 |
|
نگرانی تازه افغانستان
بازگشت جنگجویان افغان از سوریه
در حالی که سازمان دیده‌بان حقوق بشر، در اول اکتبر ۲۰۱۷ (۹ مهر ۱۳۹۶)، طی گزارشی گفته بودکه شواهدی در دست دارد که ایران، نوجوانان افغان را با وعده پول و حق اقامت برای خانوادههایشان برای جنگ به سوریه می‌فرستد. دو ماه پس از آن، محمد محقق، معاون دوم ریاست اجرائی افغانستان که در همایش بیداری اسلامی در ایران شرکت کرده بود، در بخشی از سخنرانی خود گفت: «لازم می‌دانم از همه رزمندگان که در این نبردها تشریک مساعی کردند، چه از رزمندگان عراق و سوریه، ارتش عراق و سوریه، حشد شعبی عراق و هم‌چنین رزمندگان ایران، افغانستان، پاکستان و جای جای دنیا که در این نبردها شرکت کرده‌اند و در حقیقت نبردی که اسلام علیه کفر و دسایس استکبار جهانی بود، پیروز شدند، صمیمانه تشکر کنم.»
دفتر مطبوعاتی ریاست جمهوری افغانستان طی بیانیه‌ای اظهارات اخیر محمد محقق، در این نشست مذهبی در ایران درباره حضور شبه نظامیان افغان «لشکر فاطمیون» در سوریه را «در مغایرت با اصول سیاست خارجی، منافع ملی، ثبات و امنیت کشور و قوانین نافذه افغانستان» دانست.
اما محمد محقق می‌گوید که آن‌چه در همایش بیداری اسلامی در ایران درباره‌ی حضور افغان‌ها در «لشکر فاطمیون» گفته سیاست دولت افغانستان نیست و به نمایندگی از دولت افغانستان در این همایش شرکت نکرده بود. او گفت: «چون آن‌ها (افغان‌ها) به‌طور آزاد در آن جنگ (علیه داعش) شرکت کرده بودند نام بردم. اما سیاست ما این نیست... نه سیاست شخص من، نه سیاست حزب ما، نه سیاست دولت ما این نیست.» او که از شهروندان افغانستان که علیه داعش در عراق و سوریه جنگیده‌اند، قدردانی کرده بود، افزود که افغان‌ها نه از طرف افغانستان، بلکه «به‌طور آزاد» در جنگ سوریه شرکت کرده بودند و چون در «پیروزی علیه داعش» سهم داشتند از آن‌ها یاد کرده است. وقتی ارشاد هنریار، خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی در کابل، در گفت‌وگو با محقق، از او پرسید که آیا حاضر است به‌خاطر آن‌چه گفته است عذرخواهی کند یا از سمتش کنار برود، او اظهار داشت: «در کشوری که معاون ریاست اجرایی‌اش آزادی بیان نداشته باشد. مردم دیگر چه کار کنند. نظر شخصی خود را آدم گاهی می‌گوید». محقق درباره به کار بردن اصطلاح «استکبار جهانی» هم گفت که منظورش آمریکا نبوده است، بلکه بیشتر «داعش و حامیان داعش» را در نظر داشته چرا که آمریکا بر ضد داعش می‌جنگد. او افزود: «بیش‌ترین حمایت داعش حالا از طرف اسراییل می‌شود.»
گروه شبه‌نظامی موسوم به «فاطمیون» عمدتاً از جوانان مهاجر افغان تشکیل شده که سپاه پاسداران ایران برای جنگیدن با مخالفان دولت سوریه به این کشور می‌فرستد، اما منابع دولت ایران همواره گفته‌اند که این افراد به‌صورت داوطلبانه به سوریه می‌روند. این در حالی است که رسانه‌های افغانستان مشارکت این افراد در جنگ سوریه را ناشی از فقر، بیکاری و احیاناً انگیزه‌های مذهبی می‌دانند و از دولت می‌خواهند که زمینه کار را در داخل کشور فراهم کنند تا جلو خروج چنین افرادی گرفته شود.
محمد محقق، معاون رئیس اجرایی حکومت وحدت ملی افغانستان، روز شنبه ۴ آذر ۱۳۹۶ (۲۵ نوامبر ۲۰۱۷) در نشستی در ایران از لشکر فاطمیون که در سوریه می‌جنگد، سپاسگزاری کرده و گفته بود: «از اتباع عراق، سوریه، ایران، افغانستان، پاکستان و همه جاهای دنیا که در جنگ سوریه اشتراک کرده‌اند، صمیمانه تشکر می‌کند.»
سخنان محمد محقق انتقادهای شدیدی را در کشورش برانگیخت. اعتراض‌ها به سخنان او از رسانه‌ها به دولت و مجلس افغانستان هم کشیده شد و مقامات عالیرتبه افغان را مجبور کرد رسما اعلام کنند که موضع‌گیری محقق نظر رسمی دولت افغانستان نیست.
عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی افغانستان روز دوشنبه ۲۷ نوامبر (۶ آذر) در نشست شورای وزیران بدون آن‌که صریحاً از معاون دوم خود نامی ببرد گفت: «اظهارات اخیر درباره‌ی سپاسگزاری از افغان‌های دخیل در جنگ سوریه، موضع رسمی حکومت افغانستان نیست». محقق هم پس از واکنش‌های تند داخلی اعلام کرد: «سیاست رسمی ما اعزام نیرو به‌هیچ کشوری نیست.»
| ▲ | واکنش‌های تند به سخنان محقق |
اظهارات محمد محقق با واکنش‌های تند شماری از احزاب سیاسی و شورای ملی افغانستان هم روبه‌رو شد. آن‌ها صحبت‌های محقق را بر ضد منافع ملی افغانستان دانستند. فضل هادی مسلمیار، رئیس مجلس سنای افغانستان اظهارات محقق را «تجارت سیاسی» خواند. عبدالرؤف ابراهیمی، رئیس شورای ملی افغانستان (مجلس نمایندگان) صحبت‌های او را «جفا به حق مردم» دانست.
ذوالفقار امید، رئیس «حزب کار و توسعه افغانستان» و عضو شورای رهبری «جنبش روشنایی» هم از صحبت‌های محقق انتقاد کرد و گفت که این اظهارات موضع شخصی اوست و به موضع حزبش مربوط می‌شود و «به‌هیچ‌وجه این موضع‌گیری نه از مردم هزاره است و نه از حکومت افغانستان». «جنبش روشنایی» جریانی است که در راهپیمایی طرفداران آن در کابل حمله انتحاری رخ داد که ده‌ها نفر کشته و زخمی برجای گذاشت و گروه داعش مسئولیت آن‌را بر عهده گرفت.
عبدالله عبدالله: با فرستادن افغان‌ها برای جنگ در کشورهای دیگر مخالفیم
| ▲ | لشکر فاطمیون چگونه گروهی است؟ |
لشکر فاطمیون یک نیروی شبه نظامی وابسته به سپاه قدس و متشکل از شیعیان افغانستان است. اعضای آن بیشتر افغان‌های شیعه مقیم ایران هستند. بخش عمده این نیروها به دلیل دریافت اقامت، شناسنامه و حقوق ماهیانه جذب سپاه قدس شده‌اند.
نخستین باراین گروه در سال ۱۳۹۰ اعلام موجودیت کرد. این گروه شبه‌نظامی پس از ۶ سال شرکت در جنگ و بیشتر شدن اعضای آن اکنون اغلب با نام "لشکر فاطمیون" شناخته می‌شود. بنیانگذار این گروه علیرضا توسلی، مشهور به ابوحامد بود که در سال ۱۳۹۳ کشته شد. برخی از کارشناسان افغان تعداد اعضای لشکر فاطمیون را تا بیست هزار نفر برآورد می‌کنند.
| ▲ | افغانستان ماجراجویی می‌کند |
احمد سیدی، دیپلمات پیشین افغانستان در ایران و پاکستان در مصاحبه با بخش فارسی دویچه وله می‌گوید: «مشکل افغانستان جنگ‌های نیابتی منطقه به ویژه جنگ نیابتی بین عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران است. در اصل این جنگ بین افغان‌ها نیست، بلکه بین عربستان سعودی و ایران است.»
این دیپلمات سابق تاکید می‌کند: «افغانستان به خارج از کشور نیرو نمی‌فرستد ولی هر گروهی که علیه داعش بجنگد مورد تائید است و وقتی حکمتیار از عربستان دفاع می‌کند، محقق هم از ایران دفاع می‌کند و در افغانستان مورد انتقاد قرار می‌گیرد.»
به‌گفته‌ی این دیپلمات سابق رقابت‌های منطقه‌ای اوضاع افغانستان را وخیم‌تر کرده و به‌ویژه رقابت ایران با عربستان بر شانه افغانستان سنگینی می‌کند. به باور این کارشناس، عربستان سعودی تلاش می‌کند «جنگ شیعه و سنی را در افغانستان به راه بیاندازد».
سیدی در این رابطه تاکید می‌کند: «وزیر دفاع افغانستان در کنفرانس ریاض (اجلاس ائتلاف نظامی کشورهای اسلامی در عربستان) مشارکت کرد. چرا وزیر دفاع کشور ما در نشست بن‌سلمان اشتراک کرد؟ بنابراین خود افغانستان هم ماجراجویی می‌کند.»
| ▲ | دولت افغانستان و حضورجنگجویان افغان در سوریه |
اما دولت افغانستان با موضوع حضور شهروندان خود در جنگ سوریه چگونه برخورد کرده است؟
قادر حبیب، سردبیر بخش دری و پشتوی افغانستان در رادیو آزادی که موضوع مربوط به لشکر فاطمیون را تحقیق و پیگیری می‌کند، به بخش فارسی دویچه‌وله می‌گوید: «وزارت امور خارجه افغانستان تا به‌حال مشارکت افغان‌ها در جنگ داخلی سوریه را تائید نکرده و بارها گفته است که موضوع فرستادن مهاجرین افغان از سوی ایران را به جنگ سوریه بررسی می‌کند.»
به‌گفته‌ی قادر حبیب: «اگرچه دولت افغانستان رسماً درباره‌ی اعزام شهروندانش در ترکیب لشکر فاطمیون موضع‌گیری نکرده است، اما صحبت‌های محقق باعث شد که سران افغانستان و مقامات عالیرتبه افغان بالاخره مجبور شوند موضع‌گیری بکنند و درباره‌ی حضور افغان‌ها در سوریه اظهار نگرانی بکنند و واکنش نشان دهند.»
| ▲ | در افغانستان درباره لشکر فاطمیون چگونه فکر می‌کنند؟ |
قادر حبیب در ادامه تاکید می‌کند: «در مجموع از نگاه مقامات ارشد حکومتی، سران بسیاری از احزاب و روسای مجالس شورای ملی افغانستان چنین بر می‌آید که دیدگاه‌ها در ارتباط با حضور افغان‌ها در بیرون از خاک این کشور که خودش درگیر جنگ است، خوش‌بینانه نیست و حتی بسیار منفی است. چرا که جامعه و مردم افغانستان نگرانند و نمی‌خواهند در جنگ‌های نیابتی دخیل شوند.»
این کارشناس در ادامه‌ی صحبت‌های خود خاطرنشان می‌کند که مردم و مقامات نگران بازگشت جنگجویان افغان از سوریه به خاک افغانستان هستند. او در ادامه می‌گوید نیروهای داعش در ننگرهار، شرق افغانستان افزایش پیدا می‌کند و این گروه از هر فرصتی برای ضربه‌زدن به شیعه و سنی در افغانستان استفاده کرده است.
| ▲ | احتمال بازگشت جنگجویان افغان از سوریه به افغانستان |
قادر حبیب اضافه می‌کند اگر جنگ در سوریه تمام شود این احتمال وجود دارد که جنگجویان افغان به کشورشان برگردند. او خاطرنشان می‌کند: «افرادی که به جنگ می‌روند و با جنگ و خشونت آشنا می‌شوند دیگر نمی‌توانند به آسانی خوی خشونت را از دست بدهند. بنابراین این نگرانی وجود دارد که این افراد اگر برگردند چه خواهند کرد؟»
برخی از کارشناسان افغان در پاسخ به این پرسش می‌گویند که با پایان یافتن جنگ سوریه و خروج نیروهای سپاه قدس از جمله لشکر فاطمیون این احتمال وجود دارد که اعضای لشکر فاطمیون به افغانستان بازگردند و به بهانه‌ی جنگ علیه داعش دوباره در افغانستان فعالیت بکنند. بیشتر این کارشناسان از آن بیم دارند که این گروه شبه‌نظامی تحت فرماندهی سپاه قدس ایران تبدیل به اهرمی شود برای فشار آوردن به دولت افغانستان و این کشور میدانی شود برای جنگ‌های نیابتی.[۱]
| ▲ | آیا اعزام مهاجران افغان از ایران به جنگ سوریه دروغ است؟ |
سازمان دیده‌بان حقوق بشر که مقر آن در نیویورک است، روز جمعه ۲۹ ژانویه ۲۰۱۷ (۹ بهمن ۱۳۹۵) گزارش داد که ایران هزاران تن از مهاجران و آوارگان افغان را به‌منظور شرکت در جنگ به سوریه می‌فرستد. طبق این گزارش ایران برای جلب موافقت آنان نه‌تنها به مشوق‌هایی متوسل شده، بلکه در مواردی نیز از تهدید استفاده کرده است.▶ ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ◀
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- محمود صالحی، بازگشت جنگجویان افغان از سوریه؛ نگرانی تازه افغانستان، دویچه‌وله فارسی: ۲۹ نوامبر ۲۰۱۷.
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت دویچه‌وله فارسی
