 |
|
فرعون
فهرست مندرجات
- واژه‌شناسی
- فراعنه‌ی تاریخی
- فرعون در کتاب مقدس
- فرعون در قرآن
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
تاریخ مصر باستان پادشاهی نوین مصر
فرعون (به انگلیسی: ؛ با تلفظ آمریکایی: )، از نظر تاریخی، فقط در طی پادشاهی نوین مصر، به‌ویژه در میانه دودمان هجدهم مصر، پس از سلطنت حتچپسوت به‌عنوان یک لقب عام برای پادشاهان مورد استفاده قرار گرفت و تا زمان فتح مصر توسط اسکندر مقدونی و آغاز فرمانروایی شاهان بطلمیوسی (Ptolemaic Kingdom) کاربرد داشت.
| ▲ | واژه‌شناسی |
«فِرعَون» واژه‌ی غیرعربی و لقبی است که در دوره متأخر برای نام بردن از فرمانروایان سلسله‌های مصر باستان به‌کار می‌رود، که به‌عنوان مدیر ارشد، رییس ارتش، و فرمانروای کل مصر تلقی می‌شده و هم‌چنین پسر رع (فرزند خدا) به‌شمار می‌آمده است.
این واژه، در واقع، از ریشه‌ی قبطی «پِرآ» (Per-âa) به‌معنای «خانهٔ بزرگ» است، و اشاره‌ای به این واقعیت دارد که فرعون‌ها خود را پناهگاه مردم می‌دانستند و برای خود کاخ‌های بزرگ پادشاهی داشتند. با آن‌که در اصل واژه‌ی فرعون اشاره به کاخ پادشاهی فرمانروا می‌کرد، تا هنگام توتمس سوم در پادشاهی نوین، دیگر به‌عنوان نامی برای شخص فرمانروا به‌کار گرفته می‌شد.
| ▲ | فراعنه‌ی تاریخی |
 |
فرعون‌ها، قدرتمندترین پادشاهان در مصر باستان بودند، که فرمان آن‌ها برابر با فرمان الهه‌هایی بود که مصری‌ها به آن‌ها اعتقاد داشتند. اگر فرمانروایی یک فرعون تا ٣٠ سال طول می‌کشید او به درجه‌ی نیمه الهه‌شدن نزدیک می‌شد. در میان فراعنه مشهور، رامسس دوم به درجه‌ی نیمه الهه‌شدن رسید و در مقابل فرعون‌هایی مانند توت‌آنخ‌آمون مدت زمان کمی حکمرانی کردند؛ اما به‌هر حال هر کدام از این فراعنه به دلایلی نام‌شان ماندگار شد.
نخستین شخصی که در تاریخ مصر باستان با لقب فرعون مشهور است، شخصی است به‌نام پادشاه عقرب که نام اصلی وی مشخص نیست؛ ولی در نقشی که از او روی یک گرز سنگی وجود دارد، عقربی روبه‌روی صورت او دیده می‌شود و به این دلیل او را به این نام می‌خوانند.
از فراعنه‌ی مصر می‌توان خوفو، خفرع، منکورع، رامسس دوم، آخناتون، توت‌آنخ‌آمون، شهبانو حتچپسوت، و توتمس سوم را نام برد. در میان تمامی این فراعنه، خوفو، خفرع و منکورع به‌خاطر ساختن اهرام ثلاثه، توتمس سوم و رامسس دوم به‌خاطر قدرت بیش از حد در اداره کشور و کشورگشایی، آخناتون به‌خاطر مخالفت و ضدیت با تمام عقاید فراعنه گذشته و ساختن شهر آخن آتون (افق آتون) به همین منظور و توت‌آنخ‌آمون به‌خاطر مرگ عجیبش در سن هیجده سالگی و گنجینه دست‌نخوردهٔ مقبره خود بیش از بقیه فراعنه شهرت دارند.
فهرست زیر، فرعون‌های مصر باستان را از دوران آغازین دودمانی پیش از هزاره سوم پیش از میلاد تا پایان دودمان بطلمیوسی بر پایه خط زمانی شامل می‌شود. بیشتر این فهرست بر پایه بررسی‌های پایگاه داده مصر دیجیتال برای دانشگاه‌ها، که آن را موزه مصرشناسی دانشگاه پتری اداره می‌کند، نوشته شده است؛ و زمان‌های ارائه شده تقریبی هستند.
۱- فرعون‌های دوره‌ی پیش دودمانی مصر سفلی: «سکیو»، «خیو»، «تیو»، «تش»، «نهب»، و «وزنر»، تنها از روی سنگ پالرمو شناخته شده‌اند و تاریخ فرمانروایی آنان مشخص نیست. مصر سفلی شامل مناطق شمالی رود نیل و دلتای آن است.
٢- فرعون‌های دوره‌ی پیش دودمانی مصر علیا، که شامل بخش‌های جنوبی نیل و بیابان‌هایش می‌شود، عبارتند از: «شاه عقرب یکم»، که قدیمی‌ترین آرامگاه در ام‌القعاب، نشان او را دارد؛ او در حدود ۳۲۰۰ پیش از میلاد فرمانروایی می‌کرد و گور وی، در ۱۹۸۸ توسط گروهی از باستان‌شناسان آلمانی کشف شد؛ فرعون دیگر، «ایری هور» است که بعضی مصرشناسان در وجود او شک دارند؛ او به گمان قوی جد «کا» بوده است. گفته می‌شود، او، در حدود ۳۱۵۰ پیش از میلاد، بر ابیدوس فرمانروایی می‌کرد. به احتمال زیاد، پس از او، «کا» به پادشاهی رسید و در حدود ۳۱۰۰ پیش از میلاد، در منطقه ابیدوس فرمانروایی داشت. ظاهراً پادشاه پس از او عقرب دوم بوده است. تنها مدرک مبنی بر وجود او کلاه‌خودی است که با نام «کلاه‌خود عقرب» شناخته می‌شود که در حفاری‌های اصلی که توسط باستان‌شناسان جیمز اِدوارد کوبل و فردریک دبلیو. گرین در معبدی در نخن در فصل حفاری سال‌های ۱۸۹۸-۱۸۹۷ انجام گشت، کشف شد و در حال حاضر در موزه اشمولین در آکسفورد در معرض نمایش است.
٣- نارمر نخستین پادشاه دودمان نخست مصر باستان بود که میان سال‌های ۳۱۵۰-۳۰۵۰ پیش از میلاد فرمانروایی می‌کرد. گمان بر این می‌رود که او پس از دوران فرمانروایی شاه عقرب در ۳۲۰۰ قبل از میلاد، به پادشاهی رسیده باشد. نارمر از سوی عده‌ای به‌عنوان متحدکننده مصر شناخته می‌شود و از این‌رو نخستین فرعون مصر متحد به‌شمار می‌رود. این‌که نارمر در اصل چه کسی بوده موضوعی مورد بحث در میان مصرشناسان است و بعضی او را با منس (یا همان «مرینار») برابر می‌دانند. پس از او، به ترتیب: «دجر» (۲۹۹۹-۲۹۵۲ ق.م)، «مرنیث»، «دجت» (۲۹۵۲-۲۹۳۹ ق.م)، «دن» (۲۹۳۹-۲۸۹۲ ق.م)، «آنجیب» (۲۸۹۲-۲۸۸۶ ق.م)، «سمرخت» (۲۸۸۶-۲۸۷۸ ق.م)، و «قاعا» (۲۹۱۶-۲۸۹۰) از دودمان یکم، بر تمام مصر فرمانروایی کردند.
| ▲ | فرعون در کتاب مقدس |
| ▲ | فرعون در قرآن |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
در منابع اسلامی آمده: «فرعون» اسم غیر عربی است که به اعتبار گستاخی و گردنکشی او این‌چنین نامیده شده است [مفردات راغب، ج ۱، ص ۳۷۷]، بعید نیست از ماده «فارع» مشتق شده باشد به معنی قتل، انتقام و غارت و یا از ماده «فرع» به‌معنی هرج و مرج یا فقدان نظم باشد. [مصطفوی، حسن؛ التحقیق، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد، ۱۳۶۸، چاپ اول، ج ۹، ص ٦۷] فرعون اسم عام است و به تمام سلاطین مصر، در آن زمان گفته می‌شد، همان‌طور که به سلاطین روم قیصر و به سلاطین ایران کسری می‌گفتند [تفسیر نمونه، ج ٦، ص ۲۸۰؛ به نقل از مسترهاکس، قاموس کتاب مقدس، ص ٦۴۹]. فراعنه مصر ۲٦ سلسله بودند و مدت حکومت آن‌ها نزدیک به سه هزار سال بوده است (تا انتهای قرن پنجم میلادی) [مصطفوی، حسن؛ التحقیق، ج ۹، ص ٦۵.]
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ ...
