 |
|
مهندسی ژنتیک
دستکاری ژنتیکی انسان
فهرست مندرجات
.
نخستین کودک با سه والد متولد شده است
ژن‌درمانی (Gene Therapy)، بخشی از مهندسی ژنتیک (Genetic engineering) که به آن اصلاح ژنتیکی (Genetic modification) گفته می‌شود، روشی است که جهت انتقال ژن‌های سالم به درون سلول‌های بدن و تصحیح و درمان ژن‌های جهش‌یافته و معیوب، به کار می‌رود.
بسیاری از صاحب‌نظران از سده‌ی حاضر به‌عنوان سده‌ی مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی مولکولی یاد می‌کنند. به اعتقاد بسیاری از دانشمندان، تولد ژن‌درمانی در اوایل دهه ۱۹۹۰، یک رخداد بزرگ و انقلابی بود که چشم‌انداز جدیدی را در عرصه پزشکی مولکولی ایجاد کرد؛ زیرا برای نخستین‌بار در تاریخ علوم زیستی، کاربرد روش‌ها و فنون بسیار حساس و جدید جهت انتقال ژن‌های سالم به درون سلول‌های بدن و تصحیح و درمان ژن‌های جهش‌یافته و معیوب، پنجره‌ای نو به‌سوی مبارزه جدی، اساسی و علّی (نه معلولی و در سطح فراورده‌های ژنی) با بسیاری از بیماری‌ها گشوده‌است. ژن‌درمانی، در واقع انتقال مواد ژنتیکی به درون سلول‌های یک موجود برای مقاصد درمانی می‌باشد که به روش‌های متفاوت و متنوع (فیزیکی، شیمیایی و زیستی) صورت می‌گیرد.
نشریه نیوساینتسیت اعلام کرد که نخستین کودک با ژن سه والد به‌شیوه انتقال میتوکندری متولد شده است.
در میتوکندری سلول‌های مادر این نوزاد پسر، یک نقص ژنتیکی وجود داشت که سبب می‌شد فرزندش به یک بیماری شدید سیستم عصبی مبتلا شود.
دو فرزند قبلی این زن و شوهر اردنی به‌علت همین بیماری درگذشته بودند و پزشکان آمریکایی با استفاده از روش انتقال میتوکندری این کار را در مکزیک انجام دادند چون این کار هنوز در آمریکا مجوز قانونی ندارد.
این کودک اولین انسانی نیست که ژن سه نفر را به‌عنوان والد دارد اما روشی که این کودک با آن متولد شده کاملاً جدید و متفاوت است.
دانشمندان تولد این نوزاد با این روش را «انقلابی» در درمان بیماری‌های مادرزادی توصیف کرده‌اند. این روش بحث‌برانگیز در بریتانیا هم مجوز گرفته است و بریتانیا اولین کشور اروپایی است که دستکاری ژنتیکی انسان (Human genetic manipulation) را مجاز دانسته است.
در بریتانیا هم تخمک مادر و هم تخمک یک اهداکننده با اسپرم پدر بارور می‌شود و پیش از این‌که تقسیم تخم حاصل آغاز شود، هسته تخمک اهداکننده بیرون آورده شده و هسته تخمک مادر به‌جای آن گذاشته می‌شود.
اما چون زن و شوهر اردنی مسلمان بودند، نمی‌توانستند از بین رفتن سلول لقاح یافته را بپذیرند بنابراین دکتر جان ژانگ از روشی دیگر استفاده کرد، هسته تخمک مادر را به‌جای هسته تخمک اهداکننده گذاشت و بعد آن را با اسپرم پدر بارور کرد.
۱) دو تخمک با اسپرم بارور می‌شوند، که نتیجه یک جنین از پدر و مادر اصلی است و یک جنین با استفاده از فرد اهداکننده ۲) هسته‌ای که دارای اطلاعات ژنتیکی است از هر دو جنین خارج می‌شود ۳) با اضافه کردن هسته والدین به جنین اهداکننده یک جنین سالم ایجاد می‌شود. این جنین در داخل رحم مادر کاشته می‌شود
۱) تخمک‌ها از مادری که میتوکندری ناقص دارد و از فرد اهداکننده با میتوکندری سالم گرفته می‌شود ۲) بیشتر ماده ژنتیکی از هر دو تخمک خارج می‌شود ۳) ماده ژنتیکی مادر به داخل تخم اهداشده تزریق می‌شود که توسط اسپرم بارور خواهد شد
او این کار را برای پنج تخمک مادر انجام داد، اما فقط یکی از آن‌ها توانست به‌طور طبیعی رشد کند و تقسیم شود و محصول آن اکنون پسری پنج ماهه است.
پارلمان بریتانیا تقریباً یک سال‌ونیم پیش استفاده از این روش را تصویب کرد. این روش که به آن «انتقال میتوکندری» گفته می‌شود برای درمان یک نقص ژنتیکی انجام می‌گیرد که میتوکندری (باتری سلول) را دچار نقص می‌کند. در حالی‌که بیشتر ماده ژنتیکی سلول در هسته آن قرار دارد ژن‌های میتوکندری در خود میتوکندری قرار دارند.
ژن‌هایی که ساخت میتوکندری را کنترل می‌کنند فقط از طرف مادر به ارث می‌رسند و می‌توانند باعث بیماری‌های قلبی، کبدی، عصبی و عضلانی می‌شوند.
در بیماری‌های میتوکندریایی، فرد دچار کمبود شدید انرژی، ضعف عضلانی، نابینایی و ناراحتی قلبی می‌شود
در انتقال میتوکندری که در واقع نوع خاصی از لقاح آزمایشگاهی (IVF) است، هسته تخمک زن اهداکننده بیرون آورده و به‌جای آن مواد ژنتیکی مادر واقعی قرار داده می‌شود.
این کار را می‌توان هم قبل و هم بعد از لقاح این تخمک با اسپرم پدر انجام داد. به این ترتیب سلول اصلاح شده، ژن‌های مادر و میتوکندری زنی دیگر را دارد. بعد تخم لقاح یافته در رحم مادر کاشته می‌شود.
در انتقال میتوکندری، کودک بیش از ۹۹ درصد ژن‌های مادر خود را دارد و مقدار ماده ژنتیکی که از فرد دهنده وارد تخمک مادر می‌شود بسیار اندک است، ۳۷ ژن که تقریب یک‌دهم درصد کل ماده ژنتیکی است.
این ژن‌ها فقط در تولید انرژی نقش دارند و ۲۳ هزار ژنی که در ظاهر، رفتار و خصلت‌های دیگر نقش دارند فقط از مادر واقعی به ارث می‌رسند.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط خانم نازی صفی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- دکتر مهبد ابراهیمی، نخستین کودک با سه والد متولد شده است، وبسایت فارسی بی‌بی‌سی: سه‌شنبه ٢٧ سپتامبر ٢٠۱٦ - ٦ مهر ۱٣۹۵
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وبسایت بی‌بی‌سی
