نـوشـــته: مهـديــزاده کابـلـــی
(استاد پيشين دانشگاه کابل)
دكتر ذبيح‌الله صفا، فرزند سيد علی‌اصغر فرزند مير صفی شهميرزادی، بسال ۱۲۹۰ خورشيدی در شهميرزاد، از قراء سمنان متولد شد. پس از اتمام تحصيلات ابتدايی و متوسطه، در رشته ادبيات فارسی تحصيلات عالی خود را ادامه داد، تا بالاخره در سال ۱۳۲۲ خورشيدی بمقام دكتری ادبيات فارسی نايل آمد. تأليفات وی متعدد و گوناگون است كه از آن ميان می‌توان تاريخ ادبيات ايران (در سه جلد). و گنج سخن را نام برد.[*]
دكتر ذبيح‌الله صفا، در ۱۶ ارديبهشت ماه سال ۱۲۹۰ شمسی(٧ می ۱٩۱۱ ميلادی) در شهميرزاد، از توابع سمنان متولد شد. پس از اتمام تحصيلات ابتدايی و متوسطه، در دانشسرای عالی و دانشكده ادبيات دانشگاه تهران در دو رشته فلسفه و ادبيات فارسی ادامه تحصيل داد و به سال ۱۳۱۵ شمسی با دو پايان نامه در فلسفه غرب و تعليم و تربيت به درجه ليسانس و در ۱۳۲۱ با پايان نامه حماسه سرايی در ايران تا قرن ۱٤ هجری به درجه دكترای زبان و ادبيات فارسی نائل آمد .
از آن پس تدريس در دانشگاه تهران را آغاز كرد و در سالهای ۱۳٤۰ و ۱۳٤٧ به عنوان استاد ميهمان به دانشگاه هامبورگ آلمان دعوت شد و به تدريس پرداخت. و پس از بازگشت از آلمان طی مراسمی در دانشگاه تهران به عنوان استاد ممتاز با سمت تعليم ادبيات حماسی و غنايی و دراماتيك فارسی در دوره دكترای ادبيات فارسی برگزيده شد. دريافت چندين مدال و نشان لياقت از ديگر افتخارات ايشان است كه از آن ميان می‌توان نشان درجه اول علمی وزارت آموزش و پرورش از سوی دولت فرانسه در ۱۵ فوريه ۱٩٧۰ م. را نام برد.
دكتر صفا در طول عمر پر ثمرش مسئوليتهای علمی، ادبی و فرهنگی بسياری را عهده دار شد كه از آن ميان می‌توان به اين موارد اشاره كرد:
رياست دانشكده ادبيات دانشگاه تهران
عضويت در هيأت امنای دانشگاه هنر و مدرسه عالی ادبيات و زبانهای خارجه
عضويت در شورای عالی فرهنگ
دبيركل كميسيون ملی يونسكو در ايران در فاصله سالهای ۱۳٢۵-۱۳٤۳
نايب رئيس كميسيون ملی يونسكو در ايران در فاصله سالهای ۱۳٤۳-۱۳۵٧
عضويت در كنفرانسهای متعدد يونسكو در كشورهای مختلف و رياست دو دوره اين كنفرانسها.
رياست انجمن ملی روابط فرهنگی ايران
صاحب امتياز و سر دبيری روزنامه ها و مجلات متعددی از جمله مجله سخن كه بعدها خود به شادروان دكتر پرويز ناتل خانلري واگذار كرد .
عضو دائم و معاون انستيتو بين المللی تحقيقات در تاريخ و تمدن آسيای مركزی وابسته به سازمان يونسكو
عضو دائم فرهنگستان ادب و هنر ايران و ...
از استاد آثار متعددی در زمينه های گوناگون علمی ادبی اعم از تأليف، تصحيح، ترجمه، مقاله ، شعر و سخنرانی در نشريات داخلی و خارجی و به زبانهای مختلف دنيا به جای مانده است؛ ۵۰ جلد كتاب با موضوعات مختلف كه جالب است بدانيد، نقطه آغاز اين تاليفات از دوره نوجوانی و در سن ۱۵ سالگی ايشان شكل گرفته؛ و از اين بين تنها به ذكر چند عنوان اكتفا می‌كنم:
- ● حماسه سرايی در ايران
موضوع كتاب، بررسی آثار حماسی قبل و بعد از اسلام زبان و ادبيات فارسی است كه مبنای تحقيق در دوران پيش از اسلام عمدتأ به اوستا و متون پهلوی متكی است و در دوران بعد از اسلام به ترتيب حماسههای ملی و تاريخی و دينی بررسی شده است .شاهنامه فردوسی به عنوان مهمترين اثر حماسی فارسی است.
تاريخ ادبيات ايران (در سه جلد)
گنج سخن
تاريخ تحول نظم و نثر فارسی
سيری در تاريخ زبانها و ادب فارسی
آيين سخن در معانی و بيان
گاهشماری و جشن های ملی ايرانيان
مزداپرستی در ايران قديم
تاريخ علوم عقلی در تمدن اسلامی تا اواسط قرن پنجم
تاريخ علوم و ادبيات ايرانی
نيكی نامه
مقدمه‌ای بر تصوف
استاد ذبيح‌الله صفا شاعر و غزل سرايی توانا هم بوده و با تخلص "گمنام" اشعار بسياری از او به يادگار مانده و ديوان اشعارش هم به سال ۱۳۵۵ شمسی در تهران چاپ و منتشر شد.
ايشان در پاييز سال ۱۳٧٩ شمسی، در كشور آلمان جان به جان آفرين تسليم كرد و در همان كشور هم به خاك سپرده شد.[*]
ذبيح‌الله صفا در ١٢٩٠ ش در شهميرزاد از قراء سمنان متولد يافت. دوران اوليه را در شهر بابل به سر برد و در همان‌جا گواهينامه دوره ابتدائی را دريافت كرد. تحصيلات متوسطه را در تهران به اتمام رسانيد و در ١٣١٢ ديپلم ادبی گرفت و وارد دارالمعلمين عالی شد و در ١٣١۵ ليسانس فلسفه و ادبيات فارسی گرفت. پس از انجام خدمت سربازی به دبيری زبان و ادبيات فارسی پرداخت. در عين حال در دوره دكترای ادبيات به تحصيل اشتغال ورزيد و دكترا دريافت کرد و رساله خود را تحت عنوان حماسه سرائی در ايران نوشت و با درجه ممتاز مورد تصويب واقع شد و به عنوان دانشيار به تدريس در دانشكده ادبيات پرداخت و پس از پنج سال توقف در رتبه دانشياری به مقام استادی كرسی زبان و ادبيات فارسی منصوب گرديد.
دكتر صفا از سال ١٣٢٠ به سمت معاونت و بعد كفالت اداره دانشسراهای مقدماتی در وزارت فرهنگ برگزيده شد و در ١٣٢٢ به رياست اداره تعليمات عاليه و تعليمات متوسطه و رياست دانشسراها منصوب گرديد. در همان زمان عضو هيئت مديره شير و خورشيد سرخ و دبيركلی كميسيون ملی يونسكو را در ايران عهده‌دار شد و در اين سمت‌ها مأموريت‌های زيادی به اروپا پيدا كرد. وی از جوانی شوق و ذوق مطبوعاتی داشت. در ١٣١٢ معاون سردبير مجله مهر شد و در ١٣١۵ سردبير مجله مذكور گرديد. در ١٣٢٠ امتياز مجله سخن را گرفت و يك سال آن را انتشار داد و بعد از يك سال امتياز سخن را به دكتر خانلری واگذار نمود و خود امتياز روزنامه شباهنگ را دريافت كرد و چهار سال متوالياً روزنامه را منتشر كرد. مدتی نيز مديريت مجله ارتش با او بود و بعد مدير مجله ادبی دانشكده ادبيات شد.
دكتر صفا مدتی نيز رياست دانشكده ادبيات را بر عهده داشت. از آثار و تأليفات او مي‌توان كتب زير را نام برد: حماسه سرائی در ايران، تاريخ مختصر تحول نظم و نثر فارسی، تاريخ علوم عقلی در تمدن اسلامی، تاريخ ادبيات در ايران (سه جلد)، گنج سخن، يادنامه خواجه نصيرطوسی، جشن نامه ابن سينا، ترجمه مرگ سقراط از آثار لامارتين، مزداپرستی در ايران قديم، آئين سخن در معانی و بيان فارسی و چندين آثار و تصحيح ديگر.
صفا در سال ١٣٧٨ در خارج از كشور درگذشت.
منابع:
١- کتاب شرح رجال سیاسی نظامی معاصر ایران، ج ٢، نوشته دکتر باقر عاقلی ، انتشارات گفتار با همکاری نشر علم، ١٣٨٠[*]
فرزند سيد علی اصغر فرزند مير صفی شهميرزادی در ١6 ارديبهشت ١٢٩٠ در شهميرزاد متولد و تحصيلات ابتدايی خود را در بابل و متوسطه را در تهران (دبيرستانهای سيروس و دارالفنون) انجام داده و در سال ١٣١٢ در رشته ادبی فارغ التحصيل شد.
تحصيلات عاليه در رشته فلسفه و ادبيات فارسی در دانشسرای عالی تهران انجام داده و در سال ١٣١۵شمسی مؤفق به اخذ ليسانس شد.
در سال ١٣٢١ شمسی با دفاع از تز (حماسه سرايی در ايران) دكترای ادبيات فارسی را دريافت نموده و در دانشكده ادبيات دانشگاه تهران به تدريس مشغول شد.
دكتر صفا در كنفرانسهای متعدد يونسكو در نقاط مختلف جهان شركت كرده و مقالات ارزنده ای را ارائه داده و با سخنرانيهای خود همه را به شگفتی واداشت.
در زمينه مطبوعات فعال بوده، سر دبيری مجلات نظير مهر، سخن، شباهنگ و ... را به عهده داشت.
سمتهای مختلف اداری را دارا بوده، از جمله مددتها به عنوان نائب رئيس كمسيون ملی يونسكو در ايران بوده است.
از استاد تاليفات بسيارارزنده و مهم برجای مانده است كه می‌توان تعداد آنهارا از اعم، كتاب و مقالات و جزوات به حدود ٨٠ الی ٩٠ مورد دانست.
١ - حماسه سرايی در ايران
٢- تاريخ ادبيات ايران " (٣جلد)
٣- كيانيان
4- مزدا پرستی در ايران
۵- يادنامه خواجه نصيرالدين طوسی و...
از جمله تاليفات اوست.
استاد در شعر به گمنام تخلص می‌نمود و اشعار نغز و زيبايی از او به يادگار مانده است[*]
[1 2 3 4 5 6 7 8 9 10]
