 |
|
دستگاه اسکلتی
فهرست مندرجات
- استخوان
- غضروف
- بخش‌های دستگاه اسکلتی
- جمجمه
- استخوان لامی
- ستون مهره‌ها
- قفسه سینه
- کارکرد
- آسیب‌شناسی
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
کالبدشناسی دستگاه‌های بدن انسان
 |
دستگاه اسکلتی یا سیستم اسکلتی (به انگلیسی: Skeletal system)، از استخوان و غضروف تشکیل شده است و شامل همه‌ی استخوان‌ها و مفاصل بدن می‌شود.
اسکلت یا استخوان‌بندی بدن انسان که از جنس استخوان بوده و به‌عنوان نگهدارنده‌ی ساختمان بدن و ایستایی آن در برابر نیروی جاذبه و سرعت بخشیدن به حرکت بدن (locomotion) عمل می‌کند، مانند سایر مهره‌داران توسط ماهیچه‌ها پوشیده شده است. استخوان‌بندی و ماهیچه‌ها در عمل با یکدیگر هماهنگ و مکمل یکدیگرند. اسکلت بدن انسان که در بدو تولد، از ۲۷۰ قطعه استخوان درست شده است، در بزرگ‌سالی و در پی ترکیب برخی استخوان‌ها با یکدیگر، مجموع استخوان‌های آن به ۲۰٦ استخوان کاهش می‌یابد. این استخوان‌ها ساختار بدن را می‌سازند و باعث حرکتِ بدن می‌شوند و هم‌چنین از اعضای داخلی بدن محافظت می‌کنند.
با این حال، اسکلت را به دو زیر گروه می‌توان تقسیم کرد: اسکلت محوری و اسکلت ضمیمه‌ی. اسکلت محوری مشتمل است بر استخوان‌های جمجمه (cranium)، ستون مهره‌ها، دنده‌ها و جناخ. اسکلت ضمیمه‌ی استخوان‌های اندام‌های فوقانی و تحتانی را در بر می‌گیرد.
| ▲ | استخوان |
استخوان (Bone)، یک بافت همبند زنده و کلسیفیه است که بخش اعظم اسکلت را تشکیل می‌دهد. استخوان متشکل است از یک ماتریکس (بستر استخوانی) کلسیفیه بین‌سلولی (حاوی الیاف کلاژن) و چندین نوع سلول در داخل ماتریکس. استخوان‌ها به‌عنوان: ساختارهای حمایتی برای بدن، محافظ‌هایی برای اعضای حیاتی، مخازن کلسیم و فسفر، اهرم‌هایی که عضلات بر روی آن‌ها حرکات را ایجاد می‌کنند، و محفظه‌هایی برای سلول‌های خون‌ساز عمل می‌کنند.
دو نوع استخوان وجود دارند: متراکم (compact) و اسفنجی (trabecular or cancellous). استخوان متراکم پوسته‌ی خارجی تمام استخوان‌ها را تشکیل می‌دهد و استخوان اسفنجی را در بر می‌گیرد. استخوان اسفنجی از تیغه‌های استخوانی در برگیرنده‌ی حفرات حاوی سلول‌های خون‌ساز (مغز استخوان) تشکیل شده است. استخوان‌ها بر اساس شکل طبقه‌بندی می‌شوند:
- استخوان‌های بلند، لوله‌ای هستند (مانند هومروس در اندام فوقانی؛ فمور در اندام تحتانی).
- استخوان‌های کوتاه، مکعبی هستند (مانند استخوان‌های مچ دست و مچ پا).
- استخوان‌های پهن، متشکل هستند از دو صفحه استخوان متراکم که توسط استخوان اسفنجی از هم جدا می‌شوند (مانند کاسه سر).
- استخوان‌های نامنظم، استخوان‌هایی با شکل‌های مختلف هستند (مانند استخوان‌های صورت).
- استخوان‌های سزامویید (sesamoid bones) استخوان‌های مدور یا بیضوی هستند که در تاندون‌ها تشکیل می‌شوند.
استخوان‌ها هم رگ و هم عصب دارند. به‌طور کلی، یک شریان مجاور یک شاخه تغذیه‌کننده می‌فرستد (معمولاً یکی برای هر استخوان) که مستقیماً به حفره‌ی داخلی استخوان، استخوان اسفنجی، و لایه‌های داخلی استخوان متراکم می‌رساند. به‌علاوه - به‌جز در محل مفصل که در آن‌جا غضروف مفصلی وجود دارد - تمام استخوان‌ها را از خارج، یک غشای بافت همبند لیفی موسوم به ضریع (periosteum) می‌پوشاند که توانایی منحصر به فردی برای ساختن استخوان جدید دارد. این غشا عروق خونی را دریافت می‌کند که شاخه‌های آن، مواد غذایی را به لایه‌های خارجی استخوان متراکم می‌رساند. استخوانی که ضریعش برداشته شده باشد، زنده نخواهد ماند. اعصاب، عروق خون‌رسان به استخوان و ضریع را همراهی می‌کنند. اکثر اعصابی که به همراه شریان تغذیه‌کننده به حفره داخلی استخوان می‌روند، الیاف وازوموتوری (vasomotor fibers) هستند که جریان خون را تنظیم می‌کنند. استخوان خود الیاف عصبی حسی کم‌شماری دارد. از سوی دیگر، ضریع الیاف عصبی حسی فراوانی را دریافت می‌کند و نسبت به هر نوع آسیب، بسیار حساس است.
به لحاظ نموی، تمام استخوان‌ها از مزانشیم منشأ می‌گیرند، خواه از طریق استخوان‌سازی داخل غشایی (که در آن، مدل‌های مزانشیمی استخوان‌ها آهکی می‌شوند) یا از طریق استخوان‌سازی داخل غضروفی (که در آن، مدل‌های غضروفی استخوان‌ها از مزانشیم پدید می‌آیند و آهکی می‌شوند).
| ▲ | غضروف |
غضروف نوع بدون رگ بافت همبند متشکل از الیاف خارج‌سلولی کاشته شده در یک ماتریکس می‌باشد که حاوی سلول‌های جای گرفته در حفرات کوچک است. مقدار و نوع الیاف خارج سلولی در ماتریکس، بسته به نوع غضروف فرق می‌کند. در مناطق تحمل‌کننده‌ی وزن زیاد یا مناطق در معرض نیروهای کششی، مقدار کلاژن خیلی زیاد و غضروف تقریباً غیرقابل اتساع است. در مقابل، در مناطقی که وزن و استرس کمی را تحمل می‌کند، غضروف حاوی الیاف کلاژن کمتری است.
وظایف غضروف عبارتند از:
- حمایت از بافت‌های نرم
- فراهم آوردن یک سطح صاف و لغزنده برای مفصل‌بندی‌های استخوانی
- مهیا کردن زمینه برای رشئ و نمو استخوان‌های بلند
با این حال، سه نوع غضروف وجود دارند:
- شفاف (hyaline) - شایع‌ترین نوع، ماتریکس حاوی مقدار متوسطی از الیاف کلاژن است (نظیر سطوح مفصلی استخوان‌ها)؛
- ارتجاعی (elastic) - ماتریکس حاوی الیاف کلاژن به همراه تعداد زیادی الیاف ارتجاعی است (نظیر گوش خارجی)؛
- لیفی - غضروفی (fibrocartilage) - ماتریکس حاوی تعداد محدودی سلول و ماده زمینه‌ی در میان مقدار فراوانی الیاف کلاژن است (نظیر دیسک‌های بین‌مهره‌ای).
غضروف از طریقی پدیده انتشار (diffusion) تغذیه می‌شود و هیچ رگ خونی و لنفی یا عصب ندارد.
| ▲ | بخش‌های دستگاه اسکلتی |
...
| ▲ | جمجمه |
...
| ▲ | استخوان لامی |
| ▲ | ستون مهره‌ها |
| ▲ | قفسه سینه |
| ▲ | کارکرد |
دستگاه اسکلتی یا سیستم اسکلتی، از مجموعه‌ی استخوان‌ها و مفاصل تشکیل می‌گردد که از طریق عضلات اسکلتی یا ماهیچه‌های مخطط در اعمال حرکتی دخالت می‌کنند. از لحاظ فیزیولوژی وظایف مهم این سیستم، در موجوداتی چون انسان عبارتند از: محافظت از قسمت‌هایی چون مغز و اندام‌های داخلی، افزایش ثبات و حمایت بدنی، تسهیل حرکات به‌واسطه مفاصل که با کمک عضلات صورت می‌گیرد. هم‌چنین، سیستم اسکلتی به‌عنوان یک دستگاه اهرمی در حرکات نقش دارد که بیشتر در ارتباط با استخوان‌های بلند است. در این دستگاه، مفاصل به‌عنوان محور اهرم‌ها محسوب می‌گردند.
افزون بر این، دستگاه اسکلتی، در تشکیل سلول‌های خونی یا خو‌ن‌سازی (Hematopoiesis)، هموستاز مواد معدنی (Mineral homeostasis)، و ذخیره چربی و مواد معدنی نقش و عملکرد بسیار مهم دارند.
| ▲ | آسیب‌شناسی |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ پزشکی │ کالبدشناسی │ دستگاه‌های بدن
