 |
|
تجربه اولین پریود
در ایران و افغانستان
فهرست مندرجات
◉ راهنمای بهداشت قاعدگی
◉ تجربه‌ی اولین پریود دختران ایرانی
◉ تجربه‌ی قاعدگی در افغانستان
◉ درباره‌ی پریود، باید به دخترها و پسرها آموزش داد
◉ يادداشت‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
.
راهنمای بهداشت قاعدگی
قاعدگی (Menstruation)، یا عادت ماهانه (Monthly)، که به آن پریود (Period) یا در اصطلاح رایج افغانستان «مریضی ماهوار» نیز می‌گویند، به جاری شدن خون از پوشش داخلی رحم گفته می‌شود؛ که به‌طور منظم در زنان از اوایل سنین جوانی، در دوران بلوغ تا دوران یائسگی رخ می‌دهد. اما به‌طور معمول عادت ماهانه در زنان باردار و شیرده اتفاق نمی‌افتد و بروز قاعدگی در این دوران‌های خاص از زندگی زنان متوقف می‌شود.
مدت خون‌ریزی قاعدگی برای چندروز، معمولاً ۳–۵ روز طول می‌کشد، اما بین۲–۷ روز نیز می‌تواند متغیر باشد. هر سیکل قاعدگی به‌طور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد، یک سیکل قاعدگی طبیعی بین ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر است. حجم متوسط خون‌ریزی در هر سیکل ماهانه قاعدگی ۳۵ میلی‌لیتر است.
موضوع پریود در افغانستان و ایران و برخی از کشورهای دنیا مسئله‌ای است که خیلی از افراد در سطوح مختلف ترجیح می‌دهند درباره آن سکوت کنند، چون صحبت کردن در مورد آن نوعی تابو است.
دولت افغانستان تلاش‌های جدیدی را آغاز کرده تا دختران افغان را با دوران قاعدگی (پریود) آشنا ساخته و به آنان در این زمینه در مدرسه (مکتب) و خانه آموزش‌های لازم دهد. این برنامه زیر نام «تجلیل و حمایت از حفظ‌الصحه (بهداشت فردی) دختران مکاتب» توسط وزارت آموزش و پرورش (معارف) آغاز شده و قرار است که این موضوع وارد متون درسی دختران شده تا به آن‌ها آموزش داده شود که این روند یک پدیده طبیعی است.
اسدالله حنیف بلخی، وزیر آموزش و پرورش افغانستان در این مراسم اعلام کرد که با درک اهمیت آشنایی دختران با موضوع قاعدگی، وزارت آموزش و پرورش همراه با کمک صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) مواد آموزشی قاعدگی را برای آموزگاران و دانش‌آموزان تهیه کرده است.
نسرین اوریا خیل، وزیر پیشین کار و امور اجتماعی افغانستان، که خود متخصص زنان و زایمان است، در این مراسم با اشاره به فرهنگ‌ها و باورهای نادرست درباره‌ی قاعدگی در افغانستان گفت که صحبت درباره‌ی عادت ماهوار زنان (پریود) شرم تلقی می‌شود و دختر باید در این باره ساکت و خاموش باشد. او افزود که دختران به‌دلیل تابو بودن این پدیده در جامعه افغانستان حتی از مادر خود در این باره نمی‌پرسند و آن‌را شرم و عار می‌دانند و در خیلی از موارد دختران در دوران اولین قاعدگی گوشه‌گیر و از اجتماع دوری می‌کنند. وی با انتقاد از اجتماع که این پدیده را شرم محض می‌دانند، آن‌را یک روند طبیعی در دختران دانست.
گفته می‌شود که شماری از خانواده‌ها دخترانی را که در دوران قاعدگی به‌سر می‌برند، ناپاک دانسته و اجازه نمی‌دهند حتی آشپزی کنند. نسرین اوریا خیل یادآور شد، که عدم آگاهی از این روند باعث شده که دختران به‌دلیل پنهان کاری از خانواده و جامعه در دوران قاعدگی مسایل بهداشتی را درنظر نگیرند و با استفاده از پارچه‌های آلوده دچار بیماری‌های تناسلی شوند. به گفته او حتی عدم توجه و رعایت نکردن مسایل بهداشتی می‌تواند باعث عقیم‌شدن دختران نیز شود.
هشتم خرداد (بیست و هشتم مه) روز جهانی بهداشت قاعدگی نام‌گذاری شده است. دکتر امیر علی‌شاهی، پزشک و محقق در دانشگاه کارولینای شمالی، در نوشتاری زیر عنوان «بهداشت قاعدگی، حق مسلم هر زن» می‌نویسد:
به ریزش دوره‌ای دیواره‌ی رحم که همراه با خون‌ریزی است، قاعدگی یا عادت ماهانه یا پریود (Menarche) گفته می‌شود. طول مدت خون‌ریزی، میزان خون‌ریزی، فاصله بین خون‌ریزی‌ها و سایر خصوصیات هر قاعدگی از شاخص‌های مهم سلامت زنان است.
اولین تجربه قاعدگی معمولاً بین ۸ تا ۱۶ سالگی اتفاق می‌افتد. عوامل مختلفی از جمله نژاد، سابقه‌ی فامیلی افراد، شرایط زندگی و نوع تغذیه، منطقه جغرافیایی محل رشد، وضعیت بهداشت و عوامل روحی در زمان شروع آن موثر هستند. مطالعات نشان داده که زندگی در مناطق شهری، اضافه‌وزن، زندگی در نزدیکی خط استوا سن قاعدگی را پایین‌تر می‌آورد.
مدت زمان خون‌ریزی قاعدگی معمولاً سه تا پنج روز است، اما بین دو تا هشت روز می‌تواند متغیر باشد. هر سیکل قاعدگی که - از اولین روز قاعدگی تا اولین روز خون‌ریزی دوره‌ی بعد محاسبه می‌شود - به‌طور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد و به‌طور کلی سیکل قاعدگی طبیعی بین ۲۶ تا ۳۵ روز متغیر است. حجم متوسط خون‌ریزی در هر سیکل ماهانه قاعدگی ۳۵ میلی‌لیتر است. تمامی این اعداد، به‌طور متوسط و بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک هستند و برای هر کس فرق می‌کنند و در چند سال اول بعد از شروع پریود و چند سال قبل از یائسگی تغییرات زیادی دارند. یائسگی به‌زمانی گفته می‌شود که خون‌ریزی قاعدگی کاملاً متوقف شود و معمولاً در دهه ششم زندگی رخ می‌دهد. هم‌چنین، به‌طور معمول عادت ماهانه در زنان باردار و شیرده نیز اتفاق نمی‌افتد.
در زمان پریود، هنگامی نیاز به مراجعه به پزشک است که روند معمول قاعدگی تغییر کند. عوامل زیادی موجب تغییر زمان زمان قاعدگی می‌شوند. شایع‌ترین آن‌ها بارداری است، اما ورزش سنگین، رژیم‌های غذایی، کاهش وزن زیاد، مسافرت، استرس روحی و جسمی، کیست‌های تخمدان، بلوغ زودرس، فیبروم (میوم) رحم و سرطان می‌تواند این‌زمان را تغییر دهند.
ترشحات قاعدگی شامل مقداری خون روشن شریانی، موکوس دهانه‌ی رحم (سرویکس)، ترشحات واژن و بافت دیواره‌ی رحم است. به‌همین دلیل رنگ ترکیب ترشحات قاعدگی کمی تیره‌تر از رنگ خون است. در واقع، بر خلاف تصور عامه که خون قاعدگی را خونی کثیف می‌دانند، اکثر خون قاعدگی خون شریانی یا خون تمیز (حاوی اکسیژن) است. در اوایل یا اواخر خون‌ریزی ممکن است که رنگ خون قهوه‌ای تیره باشد، این به‌دلیل فعالیت آنزیم‌های خاص و پدیده‌ای طبیعی است.
نزدیکی در زمان قاعدگی از نظر شرعی منع شده است. از نظر علمی در گذشته باور بر این بود که داشتن رابطه جنسی هنگام قاعدگی، شانس اندومتریوز و عفونت را بالا می‌برد. هنوز هم بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که از نزدیکی در زمان قاعدگی پرهیز شود، چون برخی مطالعات نشان می‌دهند امکان انتقال عوامل عفونی میکروبی یا ویروسی (مثل سوزاک، سیفیلیس، کلامیدیا، ویروس اچ‌آی‌وی و ویروس تب‌خال) در زمان قاعدگی افزایش می‌یابد. اما از آن‌جایی که مطالعات جدیدتر رابطه‌ی معناداری بین نزدیکی حین قاعدگی و آندومتروز و عفونت پیدا نکردند، امروزه در صورت آمادگی ذهنی طرفین و رعایت نکات بهداشتی، منعی برای رابطه‌ی جنسی هنگام قاعدگی وجود ندارد. از سوی دیگر، گفته می‌شود که انقباضات ماهیچه‌ای هنگام نزدیکی و ارگاسم می‌تواند به کاهش دردهای قاعدگی کمک کنند.
احتمال بارداری در زمان قاعدگی تقریباً صفر است در صورت نزدیکی حین قاعدگی نیازی به استفاده از روش‌های ضدبارداری نیست. در زمان قاعدگی حتماً از نوار بهداشتی تمیز و یک‌بار مصرف شود. استحمام مرتب و زیاد در دوران قاعدگی توصیه می‌شود.
اگر چه مقدار آهن از دست‌رفته در هر سیکل قاعدگی ناچیز است، اما در کشورهایی مثل افغانستان و ایران که فقر تغذیه ریشه‌کن نشده، مصرف قرص آهن برای مقابله با کم‌خونی فقر آهن (البته با تجویز پزشک) منطقی به‌نظر می‌رسد.
استراحت، کیسه اب گرم و مسکن در کاهش درد قاعدگی موثر است
بسیاری از زنان شکم و کمر درد شدیدی را در دوران قاعدگی تجربه می‌کنند. علت درد، انقباضات قدرتمند عضلات رحم و عضلات شکمی اطراف رحم برای بیرون‌راندن ترشحات قاعدگی است. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن و استفاده از کیسه‌ی آب گرم و استراحت به کاهش این درد کمک می‌کنند.
سندرم قبل از قاعدگی در بعضی از زنان رخ می‌دهد که شامل دردناک‌شدن پستان‌ها به‌علت احتباس[۱] آب و نمک، خستگی و تغییرات خلقی مثل تحریک‌پذیری است. تغذیه سالم، کاهش مصرف کافئین و حمایت روحی اساس درمان را تشکیل می‌دهند.
دولت‌ها باید با آموزش صحیح به افراد جامعه، مخصوصاً دختران در سن بلوغ میزان آگاهی در مورد قاعدگی را افزایش دهند. پنهان‌کردن قاعدگی، ایجاد حس شرم‌ساری، کناره‌گرفتن از جامعه هنگام قاعدگی، به‌کار بردن لغات منفی برای قاعدگی، ارتباط دادن مسائل جانبی به قاعدگی، عدم درک صحیح از یک فرایند کاملاً طبیعی و هر آن‌چه که ذره‌ای از طبیعی فرض‌شدن قاعدگی کم کند باید اصلاح شود.[٢]
| ▲ | تجربه‌ی اولین پریود دختران ایرانی |
موضوع پریود در ایران و برخی از کشورهای دنیا مسئله‌ای است که خیلی از افراد در سطوح مختلف ترجیح می‌دهند درباره‌ی آن سکوت کنند، چون صحبت کردن در مورد آن نوعی تابو است.
کلاس دوم راهنمایی معلم پرورشی وارد کلاس شد و در حالی‌که چادرش را روی میز می‌گذاشت گفت: «ممکن است خیلی از شماها تاکنون پریود شده باشید و بعضی‌ها هم هنوز نشده باشند. اما هر کدام پریود شدید بدون این‌که پدر یا برادر شما متوجه بشوند سراغ مادر یا خواهر بزرگتر بروید و از آن‌ها بخواهید تا به شما دو سیلی بزنند. هیچ‌وقت هم جلوی مردهای خانواده از پریود صحبت نکنید. قبیح است. شما در مدت پریود ناپاک هستید و نباید به قرآن و سجاده دست بزنید.»
مدتی بعد بود که من برای اولین‌بار پریود شدم و با گریه از دستشویی به‌سمت اطاق مادرم رفتم و از او خواستم تا دو سیلی به من بزند و مادرم هاج و واج مرا نگاه می‌کرد و وقتی قضیه را متوجه شد، برایم چای گرم درست کرد و مرا در آغوش گرفت. مادر برایم توضیح داد که اصلاً هم کثیف نیستم و این یک اتفاق طبیعی برای همه زنان است و هیچ‌وقت هم نباید بابت پریود شدن خجالت بکشم.
رعنا نیز روایت مشابهی دارد، او با اشاره به این‌که معلم قرآن و پرورشی در جشن تکلیف درباه‌ی پریود به آن‌ها توضیحاتی داده بود، می‌گوید: «ما چهار خواهر هستیم و من یکی مانده به آخر هستم. وقتی پریود شدم، ترسیده بودم و گریه می‌کردم. وقتی پدرم به سراغم آمد، حرف نمی‌زدم، خجالت کشیده بودم چون معلم گفته بود نباید به‌هیچ‌عنوان با هیچ مردی درباره‌ی پریود حرف بزنیم.»
رعنا که خود مادر دو فرزند است، می‌گوید: «شاید باید قبل از مدرسه مادرم با من صحبت می‌کرد، اما در آن‌روز خاص خواهر بزرگم به‌سراغم آمد و با شوخی و خنده مسئله را برگزار کرد. از آن‌موقع به بعد پدرم مسئول خرید نوار بهداشتی خانه ما بود و وقتی دل درد داشتیم برایمان کیسه آب گرم درست می‌کرد.»
اما گروهی از زنان تجربه‌ی متفاوتی دارند، به‌ویژه آن گروه از زنان که در خانواده‌هایی به نسبت سنتی‌تر بزرگ شده‌اند.
مونا ۲۵ ساله می‌گوید: «نیمه شب در خواب از درد بیدار شدم، به دستشویی رفتم و از ترس جیغ کشیدم، مادرم پشت در دستشویی آمد و گفت ساکت چه خبرته؟ با بغض گفتم مامان خون خون. در دستشویی را باز کردم و مادرم داخل آمد.»
مادرم به من اخم کرد و گفت: «خب از این به بعد باید حواست باشد. پدر و برادرت قرار نیست بدانند تو قاعده شدی. درد هم عادی است و همه زن‌ها این موقع درد دارند. بی‌خود خودت را به مریضی نمی‌زنی. رفت و یک بسته برایم آورد و گفت این نوار بهداشتی را در کمدت قایم کن.»
مونا می‌گوید مادرش به او گفته بود که نباید هیچ‌وقت بگذارد هیچ‌کس ببیند که او نوار بهداشتی در دست دارد. «هنوز هم هر بار که پریود می‌شوم، استرس دارم که مبادا کسی من را با نوار بهداشتی ببیند. با این‌که همیشه درد دارم اما نباید به‌روی خودم بیاورم و همیشه مجبورم با این حالم در کارهای خانه به مادرم کمک کنم.»
مریم ۳۵ ساله می‌گوید: «ما خانواده‌ی بسیار مذهبی هستیم. هر چند وقت یک‌بار خانه‌ی ما سفره برگزار می‌شود. کلاس اول راهنمایی بودم. قرار بود آخر هفته سفره‌ی ابوالفضل خانه ما برگزار شود. پدرم برادرهایم را صدا کرد تا وانت را خالی کنند. من داشتم لیوان‌ها و بشقاب‌ها را از جعبه‌ها در می‌آورم که ناگهان حس عجیبی کردم. به دستشویی رفتم و با ترس مادرم را صدا زدم. مادرم سراسیمه آمد و من بریده بریده گفتم خون. مادرم دستش را بر روی دهانم گذاشت و محکم گونه‌هایم را نیشگون گرفت. شوکه شده بودم و به گریه افتادم.»
مادرم گفت که ترس ندارد و پریود شده‌ام. او به من گفت همراهش به انبار بروم. او در انبار بسته‌ای نوار بهداشتی به من داد و گفت: «موقع پریود ما زن‌ها پاک نیستیم. نماز هم نمی‌توانیم بخوانیم. مسجد هم نمی‌توانیم برویم. حواست باشد هیچ‌وقت نباید درباره‌ی پریود با پدر و برادرهایت حرفی بزنی».
رایحه از دیگر زنان ایرانی است که با راز مگوی پریود بزرگ شده است. او از تجربه‌اش چنین می‌گوید: «وقتی پریود شدم، نگران شدم، شب منزل مادربزرگم بودیم. مادرم و خاله‌هایم توضیحی به من ندادند. فقط گفتند از این به بعد هر ماه پریود می‌شوم. در مدت پریود نباید زیاد بالا پایین بپرم و بازی کنم. در ضمن بارها تأکید کردند که نباید درباره این موضوع با کسی حرف بزنم.»
پریود مسئله‌ای است که هم‌چنان صحبت‌کردن درباره‌ی آن برای بسیاری از زنان راحت نیست. گروهی از مردان هم با توجه به این‌که با این موضوع آشنا نیستند و درباره‌ی آن آگاهی کافی ندارند، ترجیح می‌دهند نه درباره‌ی آن بگویند نه بشنوند.[٣]
| ▲ | تجربه‌ی قاعدگی در افغانستان |
در افغانستان به‌علت سنتی‌بودن جامعه و رواج نوعی شرم که ریشه در نگاه مردسالارانه و دست‌‌کم‌گرفتن جایگاه زن در اجتماع دارد، اغلب دختران پیش از مواجه‌شدن با پریود (عادت ماهانه، قاعدگی) درباره‌ی آن چیزی نمی‌دانند و در اولین تجربه از مشاهده خون در دامن‌شان، به هراس می‌افتند.
خود من که قبلاً هم لکه‌های مشابهی را در آشپزخانه وقتی چاقو دستم را بریده بود دیده بودم. روزعید قربان وقتی گوسفندی را ذبح کردند و تا چند روز دیگر فضای حیاط بوی خون می‌داد، لکه‌های خون را دیده بودم. یا وقتی که انفجاری برای روزها جاده‌ی محله‌مان را آغشته به‌خون ساخته بود، اما می‌خواهم اعتراف کنم هیچ‌یک بیش‌تر از این منظره مرا نترسانده بود. من از آن چند قطره خون بی‌خطر می‌ترسیدم. قطرات خون روی لباس زیرم.
دختران زیادی در افغانستان پیش از تجربه قاعدگی، چیزی درباره آن نمی‌دانند
در افغانستان سانسور جسم زن باعث‌شده دختران از تنانگی[۴] و طبیعی‌ترین موارد مرتبط با تن خود، ناآگاه بمانند این است که آنان با پریود به‌خوبی کنار نمی‌آیند.
تجربه خونین
دختران افغانستانی اغلب اوقات از لابه‌لای حرف‌های دختران جوان و زنان خانواده است که تصویری از پریود در ذهن‌شان مجسم می‌شود. دوره‌ی قاعدگی زنان در اصطلاح رایج «مریضی ماهوار» نامیده می‌شود.
عادله ۲۳ ساله و دانشجو است. او برای اولین‌بار از گفت‌وگوی مادرش با زنان دیگر خانواده به‌صورت مخفیانه و غیرمستقیم چیزهایی در مورد پریود شنیده است.
او می‌گوید: «۱۰ سال پیش برای اولین‌بار پریود شدم. این اتفاق مرا به‌شدت شوکه ساخته بود. مادرم هیچ‌گاه واضح و مستقیم در این مورد با من حرف نزده بود. اولین تجربه‌ی پریود برای من از خشن‌ترین و نامطلوب‌‌ترین اتفاقات زندگی‌ام بود.»
عادله هنوز متأثر از استرس و اضطراب آن دوره است: «این اتفاق تمام حالات روانی مرا دگرگون ساخت و روی روان من تأثیر منفی زیادی به‌جا گذاشت. اگر خانواده‌ها در کنار دختران‌شان باشند و به آنان از قبل در این مورد بگویند ممکن تحمل این دوره آسان‌تر شود.»
عادله تا هشت سال بعد از اولین پریود، در این باره با مادرش حرفی نزده است. در سال‌های اول در روزهای رمضان با وجود پریود، نقش روزه‌دار بودن را بازی می‌کرده است. او می‌گوید: «من در یک خانواده‌ی ۵ نفری زندگی می‌کردم و با آن‌که مردی در خانه‌مان نبود، می‌شرمیدم و با وجودی که عادت ماهوار می‌بودم نماز می‌خواندم و روزه می‌گرفتم. یعنی نقش روزه‌دار بودن و نماز خواندن را بازی می‌کردم.»
با یادآوری سال‌های اول قاعدگی‌اش، صفحه‌ی خاطرات ناخوشی در ذهن عادله ورق می‌خورد. او می‌گوید: «خاطرات آن دوره واقعاً برایم زجردهنده است. گاهی که با دوستانم حرف می‌زنم، می‌گویم ما باید برای نسل‌های بعدی، حداقل خواهرهای کوچک‌‌ترمان این موارد را با جزئیات بفهمانیم و لوازم مورد نیازشان را آماده کنیم تا با آسودگی با این موضوع برخورد کنند.»
اکنون اما او به‌راحتی در مورد پریود با دوستانش حرف می‌زند و به‌آسانی نوار بهداشتی می‌خرد. «بعدها در مورد پریود از طریق اینترنت مطالعه کردم. این‌که برای منظم‌ساختن عادت ماهوار و کم‌کردن درد ناشی از عادت ماهوار چه‌کار باید بکنم را هم بلد شدم.»
در همین‌حال یک بررسی یونیسف هم نشان می‌دهد که نیمی از دختران افغان در مورد قاعدگی یا پریود آگاهی ندارند و ۳۸ درصد دیگر به‌دلیل شروع همین عادت از رفتن به مدرسه سر باز زده‌اند.
در مورد پریود به برادرم توضیح دادم
«۱۳ ساله بودم که برای اولین‌بار پریود شدم. آن‌موقع هیچ‌چیزی در مورد پریود نمی‌دانستم. نه‌جایی در موردش شنیده بودم و نه مادرم در این مورد برایم چیزی گفته بود. وحشت‌زده شده بودم و گریه می‌کردم. باری شنیده بودم یکی از زنان اقوام‌مان که حمل هم داشت به‌دلیل خون‌ریزی جان داده بود. من هم با دیدن خون روی لباسم فکر کردم به‌زودی خواهم مرد.» این‌ها را یلدا می‌گوید. او ۲۱ سال دارد و دانشجوی سال سوم جامعه‌شناسی است.
موهای فرش را جمع و جور می‌کند و ادامه می‌دهد: «طفل بودم و مصروف بازی‌های کودکانه و از آن‌جایی که خیلی درس‌خوان بودم بیش‌تر حواسم طرف مدرسه و درس بود. هیچ‌وقت قاطیِ حرف‌های بزرگ‌‌ترها نشده بودم تا حداقل غیرمستقیم چیزی در این مورد بدانم. روزی که پریود شدم با گریه و ترس به مادرم گفتم. مادرم مرا بوسید و گفت حالا دیگر بزرگ شده‌ای و برایم در مورد پریود توضیح داد.»
به گفته یلدا، هرچند مادرش مهربان و دارای افکار روشن بوده، اما هیچ‌وقت با او در باره‌ی پریود حرف نزده است. یلدا اما به برادر کوچک‌‌تر از خودش در مورد پریود توضیح داده است.
او در ادامه گفت: «خانواده‌ی ما با وجود آن‌که تقریباً سنتی است، اما من در مورد پریود در خانه راحت حرف می‌زنم. حتی یک‌بار برادر کوچکم که در مورد پریود جایی شنیده بود و کنجکاو شده بود از من در این مورد پرسید، من هم کامل در مورد پریود برایش توضیح دادم.»
کودکی‌ام به ترس از خونی شدن شلوارم گذشت
فریبا (اسم مستعار) ۲۰ ساله و دانشجو است. از گفته‌هایش چنین برمی‌آید که نظم دنیای کودکانه او سال‌ها قبل به‌دلیل اطلاعات ناکافی و نامناسب، از سوی خانواده‌اش به‌هم‌ریخته است.
او می‌گوید: «۱۱ ساله بودم و برای عمه‌هایم همیشه از دواخانه پد بهداشتی می‌آوردم. عمه‌هایم بین خود در مورد پریود آزادانه حرف می‌زدند. بالاخره کنجکاوی من هم برانگیخته شد و در این مورد از آنان پرسیدم. تمام آن‌چه شنیدم جواب‌های غیرمنطقی و نامناسب برای یک کودک بود. عمه‌ام برایم گفت پریود خون‌ریزی است و ممکن است خون از پشت شلوارت بزند بیرون. این مسئله برای من به‌یک ترس و دغدغه‌ی ذهنی بزرگ تبدیل شده بود. بعدها هم که پریود شدم از خودم بدم می‌آمد. به‌حدی وضعیت روحی‌ام بد شده بود که سرحدم به دکتر اعصاب کشیده بود. همه این‌ها بابت عدم آگاهی درست من از پریود بود.»
مشکلات روانی ناشی از عدم آگاهی از پریود
زهره ولید، روان‌شناس، در این مورد می‌گوید: «عبور از دوره‌ی طفولیت و پا گذاشتن به دوره‌ی بلوغ حساسیت‌هایی به‌همراه دارد. اگر این مرحله به‌خوبی سپری نشود، می‌تواند تأثیرات بدی را روی دیگر مسائل و دوره‌های زندگی به‌جای بگذارد.»
به گفته او، دختران در مرحله‌ی بلوغ نیاز به آزادی برای مطرح‌کردن خود در جامعه دارند. اما شرم پنداشته‌شدن پریود در جامعه سنتی می‌تواند باعث ایجاد استرس در آنان شود. استرسی که می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات روانی بزرگتر در ادامه زندگی باشد.
به اساس گزارش‌ها در هر لحظه همزمان بیش از ۸۰۰ میلیون زن در جهان پریود یا عادت ماهوار دارند. ژاپن، تایوان، اندونزی، کره جنوبی، زامبیا و هند از جمله کشورهایی هستند که قانون مرخصی دوران قاعدگی را تصویب کرده‌اند.
اما دختران در افغانستان هم‌چنان‌که در انزوا با سندرم قبل از قاعدگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، در جریان عادت ماهانه ناپاک پنداشته می‌شوند، به مکان‌های مقدس نمی‌روند و به چیزهای مقدس دست نمی‌زنند.
حتی در بعضی نقاط افغانستان باورهای اشتباهی رواج یافته مبنی بر این‌که اگر دختران در زمان قاعدگی از نوار بهداشتی استفاده کنند نازا خواهند شد.
راهنمای بهداشت قاعدگی برای دختران دانش‌آموز
وزارت معارف (آموزش و پرورش) افغانستان، با همکاری وزارت صحت عامه (بهداشت) و صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) قرار است برای نخستین‌بار راهنمای بهداشت فردی دختران در دوران قاعدگی را منتشر کند. به‌گفته‌ی عادله خدر، مسئول عمومی یونیسف در افغانستان، این راهنما به دختران کمک خواهد کرد تا شروع قاعدگی باعث نشود آن‌ها دیگر مکتب نروند.
گفتگوی من و عادله در مورد قصه‌های او از پریود تمام شد. او قبل از صحبت با من دوست داشت اسمش مستعار نشر شود، اما وقتی به قصد ترک مکان مصاحبه بلند شد، گفت: «با نشر اسم و تصویرم مشکلی ندارم. چیزی برای قایم‌کردن وجود ندارد.»[۵]
| ▲ | درباره‌ی پریود، باید به دخترها و پسرها آموزش داد |
یک نهاد خیریه بریتانیایی می‌گوید باید در مدارس در مورد پریود (قاعدگی) هم به دختران و هم به پسران آموزش داد. برنامه‌ی بین‌المللی (پلن اینترنشنال) که از هشتاد سال پیش در زمینه‌ی بهبود سلامت، آموزش و امنیت کودکان به‌ویژه دختربچه‌ها فعالیت می‌کند، معتقد است که مطرح نشدن این مباحث در مدرسه می‌تواند زیان‌بار باشد.
در تحقیقی که این نهاد انجام داده، از هزار دختر ۱۴ تا ۲۱ ساله تقریباً نیمی گفته‌اند که پریود باعث شرم‌ساری آن‌ها است و فقط یک چهارم آن‌ها راحت بودند که درباره‌ی پریود در کلاس درس یا با دوستان خود صحبت کنند. به‌گفته‌ی این نهاد پریود هنوز «تابو و اسباب شرم‌ساری» است و «به دخترها و پسرها به اندازه‌ی کافی در مدرسه آموزش داده نمی‌شود.»
علاوه بر این تحقیق این نهاد نشان داد که از هر هفت دختر یک نفر وقتی نخستین‌بار پریود شده نمی‌دانسته در بدنش چه اتفاقی افتاده است. این نهاد پیشنهاد کرده که هم به دختران هم به پسران بعد از دوره ابتدایی درباره‌ی پریود آموزش داده شود چرا که «پسرها به ما گفتند به‌نظر آن‌ها این درست نیست که آن‌ها چیزی درباره‌ی قاعدگی ندانند.»
در ایران از دو سال پیش در کتاب تفکر و سبک زندگی، کتاب تکمیلی ویژه‌ی دختران، در دوره‌ی اول آموزش متوسطه، پایه‌ی هفتم، درباره‌ی پریود آموزش داده شده است، اما در کتاب مشترک چنین مبحثی وجود ندارد. در کتاب پسران در سال بعد مبحث بلوغ مطرح شده اما اشاره‌ای به بلوغ در دخترها نشده است.
دوره‌ی جنسی در زنان در کتاب زیستشناسی دو:
دوره‌ی جنسی در زنان این دوره با قاعدگی یا عادت ماهانه شروع می‌شود که در آن دیواره‌ی داخلی رحم همراه با رگ‌های خونی تخریب و مخلوطی از خون و بافت‌های تخریب‌شده از بدن خارج می‌شود.
عادت ماهانه یا بلوغ جنسی آغاز می‌شود ابتدا نامنظم، ولی کم‌کم منظم می‌شود. نظم آن مهم‌ترین شاخص کارکرد صحیح دستگاه تولیدمثلی زن است.
معمولاً در زن های سالم بین ۴۵ تا ۵۰ سالگی عادت ماهانه متوقف می‌شود که این پدیده را «یائسگی» می‌نامند. علت یائسگی از کار افتادن تخمدان‌هاست که زودتر از بقیه دستگاه‌های بدن پیر می‌شوند. پس دوره‌ی باروری و تولیدمثلی در زن حدود ۳۰ تا ۳۵ سال است. تغذیه‌ی نامناسب، کار زیاد و سخت، فشار روحی و جسمی به‌گونه‌ی چشمگیر از طول این مدت می‌کاهد.
در کتاب زیستشناسی دو، دوره‌ی دوم متوسطه، پایه‌ی یازدهم، چرخه‌ی جنسی زنانه و عادت ماهیانه هم برای پسران و هم برای دختران آموزش داده می‌شود.
عادت ماهیانه در کتاب تفکر و سبک زندگی ویژه‌ی دختران:
عادت ماهیانه یا قاعدگی چیست؟ عادت ماهیانه، پریود، حیض و یا قاعدگی اتفاقی است که طی هر ماه و در روزهای معین در پوشش داخلی رحم دختران و زنان تا دوره‌ی یائسگی (۵۰ سالگی) اتفاق می‌افتد. فاصله‌ی بین دو قاعدگی را دوره‌ی قاعدگی (چرخش قاعدگی) می‌گویند. این تغییرات نشا‌ن‌دهنده‌ی آمادگی جسمانی زن‌ها برای تولیدمثل است. در این فرایند هر ماه، یک تخمک بالغ شده وارد رحم می‌شود. در طول مدتی که یک تخمک وارد رحم می‌شود، بافت رحم نیز آماده‌ی نگهداری جنین می‌شود؛ اما بعد از ده تا یازده روز، بافت پوششی رحم ریزش می‌کند (عمل قاعدگی اتفاق می‌افتد) که معمولاً همراه با دفع خون و تخمک است. خون‌ریزی دختران و زنان و احساس درد در دوران قاعدگی امری طبیعی است؛ اما در صورت احساس دردهای طولانی توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کرد.
وزارت آموزش و پرورش (معارف) افغانستان هم به‌تازگی برنامه‌ای را با عنوان «تجلیل و حمایت از حفظ‌الصحه (بهداشت فردی) دختران مکاتب» آغاز کرده تا دختران افغان را با دوران قاعدگی (پریود) آشنا کند و به آنان در این زمینه در مدرسه (مکتب) و خانه آموزش‌های لازم را بدهد اما برنامه‌ای برای آموزش پسران در این باره ندارد.[٦]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی گردآوری و ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- در حبس‌کردن، نگه‌داشتن چیزی.
[٢]- دکتر امیر علی‌شاهی، بهداشت قاعدگی، حق مسلم هر زن، بی‌بی‌سی: ۲۹ مه ۲۰۱۵ - ۸ خرداد ۱۳۹۴.
[٣]- نیکی محجوب، تجربه اولین پریود، بی‌بی‌سی: ۱۱ اکتبر ۲۰۱۷ - ۱۹ مهر ۱۳۹۶.
[۴]- تنانه، مرکب از تن (شخص) + آنه (پساوند) ظاهراً به‌صورت مرکب استعمال شود مانند ده تنانه؛ به اندازه‌ی ده تن، به‌قدر ده تن، مانند ده تن. تنانگی یک ترجمه از اروتیک است. اروتیک یعنی نگاه هنری، عاشقانه و زیبایی‌شناسانه به بدن یک فرد دیگر و حتی اعمال جنسی. اما پورنو یعنی عمل جنسی مکانیکی فاقد احساس و زیبایی‌شناسی. با این تعریف شاهدبازی در مقوله‌ی تنانگی قرار می‌گیرد. اما در این‌جا شاید این واژه به این معنا اشاره دارد که «تن اولین چیزی است که انسان نسبت به آن حق دارد. برای من، حقوق مربوط به تن حقوق ذاتی‌اند»، «تن اولین مرحله‌ی استقلال و تشخص است»، «هر چیزی که فقط به محدوده‌ی «تن خود» محدود شود، تنها مربوط به‌خود شخص است»، «باید حریم و استقلال تن حفظ شود، همه‌ی قوانین باید در راستای جلوگیری از تجاوز به حریم تن باشند»، «هیچ‌کس حق دخالت در رابطه‌ی یک شخص با تن خود را ندارد» و «حقوق مربوط به تن قابل واگذاری نیستند».
[۵]- سحر رحیمی (خبرنگار آزاد)، تجربه قاعدگی در افغانستان: «کودکی‌ام با ترس از خونی شدن شلوارم گذشت»، بی‌بی‌سی: ۱ دسامبر ۲۰۱۸ - ۱۰ آذر ۱۳۹۷.
[٦]- به پسرها هم باید درباره پریود در مدرسه آموزش داد، بی‌بی‌سی: ۹ اکتبر ۲۰۱۷ - ۱۷ مهر ۱۳۹۶.
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت بخش فارسی بی‌بی‌سی
