 |
|
شرایط افغانستان به‌نزدیکی سیاسی نیاز دارد
فهرست مندرجات
.
شرایط افغانستان به نزدیکی سیاسی نیاز دارد
عطامحمد نور (زاده‌ی ۱۳۴۳ خورشیدی در مزار شریف) سیاستمدار و جنگ‌سالار تاجیک‌تبار اهل افغانستان است. وی یکی از مهم‌ترین از فرماندهان مجاهدین افغان - مربوط به جمعیت اسلامی به‌رهبری برهان‌الدین ربانی - در دوران جنگ شوروی در افغانستان و جنگ داخلی این کشور بود و از سال ۲۰۰۴ تاکنون والی و سپس سرپرست ولایت بلخ است.
عطامحمد نور، پس از به‌قدرت رسیدن طالبان به‌عنوان یکی از فرماندهان اصلی ائتلاف شمال زیر نظر احمدشاه مسعود فعالیت می‌کرد. در پاییز ۱۳۸۰ نیروهای عطامحمد نور و عبدارشید دوستم با همکاری یکدیگر و تحت حمایت نیروهای آمریکایی طالبان را از مزار شریف بیرون راندند. بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر در پاییز و زمستان ۱۳۸۰ موارد متعددی از غارت و خشونت سیستماتیک علیه پشتون‌های شمال افغانستان اتفاق افتاد که عمدتاً نیروهای تحت امر عبدالرشید دوستم، عطامحمد نور و محمد محقق مرتکب آن شده بودند. روستاییان پشتون، فقط به این دلیل مورد حمله قرار می‌گرفتند که با طالبان از یک قوم و تبار هستند.[۱]
عطامحمد نور، سرپرست ولایت بلخ و رئیس اجرایی حزب جمعیت اسلامی افغانستان است. نور در جریان انتخابات جنجالی ریاست جمهوری ۲۰۱۴ افغانستان، از مهم‌ترین حامیان عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی افغانستان و از مخالفان اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان بود. اخیرا نور مذاکراتی را با رئیس جمهوری افغانستان آغاز کرده که به‌نظر شماری از تحلیلگران نشان‌دهنده نزدیک‌شدن او به اشرف غنی و فاصله گرفتنش از عبدالله عبدالله است. نور در مقاله‌ای که در پی می‌آید برای بی‌بی‌سی، در مورد مذاکرات اخیرش با رئیس جمهور غنی می‌گوید و این‌که چرا به این مذاکرات خوشبین است.
پیچیدگی اوضاع سیاسی افغانستان به ویژه پس از تشکیل حکومت «وحدت ملی» ابعاد تازه‌ای یافته است.
امنیت به‌عنوان اصلی‌ترین چالش هنوز پیشروی دولت افغانستان قرار دارد. قوت گرفتن حرکات گروه طالبان در بسیاری از نقاط از کشور، نگرانی از ظهور گروه داعش، بیشتر شدن جنگ در شمال افغانستان، حالا این نگرانی را به‌وجود آورده است که ممکن است این نبرد به درگیری قدرت‌های بزرگ منطقه بدل شود.
در کنار ده‌ها نگرانی جدی امنیتی، رشد روزافزون کشت و قاچاق مواد مخدر، فساد اداری و مالی، عدم دسترسی به خدمات آموزشی و صحی معیاری، بیکاری و ده‌ها مشکل جدی و نگران کننده‌ی دیگر، افغانستان و شرکای بین‌المللی این کشور را نگران می‌سازد و سبب می‌شود تا کار سخت دولت برای بهبود شرایط، سخت‌تر شود.
در کنار این مشکلات اساسی، یکی از مسایل دیگری که سیاست داخلی افغانستان را به‌سوی یک آشوب سوق داده است، عدم اعتماد و هماهنگی میان چهره‌های سیاسی کشور و ناکامی پروسه‌ی تطبیق توافقنامه‌ی تشکیل حکومت وحدت ملی است. هرچند تشکیل حکومت وحدت ملی در حقیقت تنها راه برون راندن کشور از یک بحران خطرناک انتخاباتی بود که می‌توانست افغانستان را به شرایطی بسیار غیرقابل پیش‌بینی و خطرناک ببرد.
برای همین با امضای توافقنامه‌ی سیاسی و پس از تشکیل این حکومت امیدواری‌ها بر این بود تا بخشی از شرایط پیش‌بینی شده عملی شده و یک نظام با ثبات بتواند در زمینه‌ی کاهش مشکلات مردم گام بردارد؛ گام‌هایی که در این زمینه برداشته شد، ارزشمند اما کافی نبود. مشکل بی‌اعتمادی آن‌قدر جدی میان پایه‌های حکومت وجود داشت که نه‌تنها شرایط رو به بهبود نرفت که گسترش اختلافات درونی، ثبات نظام را با خطر مواجه ساخته بود.
تلاش‌های ما در انتخابات ریاست جمهوری این بود که حزب سیاسی جمعیت اسلامی که من ریاست اجرایی آن را بر عهده دارم، بتواند نقش و جایگاهی در شأن این حزب داشته باشد که نه‌تنها فراگیر و دارای پایگاه قوی اجتماعی در گوشه گوشه‌ی افغانستان است، بلکه به‌خاطر مدیریت شهید استاد ربانی و کاریزمای احمدشاه مسعود، قهرمان ملی کشور، این حزب چند دهه در صحنه‌ی سیاست و قدرت حضور فعال داشته است.
اگر یک‌بار دیگر به اتفاقات انتخابات باز نگردیم، به‌هر شکلی که بود وضعیت به‌سوی تشکیل یک حکومت مشترک رفت و حزب جمعیت اسلامی نیز به‌عنوان یک سوی معادله‌ی حکومت مطرح ماند. اما متأسفانه در دو و نیم سال گذشته نه‌تنها نمایندگی واقعی از این حزب در حکومت صورت نگرفت، بلکه شهروندان کشور نیز با مشکلات روزافزون و چالش‌های کمرشکن بیشتری روبه‌رو شدند. سرانجام این نیاز به‌صورت جدی حس می‌شد تا برای یافتن یک راه بهتر، دنبال گزینه‌ی دیگری شد.
مذاکرات من با رئیس جمهوری افغانستان بر سر یافتن راه حل مناسب، هماهنگی برای آوردن اصلاحات و کاهش مشکلات مردم و البته، سهم‌گیری فعالانه‌ی ما در تصمیم‌های کشوری و مسایلی که به‌حال و آینده‌ی مردم تأثیر می‌گذارد، متمرکز است.
این مذاکرات از چند ماه پیش به‌صورت خوب در جریان است و تا حدی سبب رسیدن به یک توافق کلی شده است. اما نگرانی‌هایی را در میان برخى مردم و حامیان مردمی ما ایجاد کرده است که مبادا مذاکره با ارگ ریاست جمهوری به‌نحوی معامله برای امتیازگیری باشد. این نگرانی با توجه به شرایط افغانستان و پیشینه‌ی این چنین مذاکراتی در کشور قابل درک است.
اما آن‌چه واقعیت دارد، این است که من چه در زمان انتخابات و چه بعد از آن بر سر منافع مردم دیدگاه قاطع و روشن خود را داشته‌ام. متأسفانه بسیاری از پیشنهادهای من به‌خاطر بهبود این روابط و تحکیم «توافق سیاسی» به‌معنای واقعی آن جدی گرفته نشدند یا هم توانایی و صلابت مطرح کردن آن در مذاکرات از سوی نماینده‌ی تیم سیاسی ما وجود نداشته است.
آن‌چه نیاز به این مذاکره را حیاتی ساخت از یک سو همخوانی نداشتن شرایط کشور با انتظار مشخص مردم از حکومت بود. با توجه به این‌که حکومت با ساختار و شرایط کنونی در قانون اساسی کشور نیز پیش‌بینی نشده است، نیازمند به کسب مشروعیت از نهادهای مردمی است.
با حسن‌نیتی که از رئیس جمهوری دیدم، حس کردم که هر دو طرف بدین باور رسیده‌اند که تنها راه تقویت حکومت و بخشیدن مشروعیت بیشتر به آن از سوی مردم، نیازمند آن است که طرف‌های قدرتمند سیاسی در یک محور مشترک کار کنند و هیچ راهی جز این، نمی‌تواند آینده‌ی کشور را به‌سمت بهتری ببرد و بخشی از برنامه‌های مهم اقتصادی نظام که بنیادی و اساسی هم است، عملی شود.
یکی از باورهای مشترک در مذاکرات این بوده است که با توجه به این‌که حلقاتی در همسایگی افغانستان همواره تلاش می‌کنند تا اوضاع را در کشور مختل بسازند و دنبال منافع خود باشند، تنها راه قوت گرفتن نظام افغانستان، اتحاد سیاسی در درون است.
عطامحمد نور تأکید دارد که مذاکراتش با رئیس جمهوری افغانستان برای ایجاد یک محور سیاسی مشترک است
در مذاکراتی که با رئیس جمهوری داشته‌ام، در مورد موقف و آینده خودم تصمیم نگرفته‌ام. بعد از رسیدن به توافق نهایی، در این مورد نیز تصمیم گرفته خواهد شد.
به‌هر حال آزمودن این مذاکرات به‌عنوان یک تجربه که آغاز خوب و نشان از حسن‌نیت دوطرف داشته است، یک اقدام خوب برای آینده‌ی افغانستان پیش‌بینی می‌شود، اولویت مذاکرات ما ایجاد یک محور مشترک در نظام برای پایان دادن به بحران موجود بوده است.
این راه نه آن قدر ساده و آسان است که بتوان یک شبه آن را پیمود و نه می‌توان همه‌ی برگ‌های باخته را به برد بدل کرد؛ اما بدون شک اگر راهی وجود می‌داشت، آن بازگذاشتن در گفت‌وگو به جای نزاع و بیشتر ساختن خلای اعتماد بود.
چون در نهایت اگر گرهی از کاری گشوده شود، با مذاکره، مفاهمه و دیالوگ صورت می‌گیرد تا از یک سو ثبات سیاسی نظام حفظ شود و زمینه برای مخالفان و بدیل‌های خطرناک نظام فراهم نشود و از سوی دیگر کار مشترک شاید بتواند از مشکلات مردم بکاهد و چهره‌ی افغانستان را در مذاکرات منطقه‌ای و جهانی قوی‌تر بسازد. تجربه نشان می‌دهد که غیر از این راهی به‌سود کشور نیست.
نگرانی برخى مردم از آن‌چه معامله بر سر منافع شان خوانده می‌شود، قابل درک است، اما پیشداوری در این زمینه نمی‌تواند راه‌گشا باشد. مردم حق دارند از این جهت نگران باشند و ما نیز مسئولیت خواهیم داشت تا با رفتار خود ثابت کنیم که منافع آن‌ها مهم‌تر از هر اصلی بوده و تأمین آن جز اولویت‌های کاری ما در هر مذاکره، بحث و توافق خواهد بود.
من به این باور رسیده‌ام که در شرایط کنونی با توجه به قوت گرفتن جنگ در شمال و دیگر گوشه‌های کشور، نیازمندی به ایجاد یک محور مشترک سیاسی و کاری بیشتر از هر زمانی حس می‌شود.
تعامل مثمر با جامعه‌ی جهانی، تلاش برای بهبود امنیت و اقتصاد کشور در شرایطی قابل دسترس است که گروه‌های سیاسی فعال و رهبرانی که دارای پایگاه قوی اجتماعی و مردمی هستند، در کنار و در هماهنگی با دولت برای بهبود وضعیت سیاسی تلاش کنند؛ مذاکرات حزب جمعیت با رئیس جمهوری در حقیقت تلاشی برای ایجاد همین محور است که بقای آن به صداقت و حسن نیت دو طرف بستگی دارد که البته تاکنون که جریان مذاکرات خوب است، نشانه‌های از برخورد صادقانه را از سوی هر دو طرف را می‌توان مشاهده کرد.[٢]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- عطامحمد نور، از ویکی‌پدیا، دانشنامهی آزاد
[٢]- عطامحمد نور، شرایط افغانستان به نزدیکی سیاسی نیاز دارد، وبسایت فارسی بی‌بی‌سی: یک‌شنبه ۱٨ دسامبر ٢٠۱٦ - ٢٨ آذر ۱٣۹۵
عطامحمد نور، سرپرست ولایت بلخ و رئیس اجرایی حزب جمعیت اسلامی افغانستان، در جریان انتخابات جنجالی ریاست جمهوری ۲۰۱۴ افغانستان، یکی از مهم‌ترین حامیان عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی افغانستان و از مخالفان اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان بود. براساس گزارش تاج الدین سوش، خبرنگار بی بی سی از شهر مزارشریف، اکنون او می گوید: عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت افغانستان، در دونیم سال گذشته ضعیف عمل کرده و او دیگر به توانایی تصمیم‌گیری سیاسی عبدالله «باور کامل ندارد» و به‌همین دلیل، او مذاکرات مستقیم خود را با اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان شروع کرده است. او تصریح می‌کند که «عدم نمایندگی درست رئیس اجرایی از حزب جمعیت اسلامی سبب شد تا او مذاکرات مستقیم را با اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان بر سر تقسیم قدرت شروع کند.» عطامحمد نور که از سیزده سال به این‌سو به‌عنوان والی بلخ کار می‌کند، هم‌چنین گفته که او در نظر دارد تا از مقام ولایت کنار برود و «مذاکرات و مبارزات» خود را در پایتخت ادامه بدهد.عبدالله عبدالله تا هنوز واکنشی در مورد اظهارات عطامحمد نور نشان نداده، اما فاضل سنچارکی، مشاور ریاست اجرایی چندی پیش در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها گفته بود که نور در ارتباط با مسایل شخصی خود از جمله آزاد شدن حساب‌های بانکی و بیرون شدن نام شرکت‌های او از فهرست سیاه با رئیس جمهوری افغانستان مذاکره کرده است. (رجوع شود به: عطامحمد نور: به توانایی تصمیم‌گیری سیاسی عبدالله باور ندارم، جمعه ٣٠ دسامبر ٢٠۱٦ - ۱٠ دی ۱٣۹۵)
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وبسایت بی‌بی‌سی
