انجمن آســیایی بنـگال، در ســال ۱۷٨۴ میلادی توســط سـر ویلیام جـونز (Sir William Jones) شرقشناس بزرگ انگلیسی تاسیس شد و بوسیله دکتر چارلز ویلکینس (Charles Wilkins) توسعه یافت. سر ویلیام جونز سالها بعد در ۱٨٣٢ درباره انجمن چنین گفت: "انجمن آسیائی خواهد درخشید و در تمام آسیا معروف خواهد شد در صورتیکه علماء ، دانشمندان، باستانشناسان، زبانشناسان و نویسندگان با آن همکاری کنند و نظرات و آراء خود را برای آن بفرستند..."[*]
هدف انجمن تحقیقات و مطالعات در علوم باستانی و علوم خالص و فنون و ادب آسیائی بود. نشریه انجمن Journal of the Asiatic Society of Bengal و انتشارات Bibliotheca Indica شهرت انجمن را به کل جهان رسانید. صدها متن سانسکریت، عربی، فارسی، بنگالی، تبتی و ... منتشر کرده است. شرقشناسان مشهور همچون اسپرنگر و ایوانف و بلاخمان، و ناسو لیس با انجمن وابسته بودند و با همکاری دانشمندان هندی روی متون و مخطوطات فارسی تحقیقات انجام داده اند.
آغاز چاپ نخستین کتابهای فارسی در هند را باید اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی دانست. در طی قرن نوزدهم به تدریج بخش بزرگ این سرمایه اصلی و مهم میراث فرهنگی افغانستان و ایران در هند، به دو روش سربی و سنگی چاپ شد. چاپ کتابهای فارسی در هند تا حدود زیادی مرهون انجمن آسیایی بنگال است.
فهرست آثار فارسی منتشر شده بوسیله انجمن:
- تاریخ بیهقی، تصنیف ابوالفضل بیهقی، به تصحیح ویلیام هوک مورلی. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٦٢م. = ١٢۴١ش. ٨٦٨ص.
- اقبال نامه جهانگیری، تصنیف معتمدخان نخشبی جهانگیر پادشاه بن اکبر پادشاه، بتصحیح عبدالحی، احمدعلی. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٦۵م. = ١٢۴۴ش. ۴، ٣٠٨ص.
- بادشاهنامه: در احوال ابوالمظفر شهاب الدین محمد شاهجهان بادشاه، تصنیف عبدالحمید لاهوری، تصحیح کبیرالدین احمد، عبدالرحیم. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٦٧-١٨٧٢م. = ١٢۴٦-١٢۵١ش. ٣ج.
- عالمگیرنامه: در احوال نخستین ده سال سلطنت اورنگ زیب عالمگیر پادشاه، محمد کاظم بن محمدامین، بتصحیح خادم حسین، عبدالحی. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٦٨م. = ١٢۴٧ش. ٨۵، ١١٠٧، ١٦ص.
- منتخب التواریخ، تصنیف عبدالقادر بن ملوک شاه بداونی، بتصحیح احمدعلی، باهتمام کبیرالدین احمد. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٦٨م. =١٢۴٧ش.
- فرهنگ رشیدی: در لغت و استعارات زبان فارسی، تالیف عبدالرشید تتوی، به تصحیح و تحشیه ابوطاهر ذوالفقار علی مرشدآبادی. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٧٢-١٨٧۵. = ١٢۵١-١٢۵۴. ٢ج. در یک مجلد
- هفت آسمان: در تحقیق مثنوی و تعریف مثنوی گویان فرس، از تالیفات مولوی آغا احمدعلی احمد. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٧٣م. = ١٢۵٢ش. Iv، ١٧۴ص.
- منتخب اللباب: در احوال سلاطین تیموریه که در هندوستان سلطنت کردند، تصنیف محمد هاشم خان المخاطب به خافی خان نظام الملکی، به تصحیح کبیرالدین احمد. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٧۴م.= ١٢۵٣ش. ١١۵٠ص.
- اکبرنامه، تصنیف علامی بن مبارک ناگوری، تصحیح عبدالرحیم. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٧٧-١٨٨٦م. = ١٢۵٦-١٢٦۵ش. ٣ج.
- ماثر الامراء، تالیف صمصام الدوله شاه نوازخان، بتصحیح عبدالرحیم. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٨٨-١٨٩١م. = ١٢٦٧-١٢٧٠ش. ٣ج.
- ریاض السلاطین: تاریخ بنگاله، تالیف غلام حسین سلیم، بتصحیح عبدالحق عابد. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٨٩٠م. = ١٢٦٩ش. ٨، ۴٠٠، ١٠۵ص.
- تذکره خوشنویسان، مصنفات مولانا علام محمد هفت قلمی دهلوی، تصحیح محمد هدایت حسین. کلکته: ایشیاتک سوسائتی بنگال، ١٩١٠م = ١٣٢٨ق. = ١٢٨٨. ٣٩، ١٣١، vi ص.
- دیوان بیرام خان خان خانان، ویرایشگر ا. دنیسون راس. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٩١٠م. = ١٢٨٩ ش. ٧، ٩١ص.
- فرس نامه، تصحیح متن فارسی با زیرنویس های انگلیسی توسط لیوت کلنل د.س. فیلوت. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٩١٠-١٩١١ م.= ١٢٨٩-١٢٩٠ش. ٢ جلد در یک مجلد.
- عمل صالح الموسوم به شاهجهان نامه، تصنیف محمدصالح کنبو، بتصحیح غلام یزدانی. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٩٢٣-١٩۴٦م. = ١٣٠٢-١٣٢۵ش. ۴ جلد در ٣ مجلد.
- ترجمه سرگذشت حاجی بابای اصفهانی: از انگلیسی به فارسی، اثر خامه شیخ احمد کرمانی، مرتبه و محشی به اهتمام دی. سی. فلات. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٩٢۴م. = ١٣٠٣ش. ٦، ۴٧٠، lxivص
- مآثر رحیمی، ملا عبدالباقی نهاوندی، بسعی و تصحیح محمد هدایت حسین. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٩٢۴-١٩٣١م. = ١٣٠٣-١٣١٠ش. ٣ جلد در ۴ مجلد.
- طبقات اکبری، تصنیف خواجه نظام الدین احمد، به تصحیح و تنقیح بی.دی. ام. اثی. سی. اس. کلکته: ایشیاتک سوسایتی اوف بنگال، ١٩٢٧-١٩٣۵م. = ١٣٠٦-١٣١۴ش. ٣ج.
- تاریخ مبارک شاهی، یحیی بن احمد بن عبدالله السیهرندی، بسعی و تصحیح محمد هدایت حسین. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٣١٠ش. = ١٩٣١م. vi، ٢٧٨ص.
- هفت اقلیم، امین احمد رازی. کلکته: رویال آسیاتیک سوسایتی، ١٩٣٩م. = ١٣١٧. ٣ج. در یک مجلد.
- قانون همایونی، مسمی به، همایون نامه، تالیف غیاث الدین محمد مشهور به خواندمیر، بسعی و تصحیح محمد هدایت حسین. کلکته: ایشیاتک سوسایتی اوف بنگال، ١٣۵٩ق. = ١٩۴٠م. = ١٣١٩ش. ١۴١، xxx، vi ص.
- تذکره همایون و اکبر، تالیف بایزید بیات، بسعی و تصحیح محمد هدایت حسین. کلکته: ایشیاتک سوسائتی اوف بنگال، ١٣٦٠ق. = ١٩۴١م. = ١٣٢٠ش. د، ۴۴٩، viii ص.
- خزاین الفتوح: مشتمل بر احوال و کوائف عهد سلطان علاءالدین خلجی از سنه جلوس تا سنه ٧١١هجری، از امیر خسرو دهلوی، به تصحیح و تنقید و تحشیه محمد وحید میرزا. کلکته: انجمن آسیایی بنگال، ١٩۵٣م. = ١٣٣٢. ١ج. (صفحه شمار گوناگون)
لازم به يادآوری که اين فهرست آثار فارسی منتشر شده بوسیله انجمن، براساس آثار موجود این کتابخانه ایرانشناسی مجلس شورای اسلامی، جمهوری اسلامی ايران، تهيه شده است.
منابع
