 |
|
بر افغانستان چه گذشت؟
مقصر جنگ‌های داخلی از زبان محمد محقق
فهرست مندرجات.
گفت‌گوی محمد محقق با روزنامه‌ی سلام
حاجی محمد محقق، در اواخر سال ۱۳۷۱ خورشیدی، دیداری از تهران داشت. او که در آن‌زمان عضو شورای مرکزی حزب وحدت اسلامی و مسئول سیاسی این حزب، در شمال افغانستان بود و ریاست شورای ولایتی بلخ نیز بر عهده داشت، در این سفر، حامل پیام ژنرال دوستم برای مقامات ایرانی بود. در پایان دیدار محمد محقق از تهران، در ۲۳ اسفند ۱۳۷۱، سرویس خارجی سلام، گفتگویی پیرامون تحولات افغانستان با وی ترتیب داد که در طی آن نقطه‌نظرات حزب وحدت، و ژنرال دوستم درباره‌ی دولت ربانی، حکومت فدرالی شمال افغانستان، مواضع ایران در قبال بحران افغانستان و آینده‌ی این کشور، به‌طور مبسوط مورد بحث قرار گرفت. آن‌چه در زیر می‌آید، گفت‌وگوی روزنامه‌ی سلام با حاجی محمد محقق است.
گفتنی است که روزنامه‌ی سَلام، اولین روزنامه‌ی منتقد بر حاکمیت بعد از درگذشت آیت‌الله خمینی بود که در ۲۰ بهمن ۱۳۶۹ با انتشار اولین پیش‌شماره آغاز به‌کار کرد تا در ۱۵ تیر ۱۳۷۸ برای ۵ سال توقیف شد. مدیر مسئول آن سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها و سردبیر آن عباس عبدی بود. بعد از پایان دوران توقیف گفته می‌شود که مجمع روحانیون مبارز احتمالاً فصل‌نامه‌ای با همین نام چاپ کرد.
◼ آقای محقق شما به تازگی از افغانستان آمدید و به‌طور طبیعی اخبار تازه‌تری از سراسر افغانستان دارید، به‌خصوص از منطقه‌ی شمال که خودتان در آن‌جا هستید، شورای مرکزی حزب وحدت در آن‌جا حاکمیت دارد و هم‌چنین منطقه‌ی جنوبی کشور به‌خصوص کابل، آخرین اخبار و گزارش‌هایی که شما دریافت کردید، به‌چه صورت است؟□ محمد محقق: گرچه ما حدوداً چهار هفته بیش‌تر است که در خارج هستیم و در جریان دقیق اوضاع داخل کشور هم نیستیم، ولی این‌طوری‌که به ما اطلاع داده‌اند، فعلاً در کابل آتش‌بس برقرار است و در بین نیروهای حزب وحدت اسلامی و شورای نظار فعلاً یک آتش‌بس غیررسمی برقرار است. گرچه رسماً چیزی امضأ نشده ولی اوضاع فعلاً آرام است، گاهی برخوردهای پراکنده صورت می‌گیرد، لکن نمی‌توان به‌صورت درگیری کامل‌عیار تلقی کرد و طبق آخرین اخبار رسیده، نیروهای جنبش ملی اسلامی افغانستان، آمادگی برای میانجی‌گری بین گروه‌های درگیر را دارد.
◼ شما از میانجی‌گری جنبش ملی اسلامی در درگیری‌های موجود صحبت می‌کنید، در صورتی‌که خودتان یک طرف درگیری هستید، چطور می‌توانید میانجی صالحی بین گروه‌ها متخاصم باشید؟□ محمد محقق: عرض کنم که ما [با] حزب وحدت هستیم، ما با شورای نظار و نیروهای اتحاد سیاف درگیر هستیم. حزب وحدت هم در دفاع مقدس کابل، در مقابل شورای نظار و نیروهای سیاف حضور دارند ولی واضح است، جنبش ملی-اسلامی که ترکیبی از کلیه‌ی احزاب جهادی است در کابل حضور دارند و خصوصاً نیروهای جهادی ازبک که عمده‌ترین این نیروهاست. این‌ها فعلاً آمادگی برای حایل‌شدن و میانجی‌گری دارند و من اطلاع دارم آقای دوستم آمادگی دارد که در بین نیروهای دو طرف حایل شود.
◼ فکر می‌کنید ژنرال دوستم که فرد وجیه‌المله‌ای در افغانستان نیست، صللاحیت این میانجی‌گری را دارد؟□ محمد محقق: تا حدی که ما در جریان هستیم، ایشان آدمی معتدل و صادق بوده و طرفدار درگیری و جنگ نیست، در صفحات شمال افغانستان طی یک سال حکومتی که شورای عالی نظامی صفحات شمال به‌وجود آورده ثابت کرده که این منطقه از هر نقطه‌ی دیگر امن‌تر است و امروز از نگاه اعتبار ملی و بین‌المللی صفحات شمال از دولت کابل و هم از هر جریانی که در هر نقطه‌ی افغانستان حاکم است، آبروی بیش‌تری کسب کرده است. امروز مرکز تمام تحولات سیاسی، صفحات شمال است. مزارشریف مرکز رفت و آمد کلیه‌ی خبرنگاران خارجی و تحلیل‌گران سیاسی است. من فکر می‌کنم آقای دوستم با توجه به این‌که در طول حدود کمتر از یک سال که در شورای عالی نظامی صفحات شمال کار می‌کند، برای میانجی‌گری آدم مناسبی است چون هیچ‌گاه طرفدار جنگ نیست.
◼ این نظر شماست یا نظر مردم افغانستان؟□ محمد محقق: عرض کردم از نگاه اعتبار داخلی و بین‌المللی آقای دوستم ثابت کرده که می‌تواند میانجی باشد و مردم صفحات شمال هم، بالطبع او این باور را دارند. اما در جنوب یا شرق کشور، براساس تبلیغات دوره‌ی کمونیست‌ها و نجیب‌الله، دوستم را تجزیه‌طلب، یا خواهان الحاق کشور به ازبکستان معرفی می‌کنند. این‌گونه تبلیغات از طرف باند شورای نظار منتشر می‌شود و اعتباری ندارد و مردم افغانستان و شمال افغانستان دوستم را به‌عنوان مجاهد می‌دانند و به‌عنوان انسانی معتدل تلقی می‌کنند.
◼ وقتی یک نفر بیش از ده سال، رهبر میلیشاهای حامی یک دولت کمونیستی در کابل بوده است، حالا چطور می‌تواند یک نیروی مردمی باشد؟ آقای دوستم یک زمانی عامل تداوم جنگ در افغانستان به‌حساب می‌آمد و با توجه به شرایط فعلی و این‌که ترکیب نیروها به‌هم‌خورده، آقای دوستم مطرح شده است و همراه با نیروهای جنبش‌های مختلف به‌خصوص در شمال افغانستان همراهی می‌کند. من تصور نمی‌کنم نظر مردم و حتی پاره‌ای از نیروهای جهادی نظری باشد که شما اظهار می‌کنید.□ محمد محقق: آقای دوستم در طول سال‌های گذشته، درست است که ژنرال بوده است، ولی در همان زمان در بین مردم شمال و نیروهایی که در شمال حضور داشتند اعتبار خاصی داشته است. دوستم یک کمونیست نبوده و نیست.
دوست یکی از آن نیروهایی است که پایگاه مردمی وسیعی در میان اقوام ازبک شمال داشته است. از روزی که دوستم با مجاهدین همکار شد، کوچک‌ترین تخلف و عمل غیراسلامی از وی دیده نشده و شمال افغانستان بدون خون‌ریزی فتح شده است. خود این، دلیل آن است که اگر کسی پایگاه مردمی نداشته باشد، چطور می‌تواند در رأس کلیه‌ی نیروهای جهادی قرار بگیرد و همه هم از او راضی باشند.
پس با توجه به این مسایل فکر می‌کنم که آن برداشت اشتباه [و مغرضانه] باشد.
◼ آقای محقق چرا جنبش شما و جنبش ملی-اسلامی شمال افغانستان و به‌هر حال جناحی که شما نماینده‌ی آن هستید، آن‌قدر مسایل را از دید قوم‌های مختلف و گویش‌های مختلف نگاه می‌کند، چرا نمی‌خواهید مسایل را گسترده‌تر و در کلیت خود افغانستان ببینید؟□ محمد محقق: جنبش ما اسلامی است و این‌که [گفته می‌شود] دوستم قومی فکر می‌کند یا این‌که اسلام را مطرح نمی‌کند یک برداشت عجولانه است. در طول چهارده سال جهاد، ما کوچک‌ترین ارتباط کتبی یا شفاهی با دولت نداشتیم و ما دشمن سرسخت آنها بودیم. دولت تمام احزاب را عفو کرد و تنها کسی را که عفو نمی‌کرد و در زندان‌ها باقی بودند، حزب وحدت بود. ما وقتی‌که با دوستم اتحاد کردیم، جبهه‌ی نیرومندی تشکیل دادیم. ما از دیدگاه قومی فکر نمی‌کنیم و بیش‌تر درباره‌ی ملیت‌ها صحبت می‌کنیم؛ بلکه دیگران هستند که از نام اسلام سؤاستفاده می‌کنند.
◼ آنها هم همین حرف‌ها را در مورد شما می‌گویند؟□ محمد محقق: [بلی، آنها] بعضی جاها اسلام را علم می‌کنند، اسلام اسلام می‌گویند، به‌خاطر این‌که حقوق دیگر ملیت‌های محروم را پایمال کنند؛ در حالی‌که اسلام ملیت‌ها را و موجودیت ملیت‌ها را به‌رسمیت می‌شناسد.
ما می‌خواهیم ملیت‌های مسلمان در افغانستان زندگی خوبی داشته باشند، نه این‌که پشتون‌ها حاکم باشند.
◼ آقای محقق شما چه پیامی از آقای دوستم برای مقامات ایرانی آورده‌اید؟□ محمد محقق: مقامات ایرانی و جناب آقای نجفی سفیر جمهوری اسلامی ایران چندبار از آقای دوستم و این‌جانب دعوت به‌عمل آورد. سرانجام آقای دوستم نتوانستند و ما در رأس هیاتی که نیروهای آقای دوستم هم در این هیات است. برای دیدار از جمهوری اسلامی ایران، به‌خاطر بعضی مشکلات موجود حضور پیدا کردیم.
◼ آقای دوستم چه پیامی داشتند؟□ محمد محقق: ما یک نامه به‌مناسبت پیروزی انقلاب اسلامی ایران، برای آقای رفسنجانی آوردیم. از آقای دوستم یک پیام به مقام معظم رهبری، یک پیام هم به‌عنوان وزیر محترم خارجه، و این پیام‌هایی بود که ما کتباً از آقای دوستم داشتیم.
◼ در این پیام‌ها ظاهراً بر تحکیم مبانی دوستی تأکید شده و آقای دوستم خواهان گسترش همکاری‌ها شده است. این همکاری‌ها از دید آقای دوستم که رهبر یک حزب است، چه می‌تواند باشد؟□ محمد محقق: تحکیم در زمینه‌های مختلف است، مثلاً باب تجارت بین دو کشور باز شود و بین صفحات شمال افغانستان و جمهوری اسلامی روابط هوائی برقرار شود. فعلاً ما، بعد از چهارده سال حکومت کمونیستی در افغانستان، [قدرت سیاسی را به‌دست آوردیم] اختلال عظیم فرهنگی و فکری داریم و عقیده‌مندیم، با ایدئولوژی غنی و پربار اسلام که در ایران وجود دارد، می‌توان این خلأ را پر کرد، به‌شرط آن‌که یک برخورد منسجم و قاطع صورت بگیرد. فعلاً زمینه‌ی رشد افکار اسلامی در افغانستان زیاد است. ما فعلاً در صفحات شمال افغانستان یک نشریه داریم به‌نام «جنبش». بعد از این‌که انقلاب پیروز شد، نشریاتی دیگری از جمله «ندای اسلام» و یک مجله‌ی ترکیبه‌نام «یولدوز» و جریده‌ی «پیم توحیذ» از حزب وحدت و «جریده‌ی کوثر» از انجمن خواهران حزب وحدت منتشر می‌شود، ما نیاز به چاپ‌خانه، به نویسنده و شخصیت‌های فرهنگی داریم. این‌ها می‌توانند بخش عمده‌ای از تحکیم روابط فرهنگی و تبادل شخصیت‌های تحلیل‌گر باشد و در زمینه‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران اگر بتواندارتباط متقابل اقتصادی برقرار بکند، از آن استقبال می‌کنیم.
◼ یعنی آقای دوستم به‌عنوان رهبر شمال کشور، با دولت ایران ارتباط برقرار کرده است؟□ محمد محقق: بله.
◼ این معنی‌اش تجزیه‌ی کشور نیست؟□ محمد محقق: نه هیچ‌گاه حکومت فدرال به‌معنی تجزیه کشور نمی‌باشد.
◼ این شکل خیلی محترمانه‌ی حکومت فدرال در شما افغانستان است؟□ محمد محقق: بله این شعار ماست؛ راجع به آن بسیار تلاش هم کردیم و همه قبول کرده‌اند که این را بگویند و ما هم شعارش را داده‌ایم.
◼ این فدرالیسم را که به آن اشاره می‌کنید، مردم افغانستان به آن اعتقاد دارند؟□ محمد محقق: مردم شمال افغانستان به این مسئله اعتقاد دارند.
◼ آقای محقق چرا آن‌قدر شما بر مردم افغانستان تأکید می‌کنید، مگر شما نماینده‌ی همه‌ی مردم افغانستان هستید؟□ محمد محقق: جنبش ملی افغانستان گرچه در کل شمال حاکمیت دارد، ولی تشکیلات متعلق به کل افغانستان است.
◼ چرا با یک رفراندم موافقت نمی‌کنید؟ بیانیه‌ها و نحوه‌ی عملکردهای جنبش شمال و نحوه‌ی برخورد آقای دوستمنشان می‌دهد که با هرگونه رفراندم و مراجعه به آرأ عمومی مخالفت شده است؟□ محمد محقق: ما کجا با رفراندم مخالفت کرده‌ایم؟ خیر، ما تمام تلاش‌مان بر این است که رفراندم شود؛ چون هیچ‌گونه هراسی از رأی مردم نداریم. مشکل بین قدرت‌های حاکم است که فرمول غلط از پیشاور آورده‌اند، ما با آم فرمول مخالف هستیم که کاملاً ساخته و پرداخته‌ی قدرت‌های خارجی است. فرمول ما اشتراک با همه و کلیه‌ی ملیت‌های افغانستان و ساختار دولت است، بیایند و رأی‌گیری کنند و هر کس را مردم انتخاب می‌کند، همان باشد.
◼ شما به رأی مردم گردن می‌گذارید؟ مثلاً این‌که همین امروز سلاح را زمین بگذارید؟□ محمد محقق: دیگران زمین بگذارند، ما هم می‌گذاریم.
◼ مشکل این است که همه همین را می‌گویند.□ محمد محقق: وقتی دیگران سلاح زمین نگذارند، ما چگونه این‌کار را بکنیم.
◼ سفیر ایران که به تازگی آمد، قرار شد فعالیت‌ها در جهت ایجاد صلح تشدید بشود. طبق اخبار واصله حزب وحدت که انتظاری زیادی می‌رفت در جهت ایجاد صلح همکاری کنند، به‌صورت سابق همکاری نداشته است.□ محمد محقق: از جمهوری اسلامی ایران بسیار تشکر می‌کنیم که در طول چهارده سال جهاد، ما را یاری کرده‌اند و مردم ما را هم پذیرفته‌اند؛ ولی در این اواخر جمهوری اسلامی به نفع شورای نظار شعار می‌دهد.
◼ آقای محقق، آقای دوستم به چه جهت به اسلام‌آباد و برای دریافت کدام فرمول به پاکستان رفت؟□ محمد محقق: ما از نتیجه‌ی مسافرت اطلاع نداریم، دعوت از طرف پاکستان و شاید برای طرح عمومی احزاب، به عربستان دعوت شده بود که کل احزاب و نمایندگان‌شان دعوت شده‌اند.
◼ آیا ژنرال دوستم برای پیگیری طرح عربستان به اسلام‌آباد رفته است؟□ محمد محقق: شاید!
◼ در واقع شما به‌دنبال باز کردن جبهه‌ای هستید که عربستان و پاکستان در حال فعال‌کردنش هستند.□ محمد محقق: ما علیه هیچ حزبی جبهه‌گیری نداریم، ما فعلاً فرمول‌هایی که مردم ما قبول دارند و به آنها اعتقاد داریم عمل می‌کنیم. اگر کشورهای اسلامی طرحی می‌دهند، آن را ارزیابی می‌کنیم، و اگر با فرمول ما مخالفت داشته باشد، آن‌وقت عمل نمی‌کنیم.
◼ ظاهراً طرحی در دست تهیه است که نیروهای حافظ صلح سازمان ملل با ترکیبی از نیروهای غربی و چند کشور اسلامی به افغانستان وارد شوند (شبیه سومالی) در صورت چنین شرایطی شما چه خواهید کرد؟□ محمد محقق: ما معتقد هستیم که کار افغانستان، به‌دست مردم افغانستان انجام شود؛ ولی در مدت چهار، پنج ماه اخیر، حکومت آقای ربانی ثابت کرده که نامبرده از هر قدرتی خارجی استفاده و روی صرب‌ها را سفید کرده است. ممکن است این وضع، مردم افغانستان را [به چنین طرحی] راضی بسازد، اما ما مخالفیم.
◼ خیلی محافظه‌کارانه به این سؤال پاسخ دادید، چرا؟□ محمد محقق: در اصل ما محافظه‌کار هستیم.
◼ چرا جنبش ملی-اسلامی شمال افغانستان در فرایند تحقق صلح در کابل و هم‌چنین بحث در مورد شورای حل و عقد حضور فعالی را از خود نشان نداده است؟□ محمد محقق: اصل فرمول شورای حل و عقد، فرمول پیشاوری بود ولی جنبش ملی-اسلامی افغانستان به‌خاطر این‌که اختلاف و خون‌ریزی نشود، این را قبول کرد که این شورا دایر شود و بسیار هم تلاش کرد.
تا زمان دایر شدن شورای حل و عقد که احزاب آن را تحریم کردند. غوغا به پا شد که این مسئله تخطی از قانون کمیسیون انتخابات است. بعد شورا تصمیم گرفت که ما نیز نماینده بفرستیم و این صحبت مطرح شد که اگر احزاب اشتراک کرده‌اند ما نیز اشتراک می‌کنیم. لذا ما با یک هیئت شش نفره در رأس نماینده‌ها به کابل رفتیم.
◼ در صورتی‌که افغانستان مجبور به پذیرش نیروهای سازمان ملل باشد، این نیروها از چه کشوری باشد، بهتر است؟□ محمد محقق: بیش‌تر سعی می‌کنیم که نیروها از کشورهای اسلامی باشند.
◼ رابطه‌ی جنبش شما با بزرگ‌ترین جنبش اپوزسیون در افغانستان یعنی حزب آقای حکمت‌یار به‌چه صورت است؟□ محمد محقق: البته تا چندی پیش، تفاهم سابق بین حزب آقای حکمت‌یار و جنبش-ملی افغانستان وجود نداشت، و در این اواخر با رفت و آمدهایی که صورت گرفته فعلاً اختلاف عمده‌ای با آقای حکمت‌یار نداریم. حکمت‌یار رابطه‌اش با ما اگر نگوییم دوستانه است، خصمانه هم نیست.
◼ تا به‌حال شما آقای حکمت‌یار را متهم به شیعه‌کشی و خون‌ریزی می‌کردید؟□ محمد محقق: این به آقای حکمت‌یار تهمتی است. ما فعلاً تفاهم کردیم نه حکمت‌یار حرفی علیه ما بزند و نه ما حرفی علیه آنها بزنیم.
◼ شما این تناقض، در صحنه‌ی سیاسی افغانستان را چگونه پاسخ می‌دهید؟ از طرفی می‌گویند که آقای حکمت‌یار رابطه سالم و معقولی با شما دارد. از طرفی آقای حکمت‌یار دشمن شماره یک رشید دوستم است و به‌هر حال، ریشه‌ی اصلی درگیری‌ها این بود که آقای حکمت‌یار خواهان خروج نیروهای میلیشیا به‌رهبری رشید دوستم از کابل بود که آقای ربانی نپذیرفت و جنگ فعلی در افغانستان شروع شد. از طرفی بحثی مطرح است که آقای رشید دوستم حامی دولت در افغانستان به‌نظر می‌آید و از طرف دیگر شما رابطه‌ی خصمانه‌ای با آقای ربانی دارید؛ یعنی معتقدید که وی از طریق آرای عمومی و مردمی به‌قدرت نرسیده است. این دشمنی و این دوستی‌های متفاوت و مختلف را چگونه توجیه می‌کنید؟□ محمد محقق: آقای حکمت‌یار دشمن رشید دوستم نبوده و او، اولین کسی بود که برای تأیید صفحات شمال به دوستم نامه نوشت. ما نامه حکمت‌یار را از تلویزیون پخش کردیم.
◼ آقای حکمت‌یار این مسئله را تکذیب کرده است.□ محمد محقق: نامه‌اش را در رادیو و تلویزیون خواندیم. مردم دیدند اصل خصومت بین آقای حکمت‌یار و آقای احمدشاه مسعود است. به‌خاطر این‌که آقای حکمت‌یتار، احمدشاه مسعود را عامل تمام جنگ‌ها و قتل‌عام‌ها می‌داند. آقای احمدشاه مسعود، حکمت‌یار را انسان سالمی نمی‌داند.
◼ شما چطور؟□ محمد محقق: آقای حکمت‌یار را ما یک مسلمان بسیار متعصب سنی می‌دانیم و هیچ‌گاه مسلمان متعصب سنی‌بودن، برای شیعیان ضرری ندارد. حزب حکمت‌یار از هر حزبی در افغانستان، در مقابل شیعه‌ها برخورد سالم‌تری دارد. به‌طور مثال در قرارگاه‌های حکمت‌یار که می‌رویم، در آن‌جا شیعه، سنی و ازبک در کنار یکدیگر حضور دارند. ما دشمنی بین حکمت‌یار و دوستم نمی‌بینیم. اصل دشمنی بین حکمت‌یار و احمدشاه مسعود است و مسعود عامل تمام جنایت‌های افغانستان است.
◼ آقای حکمت‌یار یک هفته کابل را به موشک بست و گفت این موشک‌باران را تا خروج نیروهای دوستم از کابل ادامه می‌دهد.□ محمد محقق: او می‌خواست با احمدشاه مسعود جنگ کند و این را بهانه قرار داده بود.
◼ بهانه‌ی که به قیمت کشته‌شدن یک هزار نفر تمام شد؟□ محمد محقق: این طرف، بمباران‌هایی را که احمدشاه مسعود می‌کند و خانه‌های مردم را ویران می‌کند، با موشک می‌زند را نیز باید درنظر گرفت.
◼ یعنی بهای این دشمنی را مردم باید پس دهند.□ محمد محقق: به‌هر حال، این جنگ است، جنگی بین حکمت‌یار و احمدشاه و حزب وحدت و احمدشاه.
◼ فکر می‌کنید بتوانید با دولت سعودی رابطه‌ی نزدیک برقرار کنید؟□ محمد محقق: عربستان می‌خواهد در افغانستان نفوذ داشته باشد و مثل جمهوری اسلامی برخورد ندارد. از یک طرف تمام امکانات خود را روانه می‌کند و از طرف دیگر، به سیاف هم، می‌گوید شیعه‌ها و ازبک‌ها را بزنید.
◼ رابطه‌ی شما با پاکستاتن چطور است؟□ محمد محقق: رابطه‌ی جنبش با پاکستان خوب است. پاکستانی‌ها رفت و آمد دارند و می‌خواهند با ما رابطه‌شان خوب باشد.
◼ ظاهراً تعداد زیادی از ژنرال‌های پاکستانی در میان شما و جنبش شمال حضور دارند. این موضوع صحت دارد و تعداد آنها چقدر است؟□ محمد محقق: بله، صحت دارد و تعداد آنها هم زیاد است...؟!
◼ خبری دریافت کرده‌ایم که ۶۰ کماندوی آمریکایی وارد پاکستان شده‌اند و از آن‌جا وارد جلال‌آباد و مناطقی از افغانستان شده‌اند؟□ محمد محقق: فایده‌ای از مداخله در افغانستان نمی‌گیرند. انگلیسی‌ها دوبار مداخله کردند، نتیجه نگرفتند و روس‌ها هم همین‌طور، این‌بار هم نوبت آمریکاست.
◼ مذاکرات شما با مقام‌های ایرانی در چه زمینه‌هایی بود و چه نتیجه‌ای گرفته‌اید؟□ محمد محقق: مذاکرات ما در سطح معاونت وزارت خارجه بوده است. مشکل است بتوانیم نتایج مشخصی بگیریم. دولت ایران با حضور معاون وزیر خارجه‌اش، دولت ربانی را به‌رسمیت شناخته است.
◼ شما در این زمینه چه پیامی از مقامات ایرانی دریافت کردید، در صورتی‌که شما دولت ربانی را به‌رسمیت نمی‌شناسید؟□ محمد محقق: این تناقض از ایران است.
◼ شما بودید چه می‌کردید؟□ محمد محقق: کار مشکلی نیست، با دو طرف دوست باید بود.
◼ این دوگانگی در سیاست را قبول دارید؟□ محمد محقق: دوگانگی نیست. ایران می‌خواهد با صفحات شمال که حکومت فدرال دارد، رابطه داشته باشد.
◼ پس شما آمدید تأییدی بر حکومت فدرال شمال بگیرید؟□ محمد محقق: دولت ایران از ما دعوت کرده‌اند که ما شیعیان با آنها (آقای ربانی) همکار شویم؛ ولی ما چون حکومت آقای ربانی را حکومت وهابی ضد شیعه می‌دانیم نتوانسته‌ایم با آنها کنار بیاییم.
◼ شما بهترین نقش را برای ما در افغانستان چگونه می‌بینید؟□ محمد محقق: توقع ما این است که مقامات ایرانی در کنار محرومین و در کنار شیعه‌ها و ازبک‌های افغانستان بایستند، اگر واقعاً معتقد به حمایت از محرومین هستند، در کنار محرومین بمانند و مهر تأیید بر دولت ربانی نزنند.
◼ تا حالا این حمایت انجام شده است؟□ محمد محقق: ایران تاکنون روابطی داشته است و هم ربانی را تأیید کرده و هم شیعه‌ها را تأیید کرده، اگر بیش‌تر در کنار شیعه‌ها باشد از قتل‌عام آنها جلوگیری می‌کند.
◼ به‌طور کلی سیاست ایران در افغانستان موفق است یا خیر؟□ محمد محقق: سیاست جمهوری اسلامی را کمی با عجله می‌دانیم و آمریکایی که تمام نان و نمک ربانی را داده‌اند، هنوز این دولت را به‌رسمیت نشناخته‌اند و احتیاط می‌کنند؛ ولی دولت اسلامی ایران بلافاصله تأیید می‌کند و حقوق مردم را زیر پا می‌گذارد.
◼ شما آینده افغانستان را چطور می‌بینید؟□ محمد محقق: آینده افغانستان را در صورتی درخشان می‌بینم که حکومت فدرالی باشد و اگر هر کس تلاش کند که استحکام موقعیت حزبی و موقعیت ایدئولوژیکی خود را ثابت کند، این مسئله موجب قتل‌عام در افغانستان می‌شود. این راه، به جنگ طولانی می‌انجامد.
◼ اگر قرار باشد روزی همه، سلاح‌ها را به زمین بگذارند، شما اولین کسی هستید که این‌کار را می‌کنید؟□ محمد محقق: ما سومین کسی هستیم که این کار را می‌کنیم؛ اول ربانی، دوم حکمت‌یار، سوم ما.
◼ شما توقع دارید که یک دولت خودش را با دو تا حزب یکی کند و سلاح را زمین بگذارد؟□ محمد محقق: دولت نیست، شورای نظار است. ما ثابت کردیم، غیر از این‌که در راه برادری گام برداشتیم، کاری دیگری نکرده‌ایم. جنگ را شورای نظار علیه حزب وحدت به راه انداخته است.
◼ دولت شما را به تجزیه‌طلبی و خیانت متهم می‌کند.□ محمد محقق: دولت اشتباه می‌کند.
◼ اگر شما سومین گروهی باشید که سلاح را زمین می‌گذارید، تکلیف مردم چیست؟□ محمد محقق: از رهبرهای دیگر احزاب بپرسید، همان‌قدری که توان داریم در هفت ولایت شمال جنگ را خاموش کردیم، هیچ‌گاه آن‌جا صدای گلوله شنیده نمی‌شود. دیگر افغانستان را قدرت نداریم خاموش کنیم.
◼ اگر یک طرح بین‌المللی در افغانستان قرار باشد (خلع سلاح عمومی) زیرنظر یک مجمع بین‌المللی و انجام انتخابات را در افغانستان توصیه کند، شما به این طرح عمل خواهید کرد؟□ محمد محقق: هنوز زمان آن نرسیده است؛ وقتی طرح را دادند، آن موقع فکر می‌کنیم.
◼ اگر بگوییم زجری که مردم، بعد از استقرار حکومت گروه‌های افغانی در افغانستان کشیده‌اند، چندین برابر زجری است که در کل حکومت کمونیستی کشیده‌اند، سخن گزافه‌ای نگفتیم. شما این را قبول دارید؟□ محمد محقق: ما معتقدیم ۵ ماه حکومت ربانی، جنایت‌هایش سنگین‌تر از چهارده سال حکومت کمونیستی است.
◼ اگر آقای ربانی و نجیب را به دادگاه بکشانیم، کدامیک را اول متهم می‌کنید؟□ محمد محقق: اول آنها نجیب و دوم ربانی، البته هر دوتای‌شان جرم برابری دارند.
◼ اگر در یک دادگاه کلیه‌ی رهبرهای جهادی را محاکمه کنیم، رأی شما در این دادگاه چیست؟□ محمد محقق: اول احمدشاه مسعود است و بعد، نجیب و ببرک.
◼ تاریخ درباره‌ی وضعیت فعلی افغانستان چه قضاوتی خواهد کرد؟□ محمد محقق: می‌گویند یک ملتی چهارده سال جهاد کردند و بزرگ‌ترین دولت جهنمی را به زانو درآوردند و سرانجام رهبرهای جاهل، مثل سیاف، ربانی و مسعود سرکار آمدند و جامعه اسلامی را به خون کشیدند.
◼ ولی شما خودتان را محکوم نمی‌کنید؟□ محمد محقق: ما کاری نکردیم، ما چهارده سال جهاد کرده‌ایم، حکومت فدرالی را تشکیل داده‌ایم، با کسی هم جنگ نداریم و با کسانی که جنگ را به‌وجود می‌آورند مخالفیم، ما آرامش را به‌وجود آورده‌ایم و مشروعیت داریم.
◼ مگر صرف آرامش، نشانه‌ی مشروعیت سیستم حکومتی است؟□ محمد محقق: سیستم ما مردمی است و مردم، ما را انتخاب کرده‌اند، ما اسلام را در افغانستان پیروز کردیم. چه‌کار دیگری می‌توانیم انجام دهیم؟[۱]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی بازنویسی و ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- فصل آزادی: گزارش مفصل از اولین سفر رسمی هیئت بلندپایه‌ی جنبش ملی-اسلامی افغانستان به جمهوری اسلامی ایران، ستاد استقبال از هیئت (علمأ، طلابو مهاجرین)، چاپ اول - پائیز ۱۳۷۲، صص ۲۴۱-۲۵۶
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ فصل آزادی: گزارش مفصل از اولین سفر رسمی هیئت بلندپایه‌ی جنبش ملی-اسلامی افغانستان به جمهوری اسلامی ایران، ستاد استقبال از هیئت (علمأ، طلابو مهاجرین)، چاپ اول - پائیز ۱۳۷۲
