فهرست مندرجاتسلسلههای خراسانی
آل كرت
[قبل] [بعد]
در این بخش، بیشتر منظور دانشنامه آریانا، بازتاب دیدگاه ایرانیان نسبت به تاریخ گذشته‌ی افغانستان است، زمانی که این کشور به‌نام‌های خراسان و آریانا (یا ایران) نامیده می‌شد. بنابراین، در این‌جا سلسله‌‌ی آل کرت، از نظر دکتر ذبیح‌الله صفا، در کتاب «تاریخ ادبیات ایران» (جلد اول - بخش اول)، معرفی می‌شود.
ذبیح‌الله صفا (زادۀ ۱۳۷۸ خ - درگذشتۀ ۱۲۹۰ خ) نویسنده و ادیب ایرانی است. این کتاب مهم‌ترین کتابی است که تاریخ ادبیات فارسی دری را به‌طور مفصل در دوره اسلامی بیان کرده است. این کتاب در ۵ جلد ادبیات فارسی دری را در سده‌های پس از اسلام و در واقع، از زمان به‌وجود آمدن فارسی دری امروزی بیان می‌کند و به‌طور اختصار تاریخ سیاسی را نیز ذکر می‌نماید. این کتاب نخستین‌بار در سال ۱۳۳۲ خورشیدی چاپ شده است.
[↑] آل كرت
پادشاهان آل كرت كه متصرّفات‌شان گاه تا تمام نواحى شرقى خراسان و افغانستان و سيستان و كناره‌هاى رود سند توسعه داشته، و مركز حكمروايی‌شان هرات بوده است، اصلاً در خدمت پادشاهان غورى روزگار مى‌گذرانيدند و از ميان آنان ملك ركنالدين بن تاج‌الدين از جانب سلطان محمّد غورى ( ۵۵٨ - ۵٩٩ ) حكمرانى برخى از بلاد غور و كوتوالى قلعۀ خيسار يافت و اوست كه با هجوم مغول بر ايران مصادف شد و اطاعت چنگيز را پذيرفت و به‌همين سبب حكومت غور از جانب خان مغول به وى تفويض گرديد و او در حكومت خود برقرار بود تا در ۶۴٣ درگذشت.
بعد از او پسرش ملك شمس‌الدين محمد به‌جاى پدر نشست و با حاكمان مغولى ايران و خانان مغول راه اطاعت پيش گرفت و دايرۀ حكومت او وسعت يافت و قسمت بزرگى از مشرق خراسان و تمام غور و سيستان و كابل تا سواحل سند را شامل گرديد. وى در دورۀ هلاگو و قسمتى از سلطنت اباقا به‌همان قدرت سلطنت می‌كرد و در اواخر عهد خويش مغضوب ايلخان گرديد و به‌سال ۶٧۶ در تبريز مسموم شد. بعد از او ملك ركنالدين ( ۶٧٧ - ٧٠۵ ) و ملك فخرالدين ( ٧٠۵ - ٧٠۶ ) ممدوح ربيعى پوشنگى صاحب كرت‌نامه، و ملك غياث‌الدين ( ٧٠٧ - ٧٢٩ ) و پسرانش ملك شمس‌الدين محمد ( ٧٢٩ - ٧٣٠ ) و ملك حافظ ( ٧٣٠ - ٧٣٢ ) و ملك معزّالدين حسين ( ٧٣٢ - ٧٧١ ) پادشاه مقتدر آل كرت و پسرش ملك غياث‌الدين ( ٧٧١ - ٧٨٣ ) سلطنت كردند و اين پادشاه اخير دچار حملۀ تيمور بر هرات و تسخير آن شهر به‌دست او در سال ٧٨٣ و انقراض سلسلۀ شاهان آل كرت گرديد.
پادشاهان آل كرت از باب تربيت شاعران و نگاهدارى عدّه‌يى از گويندگان و نويسندگان و فاضلان و نيز به‌سبب اشتغال بعضى از آنان به‌شعر و ادب اهميت خاصى دارند.
پادشاهان اين سلسله توانستند با قبول ايلی مغولان مركز نسبتاً امنی در هرات ايجاد كنند و آن‌جا را يكى از مراكز نگاهبانی بازماندۀ آثار ادبی و علمی ايران[۱] قرار دهند.[٢]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی بازنویسی و ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]- صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج ٣، ب ٢، صص ٢۱-٢٢
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان پارسی (جلد سوم - بخش اول)، تهران: انتشارات فردوس، چاپ چهاردهم - ١٣٨٨
