مبلغ (mo.bal.leg)، محمداسماعيل، حصار بهسود ١٣١٩ - کابل ١٣۵٨ ش، نوطسندۀ افغانستانی. در فراگيری دانش‌های ادبی، عربی، دينی و فلسفۀ قديم و جديد اهتمام بسيار ورزيد و از همگنانش پيشی گرفت. سپس، به کارهای پژوهشی، به ويژه در زمينۀ مسائل اجتماعی، روی آورد. دل بستگی بسيارش بهگونه‌ای بود که توجه چهره‌های علمی و سياسی کشور را برانگيخت. پيش از ١٣۴٠ ش، از نويسندگان نشريۀ ژوندون بود. سپس به عضويت انجمن تاريخ درآمد. مبلغ چندی نيز در دانشکدۀ ادبيات به تدريس پرداخت. در سال ١٣۴٣ ش به عضويت در لوی جرگه فراخوانده شد و از اعضای شرکت کننده در تصويب قانون اساسی بود. از وی در اين سال‌ها آثاری بسيار در زمينه‌های تاريخ، ادبيات، فلسفه و مسايل اجتماعی منتشر شد. مبغ در دوازدهمين دورۀ انتخابات مجلس شورای ملی (١٣۴۴-١٣۴٨ ش) نمايندۀ مردم بود و پيگيرانه از حقوق مردم پشتيبانی کرد. وی هرگز به لايحه‌هايی که به سود خاندان شاهی و به زيان کشور بود، رأی نداد. از اين رو، نگاه دولتمردان حاکم از وی بازگشت و دورۀ بعد، نتوانست به مجلس راه يابد. مبلغ سخنوری پرشور بود. سفرش به هند در دورۀ نمايندگی مجلس و سخنرانی وی در دانشگاه عليگره، با استقبال پرشور دانشجويان مواجه شد و سخنرانی‌هايش همواره تحسين شنوندگان را بر می‌انگيخت. مبلغ در سال ١٣۵۵ ش، پنهانی به ايران سفر کرد و در ديدار خود از حوزۀ علميۀ قم با تنی چند از مراجع تقليد، نويسندگان و طلبه‌های افغانستانی در آنجا گفت و گو کرد. وی در اين سفر سه ماهه، از سوی ساواک (سازمان اطلاعات و امنيت کشور) ايران، شناسايی و دستگير شد و يک ماه و اندی پس از تحمل شديدترين شکنجه‌ها در زندان، به کشورش باز گردانده شد. مبلغ با کودتای ارديبهشت ١٣۵٧ ش در افغانستان، از سوی دولت وقت دستگير و زندانی شد. در چهارم آبان ماه ١٣۵٨ ش که دولت نام بيش از دوازده هزار تن از کشتگان را منتشر کرد، نام مبلغ نيز در ميان آن نام‌ها بود.وی به سبب جو اختناق آميز، گاه به ناچار نوشته‌های خود را با نام‌های مستعار، مانند زيتا، آخيلوس، غرجستان و ... منتشر می‌کرد. وی از نويسندگان دايرةالمعارف آريانا بود بيش از هشتاد مقاله در جلد چهارم آن نوشته است. بسياری از آثار مبلغ، تاکنون انتشار نيافته و نسخه‌های دست نويس آنها به صورت پراکنده نزد ياران و افراد خانواده‌اش نگهداری می‌شود. از آثارش می‌توان چنين ياد کرد: جامی و ابن عربی (کابل، ١٣۴٣ ش)؛ نقد فلسفه از نگاه جامی (کابل، ١٣۴٣ ش)؛ تعلقه بر نگاهی به سلامان و ابسال جامی؛ نظری بر تاريخ آل کرت (آريانا، از سال ۱۵ تا ۱٨)؛ دين ترياک نيست (تهران، ١٣٦٣ ش)؛ نقد و تحليل سيدگرايی (کويته، ١٣٧٠ ش)؛ دين و معارف اسلامی (حبل‌الله، از شمارۀ ١٦ تا ٢٣)؛ طبقه‌بندی علوم فلسفی (آريانا، در شماره‌های ٧-١٢، سال هجدهم)؛ اپستمولوجی در فلسفۀ ابن‌سينا (آريانا، سال ٢١)؛ آفرينش نو از نگاه جامی (آريانا، سال ٢۴)؛ در متافيزيک ارسطو تا مابعدالطبيعه شيخ‌الرئيس (آريانا، سال ١٩)؛ نقش عامل جغرافيايی در عمليۀ تکامل اجتماعی (عرفان، شماره‌های ۵-٦، ١٣۵٣ ش)؛ بحثی دربارۀ شعر و شاعری؛ سيمای فلسفی ابوريحان بيرونی. از آثار منتشر ناشده‌اش می‌توان به اسلام آيين انقلابی، نفی نطام‌های طاغوتی و شرحی بر فصوص‌الحکام اشاره کرد.[۱]
جُستارهای وابسته
منابع
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>
