فهرست مندرجاتجنگ در افغانستان
اشغال افغانستان
- اشغال افغانستان توسط انگليسی‌ها
- اشغال افغانستان توسط شوروی
- اشغال افغانستان توسط ناتو
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[افغانستان] [جنگ در افغانستان]
وطـن منــزلـگه بیــگانـه گــردیـد
به خــاک مـا تجــاوزهای اغیــار
بـر اهــل جهان افسانه گــردید
(لاهوتی)
از زمانی که انگلیس‌ها در هندوستان جای گرفتند و روس‌ها در قفقاز و ترکستان به پیشروی پرداختند، هر دو همسایه‌ی افغانستان گردیدند. روس و انگلیس که در برابر ناپلیون، امپراتور فرانسه، شریک و متحد بودند، در افغانستان باهم رقیب شدند.
گذشته از این دو دولت استعماری، ایرانی‌ها نیز به‌نوبه‌ی خود بر قسمتی از افغانستان نظر داشتند. از این روی، گاهی با روس‌ها و انگلیسی‌ها رفیق بودند و گاهی هم به رقابت می‌پرداختند. سایه شوم این رفاقت‌ها و رقابت‌ها، سرنوشت افغانستان را در قرن نوزدهم رقم زد. هر چند، بعدها این دولت‌ها عوض شدند، اما دامنه‌ی رقابت‌ها، دخالت‌ها و اشغال‌گری‌های قدرتهای بزرگ جهانی و کشورهای منطقه‌ای حتی تا امروز در افغانستان ادامه دارد.
[↑] اشغال افغانستان توسط انگليسی‌ها
افعانستان برای اولین بار، در قرن ۱۹ میدان مبارزه روسیه و انگلستان گردید. سیاست تدریجی روس‌ها تصرف افغانستان و دست رسی به آب‌های آزاد بود. انگلیسی‌ها، که پیشرفت روسیه را در افعانستان مغایر با منافع خود در هندوستان می‌دیدند، درصدد ایجاد یک خط دفاعی در ماورای رود سند برآمدند و با سبقت گرفتن از روس‌ها، به افغانستان تجاوز کردند. بریتانیا طی دو جنگ (۱٨٣۹ - ۱٨۴٢ و ۱٨٧٨ - ۱٨٨٠) تلاش کرد نفوذ خود را بر این کشور تحمیل کند، ولی هربار با مقاومت مردم افغانستان، مجبور به عقب نشینی گردید. در جنگ ۱٨٣۹ - ۱٨۴٢، قوای شکست خورده انگلیس در راه بازگشت به هندوستان با قیام ملی مواجه شدند. قشون شانزده هزار نفری انگلیس، که (٦ ژانویه ۱٨۴٢) کابل را ترک کرده بود، در نزدیک جلال‌آباد قتل عام شد و فقط یک نفر به‌نام دکتر برایدن را در حالت زخمی زنده گذاشتند تا داستان زوال قشون شکست خورده را به اطلاع اربابانش برساند.
دوک اف دلینگتن، فاتح جنگ واترلو پیش از وقوع این جنگ چنین پیش‌بینی کرده بود: «مشکلات ما در افغانستان، در همان نقطه‌ای آغاز خواهد شد که پیروزی نظامی ما در آن‌جا خاتمه می‌یابد. نتیجه یک‌بار عبور از رودخانه سند برای برقرار نمودن حکومتی در افغانستان این خواهد بود که بارها به عبور از رودخانه مزبور مجبور شویم.»
این حدس او مبتنی بر شناخت وی از افغانستان بود. در تاریخ نظامی بریتانیا، این جنگ بیهوده‌ترین و مفتضح‌ترین جنگ به‌شمار می‌رود و این شکست سرآغاز انهدام و فروپاشی امپراتوری انگلیس بود که می‌گفتند خورشید در قلمرو آن غروب نمی‌کند.
[↑] اشغال افغانستان توسط شوروی
در ٦ جدی ۱٣۵٨ خورشیدی، ارتش سرخ شوروی سابق افغانستان را به اشغال در آوردند. این تجاوز که به‌منظور حمایت از حاکمیت چپگرای افغانستان و به‌دنبال کودتای هفت ثور (اردیبهشت) سال ۱٣۵٧ خورشیدی صورت گرفت، سرآغاز تحولات عمده‌ای شد که بدون شک، مسیر زندگی بسیاری از افغانها را عوض کرد و آتش جنگی را شعله‌ور ساخت که هنوز پس از سه دهه، همچنان در نقاط مختلف این کشور قربانی می‌گیرد.
افغانستان که تا چند سال پیش از تجاوز شوروی، کشور آرامی بود که نقش چندانی هم در معادلات سیاسی جهان نداشت، به‌دنبال این رویداد، به میدان رقابت دو قطب قدرت جهان (غرب و شرق) تبدیل شد و اکنون با وجود گذشته دو دهه از خروج ارتش سرخ و پایان جنگ سرد، افغانستان همچنان درگیر جنگ است؛ تا جایی که سران کشورهای غربی می‌گویند برای تأمین امنیت شهروندان خود، اول باید فکری به حال افغانستان بکنند.[*][*]
در ٦ جدی ۱٣۵٨ خورشیدی، افغانستان توسط ارتش سرخ شوروی اشغال شد. [در روز ششم جدی (دی) ۱۳۵۸ ارتش شماره ۴۰ شوروی سابق به دستور لئونید برژنف، رهبر شوروی سابق وارد افغانستان شد و ۹ سال در این کشور حضور داشت]. اين تجاوز نظامی، تحولات بزرگی را در افغانستان، منطقه و معادلات قدرت در روابط بین‌الملل رقم زد.
افغانستان با این اقدام میدان جنگی بین قدرتهای بزرگ اتحاد شوروی و ایالات متحده آمریکا به نمایندگی از غرب شد، تحولی که اثرات چشمگیری بر رویدادهای سیاسی سی سال گذشته داشته و روابط بین کشورهای منطقه را دستخوش تغییرات بزرگی کرد.[*]
واشنگتن با این اقدام تبلیغات وسیعی را در سطح بین‌الملل علیه مسکو به راه انداخت و گروه‌های مجاهدین را از طریق پاکستان تقویت و تسلیح کرد. یکی از مسئولان عملیات افغانستان در سازمان استخبارات مرکزی آمریکا، سیا، بعدها با اشاره به این دوران اذعان کرد که هیچ فرمانده جهادی از کمک‌های ما بی‌نصیب نماند.[*]
درسی که از جنگ افغانستان و شکست ارتش شوروی در افغانستان به‌دست آمد، این است که مردم افغانستان اسارت و قیمومت بیگانگان را نمی‌پذیرند و برای حفظ ارزش‌های دینی و ملی خود حاضرند قربانی بدهند.[آرمان ملی]
جنگ در افغانستان ٢٢٣٨ روز به طول انجاميد. مبارزه بر سر کنترل کامل سياسی بر کل خاک اين کشور انجام شد. استقرار نيروهای نظامی شوروی در افغانستان شامل چهار مرحلۀ زير بود:
- ۱- دسامبر ۱۹٧۹ تا فوريۀ ۱۹٨٠: ورود نيروهای نظامی شوروی به افغانستان، استقرار آنها در پادگان‌ها، سازماندهی پست‌های حفاظتی محل استقرار و تأسيسات مختلف.
٢- مارس ۱۹٨٠ تا آپريل ۱۹٨۵: انجام عمليات نظامی.
٣- مه ۱۹٨۵ تا دسامبر ۱۹٨٦: حمايت از عملکرد نيروهای نظامی افغانستان با کمک نيروهای هوايی، يگان‌های توپخانه و کارشناسان مين‌روب شوروی.
۴- ژانويه ۱۹٨٧ تا فوريه ۱۹٨۹: شرکت در سياست مقامات افغانی در خصوص آشتی ملی، ۱۴ آپريل ۱۹٨٨ با ميانجيگری سازمان ملل وزرای خارجه افغانستان و پاکستان پيمان ژنو در خصوص حل سياسی اوضاع در جمهوری دمکراتيک افغانستان را امضاء کردند. پس از آن، تا ۱۵ فوريه ۱۹٨۹ کليه نيروهای نظامی شوروی از افغانستان خارج شدند.
جنگ در افغانستان با شرکت نيروهای مسلح دولت جمهوری دمکراتيک افغانستان با حمايت نيروهای اشغالگر شوروی سابق (که نيروهای محدود شوروی خوانده می‌شد)، در يک طرف و اپوزيسيون مسلح (مجاهدين افغان) با حمايت کارشناسان نظامی آمريکا، برخی از کشورهای اروپايی عضو ناتو و نيروهای امنيتی پاکستان در جانب مقابل جريان داشت.
در اين جنگ نابرابر ترکيب نيروهای شوروی در افغانستان چنين بود: ۴ هنگ جنگنده (شامل مدرن‌ترين هواپيماهای ميگ)، ۴ لشکر، ۵ تيپ مستقل، ۴ هنگ مستقل، ٣ هنگ بالگرد (هليکوپتر)، تيپ‌های مهندسی، پشتيبانی، لجستيکی و غيره.
اين اشغال نظامی تلفات سنگين نيز در بر داشت: تعداد تلفات ارتش سرخ شوروی ۱۴ هزار و ۴٢٧ نفر، اعضای ک گ ب ۵٧٦ نفر، از وزارت کشور ٢٨ نفر و تعداد زخمی‌ها بيش از ۵٣ هزار نفر اعلام شده است. و تعداد کل قربانيان جنگ افغانستان بين ۱ تا ٢ ميليون نفر برآورد می‌شود.[روزنگار جنگ (شوروی) در افغانستان، ریانووستی (خبرگزاری روسيه)]
میخائیل گورباچف رهبر سابق شوروی، که بیش از بیست سال پیش نیروهای شوروی را از افغانستان بیرون کشید، به ناتو هشدار داده که پیروزی نظامی در افغانستان غیر ممکن است. او در مصاحبه اختصاصی با بی بی سی گفته بهترین راه این است که به افغانها کمک شود تا خود کشورشان را بعد از جنگ بازسازی کنند.[*]
[↑] اشغال افغانستان توسط آمريکا و هم‌پيمانان اروپايی آن
در سال ٢٠١٠ میلادی بیش از ٢ هزار و ٧٠٠ غیر نظامی در افغانستان کشته شدند که براساس آمار سازمان ملل متحد ١٥ درصد افزایش را نسبت به سال ٢٠٠٩ نشان می‌دهد.
گزارش سازمان ملل همچنین نشان می‌دهد که مسئول ٧٥ درصد کشتار غیر نظامیان، شورشیان مخالف دولت بوده‌اند و ٢٥ درصد دیگر توسط نیروهای خارجی مستقر در افغانستان و نیروهای ارتش این کشور کشته شده‌اند.
اخیرا ژنرال دیوید پترائوس فرمانده نیروهای آمریکا و ناتو در افغانستان نیز از کشته شدن دست کم ٩ کودک بر اثر بمباران جنگنده‌های ناتو در شرق افغانستان رسما از حامد کرزی عذرخواهی کرد اما آقای کرزی گفت این عذرخواهی کافی نیست و چنین اقداماتی باید فورا متوقف شوند.[*][*]
حامد کرزی، رئیس جمهوری افغانستان، روز شنبه ۲۱ حوت (اسفند) ۱٣٨۹، در همایش مردم ساکنان منطقه غازی‌آباد ولایت کنر، که حمله هوایی ناتو در اوائل ماه جاری میلادی در این منطقه باعث کشته شدن ۹ کودک شد، گفت: «من در این جلسه به‌نمایندگی از مردم افغانستان با احترام، عزت و تواضع – نه با غرور و تکبر – از ناتو و آمریکا درخواست می‌کنم که عملیات در خاک ما را متوقف کنند. این جنگ در خاک ما نیست، اگر این جنگ علیه تروریسم است، تروریسم در خاک ما نیست، این در روستاها و خانه‌های ما نیست.»
حامد کرزی، هشدار داده است که ادامه تلفات غیرنظامیان در عملیات هوایی ناتو، این نیروها را به «اشغالگران» تبدیل می‌کند. او گفته تاریخ گواه است که افغانها با اشغالگران چگونه برخورد می‌کنند. رئیس جمهوری افغانستان، این گفته‌ها را در پی کشته‌شدن چهارده غیرنظامی افغان در ولایت جنوبی هلمند بیان کرد.
او گفت: «ما عملیات ناتو را از هم جدا می‌کنیم. در مورد بمباران هوایی خانه‌ها، از سالها به این سو گفتیم که یک روزی مجبور خواهیم شد که در یک اقدام یک جانبه، از عملیات آنها جلوگیری کنیم.» همو افزود: «اگر اینها (نیروهای خارجی) بعد از اعلام دولت افغانستان که حملات هوایی به خانه‌های افغانستان متوقف شود، باز هم به این حملات ادامه بدهند، حضور اینها از نیرویی که برای جنگ علیه تروریسم آمده‌اند، به نیرویی علیه مردم افغانستان و نیروی اشغالگر تبدیل می‌شود. در این صورت، تاریخ گواه است که افغانها با آن چگونه برخورد می‌کنند.»[*][*]
اخیرا ژنرال دیوید پترائوس، فرمانده عمومی نیروهای ناتو در افغانستان پذیرفت که دست کم ۹ کودک در یک عملیات این نیروها در شرق افغانستان کشته شده‌اند.
ژنرال پترائوس با ابراز تاسف در این مورد، عذرخواهی کرد، اما دفتر رئیس جمهور کرزی می‌گوید که این عذرخواهی از سوی آقای کرزی پذیرفته نشد.
رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا نیز که اخیرا با مقام‌های افغان در کابل دیدار کرد، نسبت به کشته‌شدن غیرنظامیان ابراز تاسف کرد و گفت که تلاش می‌کند از تلفات غیرنظامیان جلوگیری شود.[*]
در حال حاضر تعداد سربازان آمریکایی مستقر در افغانستان ۹۷ هزار نفر است. تعداد سربازان سایر کشورهای عضو ناتو در این کشور ۴۵ هزار نفر است.
ژنرال پترائوس از ژوئن سال گذشته فرماندهی نیروهای نظامی آمریکا و آیساف، ائتلاف بین‌المللی تحت فرماندهی آمریکا در افغانستان را برعهده گرفت. او جانشین ژنرال استانلی مک کریستال شد که به‌خاطر انتقاد از بعضی از سیاست‌های دولت آمریکا کناره‌گیری کرد.
بعضی از نمایندگان کنگره برای تصویب قطعنامه‌ای تلاش می‌کنند که از آقای اوباما می‌خواهد نظامیان این کشور را تا حداکثر پایان سال ۲۰۱۱ از افغانستان خارج کند.
این تلاش در حالی صورت می‌گیرد که صبر سیاستمداران و مردم در رابطه با ادامه جنگ افغانستان رو به کاهش است و فشار بر دولت آمریکا برای کاهش بودجه نیز افزایش یافته است.
ژنرال پترائوس در حالی در سنا صحبت می‌کرد که نظرسنجی تازه شبکه تلویزیونی ای بی سی و روزنامه واشنگتن پست نشان می‌دهد که ۶۴ درصد پاسخ‌دهندگان از حضور نظامی ده ساله ایالات متحده در افغانستان حمایت نمی‌کنند.
هفتاد و سه درصد پاسخ‌دهندگان هم گفته‌اند آمریکا باید بخش عمده‌ای از نظامیان خود را تا تابستان ۲۰۱۱ از افغانستان خارج کند.
رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا هفته پیش در افغانستان گفت کشورش می‌تواند از ماه ژوئیه خروج سربازانش از افغانستان را آغاز کند.[*]
آمریکا ده سال است درگیر جنگ در افغانستان است که هفته‌ای دو میلیارد دلار هزینه دارد.[*]
بر اساس تصمیم اوباما، ۱۰ هزار نیروی نظامی ایالات متحده تا پایان سال جاری میلادی و ۲۳ هزار نیروی دیگر تا آخر سپتامبر سال ۲۰۱۲ افغانستان را ترک خواهند کرد.
بعد از خروج ۳۳ هزار نظامی آمریکایی از افغانستان، دست کم ۶۸ هزار نیروی دیگر در این کشور خواهند ماند.
مطابق این برنامه، نیروهای باقی مانده با آماده شدن نیروهای افغان برای به‌دست گرفتن امنیت این کشور تا پایان سال ۲۰۱۳ این کشور را ترک خواهند کرد.[*]
[۱]
[٢]
[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[↑ ] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهديزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: داوود ناجی، شش جدی گذشته یا حال؟
پيوست ٢: روزنگار جنگ (شوروی) در افغانستان، از: دانشنامۀ آریانا
پيوست ۳: مهدیزاده کابلی، تلفات نظامی بریتانیا در افغانستان
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
