريخ فرهنگ فارسی، شهر شناخته‌شده‌ای است. در مکتب‌خانه‌های هرات آموختن را شروع کردم و در پی مهاجرت پدر به پايتخت افغانستان - از سن شش سالگی - بنده هم از هرات منتقل شدم و تحصيل را در مدارس کابل دنبال کردم.»[۵]
نجيب مايل هروی، پس از اتمام تحصيل، در سال ۱۳۴٩ خورشیدی، در انجمن تاريخ کابل به امور فرهنگی مشغول شد و در آن زمان بيشترين آموزش در نسخه‌شناسی را از محضر پدرش فراگرفت. سپس، در سال ۱۳۵۰، برای ادامه تحصيل عازم ايران گرديد. او می‌گويد:
- «بعد به‌خاطر مقاله‌ای که در سال ۵۰ در کابل منتشر کردم، چنين مقدر شد که بنده کار دانشگاهی و تحصيلات خود را در زمينۀ زبان و ادبيات فارسی در ايران دنبال کنم.»[٦]
در سال ۱۳۵۰ در دانشگاه فردوسی مشهد به کسب تحصيل پرداخت و از سال ۱۳۵٧ تا ۱۳٦۰ نيز به فهرست‌برداری در کتابخانۀ آستان قدس رضوی اشتغال ورزيد. پس از آن، شروع به کارهای تحقيقاتی برای تهران کرد. اما زمانی که بنياد پژوهش‌های اسلامی تأسيس شد، در سال ۱۳۶۵، به اين بنياد پيوست و به پژوهش در زمينۀ نسخه‌شناسی پرداخت. اين همکاری در زمينۀ نسخه‌شناسی، کتاب‌شناسی و تصحيح متون و تدريس در همين زمينه‌ها سال‌ها ادامه داشت.
گفته می‌شود، استاد نجيب مايل هروی، در حدود پانزده سال به‌تدريس، مطالعات و پژوهش‌های ادبی خود در بنياد پژوهش‌های اسلامی ادامه داد و در طی این مدت، ضمن تسلط به ادبیات کلاسیک، از انگشت‌شمار شخصیت‌های پژوهشگر زمان خود بود که به‌طور ژرف، به ادبیات معاصر فارسی و عرفان اسلامی علاقه‌مند شد و مقالات بسیاری در این زمینه نوشت و در حوزه‌ی تصحیح متون و نسخه‌شناسی ده‌ها کتاب منتشر کرد. او خود در مورد کارهای تحقيقاتی‌اش می‌گويد:
- «از سال ۵۳ عملاً در ايران مشغول به تحقيق در زمينۀ کتاب‌شناسی شدم. طرحی داشتم به‌نام «کتاب‌شناسی نگاشته‌های عرفانی در زبان فارسی» و اين باعث شد تا تحقيقی در احوال و آثار عارفان گمنام ايرانی و عرفان اسلامی داشته باشم و بر احيای آثار اين عارفان گمنام اهتمام ورزم. نتيجۀ اين اهتمام در ۳ اثر اعم از رساله و کتاب و صدواندی مقالۀ چاپ شده در مجلات ايران و خارج از ايران عرضه شده است.»[٧]
به پاس این خدمات فرهنگی، استاد مایل هروی، شب ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۸۶ خورشیدی، جایزه ادبی - تاریخی بنیاد دکتر محمود افشار یزدی را در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی دریافت کرد. این جایزه که برای یک عمر دستاورد برای خدمت به تاریخ و زبان فارسی اهدا می‌گردد، با حضور سیدجعفر شهیدی، سیدمصطفی محقق داماد، سیدمحمدعلی ابهری و سیدکاظم بجنوردی به او اهدا شد.[٨]
با وجود تحقیقات و خدمات زیادی که وی به فرهنگ ایرانی و زبان فارسی کرده، هنوز موفق به دریافت اقامت دائم در ایران نشده و مجبور است هر ساله برای تمدید کارت اقامت موقت خود اقدام کند. باری، در راستای طرح بیرون راندن اتباع خارجی از ایران، چند روزی، حکم اخراج این محقق افغانی را نیز صادر کرده بودند که گویا با همت کتابخانه مجلس در حال برطرف شد[۹].
شایان ذکر است که قوانین اقامت در ایران، هیچ تفاوتی بین اشخاص فرهنگی خارجی، که به اعتلای فرهنگ کشور میزبان کمک می‌کنند، با فردی عادی قایل نیست[۱٠].
استاد مایل هروی، در سال ۱۳۵٧ با دختری ایرانی ازدواج کرد و صاحب دو فرزند به‌نام شهاب و وهاب شد[۱۱]. اکنون وی در تهران زندگی می‌کند.
[↑] آثار
نجیب مایل هروی، دارای تالیفأت متعددی است و ده‌ها کتاب و صدها مقاله در ایران منتشر کرده است که از آن شمار می‌توان به آثار زیر اشاره کرد:
- ● برگ بی برگی: یادنامه استاد رضا مایل، پدیدآورنده: نجیب مایل هروی (به اهتمام)؛ ناشر: طرح نو - ٢٧ ارديبهشت، ۱٣٨۵
● این برگ های پیر، مجموعه بیست اثر چاپ ناشده فارسی از قلمرو تصوف، پدیدآورنده: نجیب مایل هروی؛ ناشر: نشر نی - ۱٣٨٣
● مذکر احباب، پدیدآورنده: نجیب مایل هروی (مصحح)؛ ناشر: نشر مرکز - ۱٣٧٧
● مقامات جامی، گوشه های از تاریخ فرهنگی و اجتماعی خراسان در عصر تیموریان، پدیدآورنده: عبدالواسع بن جمال الدین نظامی باخرزی، نجیب مایل هروی (مترجم)؛ ناشر: نشر نی - ۱٣٨٣
● ترجمه حقیقه الحقائق، پدیدآورنده: محمدبن علی ابن عربی، نجیب مایل هروی (مصحح)؛ ناشر: مولی - ٢۹ مهر، ۱٣٨۵
● ترجمه اسرار الخلوه، پدیدآورنده: محمدبن علی ابن عربی، نجیب مایل هروی (مصحح)؛ ناشر: مولی - ٢۹ مهر، ۱٣٨۵
● شرح فصوص الحکم شیخ اکبر محیی الدین ابن عربی، پدیدآورنده: حسین بن حسن کمال خوارزمی، نجیب مایل هروی (مصحح)؛ ناشر: مولی - ۱٧ آبان، ۱٣٨۵
● در شبستان عرفان: مجموعه رسائل فارسی از پیران ایران، پدیدآورنده: نجیب مایل هروی (مصحح)؛ ناشر: قطره - ٣٠ بهمن، ۱٣٨۴
● ترجمه معرفت رجال الغیب و معرفت عالم اکبر و عالم اصغر، پدیدآورنده: محمدبن علی ابن عربی، نجیب مایل هروی (مصحح)؛ ناشر: مولی - ٢۹ مهر، ۱٣٨۵
● ترجمه رساله غوثیه، پدیدآورنده: محمدبن علی ابن عربی، حسن گیلانی (مترجم)، نجیب مایل هروی (مصحح)؛ ناشر: مولی - ٢۹ مهر، ۱٣٨۵
● ترجمه حلیه الابدال، پدیدآورنده: محمدبن علی ابن عربی، نجیب مایل هروی (مصحح)؛ مولی - ٢۹ مهر، ۱٣٨۵
● ترجمه ابیات دهگانه، پدیدآورنده: محمدبن علی ابن عربی، نجیب مایل هروی (مترجم)؛ مولی - ٢۹ مهر، ۱٣٨۵
● شرح مثنوی مولوی موسوم به مخزن الاسرار، پدیدآورنده: ولی محمد اکبرآبادی، نجیب مایل هروی (به اهتمام)؛ ناشر: قطره - ٠٨ ارديبهشت، ۱٣٨٧
● روح الارواح: فی شرح اسماءالملک الفتاح، پدیدآورنده: احمدبن منصور سمعانی، نجیب مایل هروی (مصحح)؛ ناشر: علمی و فرهنگی - ۱٨ مهر، ۱٣٨۴[۱٢]
● کتاب‌آرايی در تمدن اسلامی، پدیدآورنده: نجیب مایل هروی؛ ناشر: استان قدس رضوی
● تاريخ نسخه‌پردازی و تصحيح انتقادی نسخ خطی، پدیدآورنده: نجیب مایل هروی؛ ناشر: کتابخانه مجلس
● نقد و تصحيح متون، پدیدآورنده: نجیب مایل هروی؛ ناشر: استان قدس رضوی. اين کتاب زمان رياست جمهوری هاشمی رفسنجانی، کتاب نمونه سال ايران شد.[۱٣]
افزون بر این، مقالاتی را نیز در دانشنامۀ مرکز دایرةالمعارف اسلامی نوشته است که از جمله می‌توان مقالات فارسی زیر در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی را نام برد:
- ● ابن عماد، ابوالفلاح
● ابومنصور اصفهانی
● اويسيه
● الهام
● الهى اردبيلى
● ابن قيسرانی، ابوالفضل
● ابن قيم جوزيه
● ابوالفضل سرخسی
● ابوسعيد ابوالخير
● افغانستان
● اسيری لاهيجى
● ابن‌مبارك، أبوعبدالرحمن
● انسان كامل
● برهان محقق
● ابن علان، شهاب الدين[۱۴]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- نجیب مایل هروی برنده جایزه بنیاد دکتر افشار، «کتاب نیوز»، سایت اینترنتی متعلق است به موسسه «میراث اهل قلم».
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]- کتاب‌های نجیب مایل هروی، «آدینه بوک»، سایت اینترنتی متعلق به بایگاه جامع اطلاعات کتاب ایران
[۱٣]- این اطلاعات را پسر استاد مایل هروی، «شهاب مایل هروی» در اختیارم گذاشت.
[۱۴]- نجیب مایل هروی، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ 1
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
