 |
|
سر ویلیام جونز
فهرست مندرجات
◉ زندگی‌نامه
◉ کشفِ مفهومِ خانواده‌یِ زبانی
◉ آثار
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
... ...
سر ویلیام جونز (به انگلیسی: Sir William Jones) (زاده‌ی سپتامبر ۱۷۴۶ م - درگذشته‌ی آوریل ۱۷۹۴ م) از جمله‌ی پیش‌کسوتان حوزه‌ی زبانشناسی تطبیقی و تاریخی به‌حساب می‌آید. او يکی از خاورشناس بزرگ انگليسی بود که خطابه وی در مورد وجود رابطه ميان زبان‌های هندواروپايی و در نتيجه خويشاوندی فارسی و آلمانی معروف است. او هم‌چنین بنیان‌گذار انجمن آسیایی (Asiatic Society) بود.
| ▲ | زندگی‌نامه |
 |
ويليام جونز، در بيسـت‌وهشـتم سـپتامبر ۱۷۴۶ در لندن، در خانـواده‌ای اهل ولـز، زاده شــد. پـدرش ویلیام جـونـز (۱٦٧۵-۱۷۴٩) ریاضی‌دان، نایب رئیس انجمن سلطنتی، از دوستان نیوتن و مفسر آثار او، و مادرش اشراف‌زاده‌ای بود كه در یكی از مدارس لندن ریاضی تدریس می‌كرد
تحصيلات عالی خود را در دانش‌سرای دانشگاه آكسفورد به پايان برد و بر اثر علاقه به فراگيری زبان‌های شرقی، زبان فارسی و عربی پرداخت. در بيست‌وپنج سالگی در خواندن و نوشتن و تكلم به فارسی مهارت يافت و در همين سن زبان‌های يونانی و لاتينی را هم فرا گرفت.
تاكيد جونز بر خويشاوندی زبان‌های سنسكريت، لاتين، يونانی و زبان‌های ژرمنی، روش تازه‌ای را در مطالعات زبانشناسی پديد آورد، كه اگرچه بنيان‌گذارش دانشمندی انگليسی بود، اما در آلمان شكوفا شد. كشف خويشاوندی ميان زبان‌های ايرانی و زبان‌های ژرمنی سبب شد تا تصور نادرست سامی‌بودن زبان فارسی، آن‌هم به‌دليل شباهت در رسم‌الخط به‌يك سو نهاده شود و فارسی و آلمانی دو زبان خويشاوند محسوب شوند.
جونز در سال ۱۷۷٠ به تحصيل علم حقوق و نيز به مطالعه قوانين حقوقی يونان و روم پرداخت و قانون‌دانی ماهر و حقوق‌دانی برجسته گرديد و پس از آن، زبان‌های چينی، سانسكريت، آلمانی، اسپانيايی، پرتقالی و ايتاليايی را هم فراگرفت. در سی سالگی از طرف دولت برای قضاوت در محكمه بنگاله در هند منصوب شد.
وی هم‌چنين با همراهی چند نفر از خاورشناسان انگليسی انجمن آسيايی بنگاله را كه يكی از بزرگ‌ترين انجمن‌های علمی و ادبی جهان است بنيان نهاد. كتابخانه آن دارای هزاران كتاب چاپی و خطی فارسی، عربی، هندی، سانسكريت و انگليسی است.
جونز شاعری خوش ذوق بود و در منظومه‌سرايی به‌زبان فرانسوی، انگليسی و لاتينی استعدادی فراوان داشت. از فعاليت‌های جونز در اين راستا، بايد به ترجمه‌ی سيزده غزل حافظ به فرانسوی و انگليسی برای نخستين‌بار اشاره كرد. ترجمه‌ی ابياتی از مثنوی مولوی به شعر انگليسی، ترجمه ابياتی از خمسه نظامی به شعر انگليسی و ترجمه‌ی اشعاری از فردوسی به لاتينی از ديگر تاليفات اوست.
ویلیام جونز باور داشت که «شاعران فارسی همتای شاعران یونان به‌شمار میآیند»، در سال ۱٨۱٢ دانشگاههای کمبیریج و ماساچوست، در مجموعههایی با عنوان «شرحی کوتاه در تاریخ ادب کهن» به ناچار ادعای ویلیام جونز را پذیرفتند. از آن پس تنی چند، آگاهی یا فرصت کافی به‌دست آوردند تا درستی عقیده‌ی سر ویلیام جونز را بیازمایند.
ترجمه‌ی «تاريخ نادرشاه افشار» در سال ۱۷٦٦ با نگارش ميرزا مهدی‌خان استرآبادی، منشی مخصوص نادرشاه، توسط جونز به فرانسوی شهرت جهانی يافت.
ظاهرا ويليام جونز از روزی كه به هند سفر كرد ديگر از نعمت تندرستي كامل برخوردار نشد و سرانجام در سال ۱۷٩۴ در روز ٢۷ آوريل در كلكته در حالی كه هنوز به ۴۷ سالگی نرسيده بود، بر اثر ابتلا به بيماری كبد درگذشت.
سر ويليام جونز همسری داشت به‌نام «آناماريا» دختر لرد اسپنسر انگليسی. وی پس از مرگ شوهرش به‌منظور قدرشناسی از او مجسمه‌ی زيبايی از سنگ مرمر ساخت و در مدرسه «سر ويليام جونز» در دانشگاه آكسفورد بر پا كرد. هم‌چنين، تمام نوشته‌های او را با چاپ ممتاز و كاغذ مرغوب در ۱۷٩٩ در شش جلد به چاپ رساند و انتشار داد.
بهترين معرف كارها و خدمات برجسته سر ويليام جونز در كتاب زندگی وی نوشته تين ماوث به انگليسی در لندن به چاپ رسيد.
| ▲ | کشفِ مفهومِ خانواده‌یِ زبانی |
سِر ویلیام جونز، در سال ۱۷۸۶ در انجمن سلطنتی مطالعات آسیایی در کلکته خطابه‌ای مشهور ایراد نمود که نقطه‌یِ عطف در زبان‌شناسیِ تاریخی به‌شمار می‌رود. بخشی از این خطابه را علی‌محمد حق‌شناس در کتاب «تاریخ مختصر زبانشناسی» چنین ترجمه کرده‌است:
- «زبان سانسکریت پیشینه‌ی باستانی‌اش هرچه باشد ساختاری شگفت‌انگیز دارد، کمال یافته‌تر از یونانی است، سترگ‌تر از لاتین است و ظریف‌تر از هر دوی آن‌هاست؛ با این همه هر دو، چه به لحاظ ریشه‌های فعل و چه به لحاظ صیغه‌های دستوری، شباهتی و قرابتی بسیار نزدیک‌تر و قوی‌تر از آن دارد که زاده بخت و اتفاق بتواند بوده باشد؛ شباهتی چندان نزدیک و چنان قوی که هیچ لغت‌‌شناس تاریخی نمی‌تواند به سنجش و آزمون سانسکریت و یونانی و لاتین بپردازد و آن‌گاه بدین نکته باور نیاورد که این هر سه می‌باید از سرچشمه‌ای یگانه نشات گرفته باشند؛ سرچشمه‌های یگانه‌ی که شاید دیگر اکنون در وجود نباشد. دلیلی دیگر هم هست. هرچند نه بدان محکمی که بر اساس آن می‌توان چنین فرض کرد که زبان‌های گوتیک و سِلتی و فارسی نیز خاستگاهی یگانه با سانسکریت دارند.»
تاکید جونز بر خویشاوندی زبان‌های سانسکریت، لاتین، یونانی و زبان‌های ژرمنی، سِلتی و ایرانی، روش تازه‌ای را در مطالعات زبانشناسی پدید آورد. عبارتِ «سرچشمه‌های یگانه که شاید دیگر اکنون در وجود نباشد» جرقّه‌ای بنیادین بود که مشعلی تابناک در غارِ تا-آن-زمان-تاریکِ زبان‌شناسیِ تاریخی برافروخت. معیارهایی علمی توسعه یافت که بر پایه‌یِ آن‌ها، زبان‌ها در خانواده‌هایی زبانی گنجانده می‌شدند و در این خانواده‌ها، بسته به میزان همانندی‌ها، نسبت‌هایی دور یا نزدیک باهم می‌یافتند. بر این اساس خانواده‌هایِ زبانیِ بسیاری در جهان‌شناسایی گردیدند. امّا «سرچشمه‌یِ یگانه»یِ زبان‌هایی که جونز بدان‌ها پرداخته زبانی است که هندواروپایی نام گرفت. این بدان معناست که خانواده‌یِ زبان‌هایِ هندواروپایی تنها یکی از خانواده‌هایِ زبانی جهان است. هیچ اثر نوشتاری از این زبان در دست نیست؛ امّا بر پایه‌یِ اصول دانش زبانشناسی تاریخی آن را با مطابقت دادنِ زبان‌هایِ نو و کهنِ این خانواده بازسازی نمودند.
| ▲ | آثار |
- در سال ۱۷۷۱، سر ويليام جونز، که خود عاشق زبان فارسی بود، برای نشر اين زبان تلاش بسيار كرد. كتابی با نام «دستور زبان فارسی» تأليف كرد كه بسيار مورد توجه و بهره‌برداری قرار گرفت؛ به‌طوری كه شيفتگان زبان فارسی از اين كتاب به‌عنوان مـأخذ معتبری استفاده می‌كردند. در اين كتاب، شعرهايی از شاعران فارسی‌گو از جمله «سعدی» نيز ترجمه شده بود.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
مریم بهاری، ویلیام جونز (دانشنامهی جهان اسلام)
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
سِر ویلیام جونز، از ویکی‌پدیا، دانشنامهی آزاد
اين خطابه مشهور سر ويليام جونز سال ۱۷٨۶ در انجمن سلطنتی مطالعات آسيايی در كلكته ايراد شده است كه دكتر محمد‌علی حق‌شناس (دانشور ايرانی) در كتاب «تاريخ مختصر زبانشناسی» آن‌را ترجمه كرده است.
ویلیام جونز (واژه‌شناس) = William Jones (philologist)، از ویکی‌پدیا، دانشنامهی آزاد (به زبان انگلیسی)
مریم بهاری، دانشنامهی جهان اسلام
نسترن صادقی، زبان‌شناس يا منظومه‌سرا؟، خبرگزاری كتاب ايران (ايبنا): ۸ ارديبهشت ۱۳۸۷.
تمیمداری، احمد، ادبیات فارسی، گستره نفوذ در جهان، مجله‌ی کيهان فرهنگی (مرداد ۱٣٨۴ - شماره ٢٢٦)، ص ۵٩
زبان‌شناس يا منظومه‌سرا؟
زبان‌های هندواروپایی، از ویکی‌پدیا، دانشنامهی آزاد.
رايزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ايران - ايروان
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ ...
