اطلاعاتی که در قسمت پيوست‌ها ارائه می‌شود، آگاهی از ديدگاه‌های مختلف دربارۀ مطالب يک مدخل خاص است. مسئوليت این ديدگاه‌ها به عهده نويسندۀ يا نويسندگان آن است و نشر اين ديدگاه‌ها در دانشنامه به منزله تایید يا رد نظرات ارائه شده در آنها نیست.
پنجشنبه (٢٢ ژوئیه) مصادف با پانزدهمين سالگرد تصويب زبان تاجيکی و استفاده از آن در تاجیکستان بود.
مسئولین دولتی تاجيکستان می‌گویند، در این مدت بیشتر مفاد این قانون اجرا شده و زبان تاجیکی به‌عنوان زبان رسمی و اجرايی در کلیه نهادها و مؤسسات دولتی تاجیکستان گسترش چشمگیری داشته است.
اما عده‌ای از روشنفکران تاجیک از روند کند اجرای مفاد قانون زبان تاجیکی در تاجیکستان اظهار نگرانی کرده و خواستار برداشتن گامهای جدی‌تر دولت در این زمینه شده‌اند. این روشنفکران بی‌هنجاری زبان رسانه‌ها و عدم رعایت معیارهای زبان ادبی را از مشکلات عمده گسترش زبان تاجیکی ارزیابی کرده‌اند.
به مناسبت پانزدهمين سالگرد تصویب قانون زبان تاجیکی در کلیه مناطق تاجیکستان برنامه‌های مختلف فرهنگی و تفریحی برگزار شد.
در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، نيز مراسم تجلیل از روز زبان بعد ظهر روز پنجشنبه با حضور مقامات دولت تاجیکستان، شهرداری دوشنبه، مسئولین کمیسیون اجرای قانون زبان تاجیکی و مهمانان در پارک مرکزی این شهر برگزار شد.
در این مراسم پیام تبریک امامعلی رحمان اف، رئیس جمهوری تاجیکستان قرائت شد که در آن از نقش زبان تاجیکی در پیشبرد جامعه تقدیر شد.
صیف‌الدین نظرزاده، معاون رئیس کمیته اصطلاحات فرهنگستان علوم تاجیکستان، می‌گوید، در پانزده سال گذشته زبان تاجیکی به‌عنوان زبان رسمی و اجرايی در کلیه نهادهای دولتی گسترش پیدا کرده است.
آقای نظرزاده گفت: "حالا زبان تاجیکی تقريبا در کلیه وزارت خانه‌ها و مؤسسات دولتی و سازمانهای اجتماعی بعنوان زبان رسمی رایج است و تمام خدمات اجرايی با این زبان صورت می‌گیرد. در حال حاضر دو مهم در راه اجرای قانون زبان تاجیکی وجود دارد، يکی استانداردیزه کردن زبان و ديگری به سطح بین‌المللی رساندن زبان تاجیکی و استفاده از آن در امور کامپيوتری و اینترنت است."
اما شراف‌الدین رستم اف، زبان شناس و عضو فرهنگستان علوم تاجیکستان، می‌گوید، با وجود آن که پانزده سال از تصويب قانون استفاده از زبان تاجيکی در کشور می‌گذرد، ولی هنوز هم وضع اجرای مفاد این قانون نگران کننده باقی مانده است.
آقای رستم اف افزود: "مفاد قانون زبان در کشور به کندی اجرا می‌شود. بیشتر وزارت خانه‌ها و مؤسسه‌ها در تاجیکستان هنوز هم به زبان غیرتاجیکی فعاليت دارند. البته این روند به اجرای مفاد قانون زبان در کشور موانع جدی وارد می‌کند. ولی سیاست دولت تاجیکستان باید برای عملی کردن صد در صد مفاد قانون زبان در کشور مساعدت کند."
به نوبه خود، دادخدا سیم‌الدین اف، رئیس پژوهشگاه زبان و ادبیات تاجیکستان بر این نظر است که کلیه مفاد قانون نمی‌تواند کاملا اجرا شود، زیرا هنوز هم مشکلاتی در راه اجرای قانون زبان تاجیکی در تاجیکستان وجود دارد.
آقای سیم‌الدین اف افزود: "قانون نمی‌تواند صد درصد اجرا شود. زیرا مشکلاتی از قبیل اصطلاح‌سازی در زبان تاجیکی و پاک کردن اين زبان از واژه‌های بیگانه وجود دارد. مهم آن است که این زبان مقام دولتی دارد و در همه دایره‌ها با این زبان کاربرد می‌کنند."
در همین حال، برخی از فرهنگیان تاجیک پیشنهاد دارند که تاجیکستان نیز باید مثل برخی از کشورهای دیگر جهان به صورت اجباری رعایت مقررات قانون زبان را تنظیم کند.
ولی عبدالغفار جوره یف، رئیس کمیسیون اجرای قانون زبان دفتر ریاست جمهوری تاجیکستان می‌گوید، سیاست دولت این کشور در قبال زبان آزاد و بدون زور است.
آقای جوره یف تاکید کرد: "اگر کشورهای کرانه بالتیک حقوق اتباع این کشور را محدود کرده زبان خود را بالاجبار جاری می‌کنند، ولی سیاست دولت تاجیکستان چنین نیست. دولت تاجیکستان تلاش خواهد کرد تا مرحله به مرحله مفاد قانون زبان در کشور عملی شود."
بیشتر زبان شناسان وقوع جنگ داخلی سالهای ١٩٩٢ تا ١٩٩٧ میلادی در تاجیکستان را از علل اصلی عدم اجرای مفاد قانون زبان تاجیکی در این کشور خواندند.
همچنین صیف‌الدین میرزازاده، استاد دانشگاه ملی تاجیکستان ناکافی بودن منابع مالی برای چاپ دستورها و فرهنگنامه‌ها در بخشهای مختلف، ضرورت پژوهشها و تحقیقات جدید، بی‌توجهی مسئولین نهادهای دولتی و مدنی به زبان و ادبیات ملی را از دلایلی می‌داند که منجر به کندی روند اجرای قانون زبان در تاجیکستان شده است.
آقای میرزازاده افزود: "اجرای مفاد قانون زبان تاجیکی در آغاز خوب بود، ولی بعد مشکلاتی پيش آمد. اکنون تلاشهايی صورت می‌گيرد. اکنون که پژوهشگاه زبان و ادبیات تاجیکستان فعال است و باید هر اصطلاحی که به زبان وارد می‌شود، در این پژوهشگاه ارزیابی شود."
از سوی دیگر، برخی از کارشناسان معتقد اند که تبدیل الفبای سیریلیک به فارسی می‌تواند تا اندازه‌ای مشکلات مربوط به زبان در تاجیکستان را حل کند.
اما دادخدا سیم‌الدین اف، رئیس پژوهشگاه زبان و ادبیات تاجیکستان در این رابطه نظر دیگری دارد: "ببینید، سه مرتبه در یک صد سال اخیر الفبای تاجیکان تغيير کرده و مردم اکثر در روستاها بی‌سواد ماندند و اگر امروز این کار صورت بگیرد، حال مردم چه خواهد شد؟ ولی هم اکنون در کلیه مدارس و مؤسسات آموزشی الفبای نیاکان جریان دارد که امکان خواهد داد تا مردم هم از الفبای سیریلیک و هم از الفبای فارسی برخوردار شوند."
موضوع دیگری که اخیراً در مطالب برخی از نشریه‌های مستقل تاجیکستان مطرح شده است، عوض کردن نام "زبان تاجیکی" به "زبان فارسی" می‌باشد. زیرا اصطلاح "فارسی" در کنار "تاجیکی" تا سال ١٩٩۴ میلادی در قانون اساسی و قانون زبان تاجیکی در تاجیکستان نوشته شده بود، ولی در پی اصلاح قانون اساسی این واژه حذف گردید.
صیف‌الدین میرزازاه، زبان‌شناس تاجیک می‌گوید، این اقدام انگیزه سیاسی دارد: "چنین به نظر می‌رسد که این اقدامها انگیزه سیاسی دارد. به فکر من، از "فارسی" بودن نام زبان سود بیشتر خواهد بود، نه ضرر. زیرا همانا کشورهای هم زبان ما افغانستان و ایران هستند که در پهلوی ما قرار دارند و ما در مجموع یک ملت هستیم."
ولی دادخدا سیم‌الدین اف، رئیس پژوهشگاه زبان و ادبیات تاجیکستان بر این نظر است که در تبدیل نام "تاجیکی" به "فارسی" باید معیارهای زبان فارسی که در ایران رایج است، در تاجیکستان نیز رعایت شود.
او می‌گويد: "وقتی که زبان فارسی و زبان تاجیکی می‌گوییم، باید در نظر داشته باشیم که این زبانها معیارهای مختلف، لغت، و صوتهای مختلف دارند. اگر می‌خواهیم زبان را فارسی بگوییم، باید معیار زبان فارسی ایران را رعایت کنیم. بنابر این، وقتی که زبان را "تاجیکی" معرفی می‌کنیم، این زبان زبان ملت تاجیک است. زیرا اين ملت را کسی انکار نکرده است."
از سوی دیگر، مذهب‌شاه محبت‌شاه اف، رئیس صندوق بین المللی زبان تاجیکی ایجاد یک زبان معیار برای سه کشور فارسی زبان را یک امر ضروری برای حفظ زبان تاجیکی می‌داند.
آقای محبت‌شاه اف می‌گويد: "بسیار واژه‌هایی هستند که ما می‌توانیم از ایرانیان به وام بگیریم و آنها نیز می‌توانند از واژه‌های ناب تاجیکی استفاده کنند. زیرا زبان ما این گونه واژه‌ها و عبارات ناب فارسی زیاد دارد که حتی خود ایرانیان وقتی می‌شنوند، برایشان گوارا و شیرین است. همکاری میان زبان‌شناسان و فرهنگیان و دانشمندان تاجیکستان و ایران و افغانستان برای همگونسازی اصطلاحات و واژه‌ها در زبان کمک می‌کند."
در همین حال، بیشتر کارشناسان بر این نظرند که برگزاری نشستهای مشترک با شرکت اندیشمندان و فرهنگیان تاجیک، افغان و ایرانی برای رفع مشکلات زبان و بدین وسیله همگونسازی اصطلاحات در این سه کشور فارسی زبان مساعدت خواهد کرد.[۱]
جُستارهای وابسته
منابع
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>
