ده فرمان يا احكام عشره (به انگليسی: Ten Commendments؛ به آلمانی: Die Zehn Gebote)، ده دســتور اخلاقـی - مذهبـی قوم يهود اســت که بر اســاس کتاب تورات از جانب خدا، در محلی به نام کوه ســینا (جبل حوريب يا کوه طور) بر موســی نازل شــد.[۱] اين فرمان‌ها که محـور تمام احـكام شــريعت يهود هســت[٢]، به باور یهودیان و مسیحیان، خدا آنها را بر دو لوح سنگی با انگشت خود نوشت[٣] و برای هدايت قوم بنی‌اسرائیل به موسی داد.[۴]
[↑] واژه‌شناسی
واژه ده فرمان (Decaluge) در لغت، به‌معناى "ده كلام" است. اين واژه اشاره است به آياتى در سفر خروج و تثنيه: "و او سخنان عهد، يعنى ده كلام را بر لوح‌ها نوشت" (خروج، ٣۴: ٢٨؛ رك: تثنيه، ۴: ۱٣؛ ۱٠: ۴).[۵]
[↑] ده فرمان در کتاب مقدس
در سفر خروج آمده است که موسی قوم بنی‌اسرائيل را به‌گونه معجزه‌آسایی از دریای سرخ به صحرای سینا رهنمون شد. کتاب مقدس می‌نويسد: "درست سه ماه پس از خروج آنها از مصر به بيابان سينا رسيدند و در مقابل کوه سينا اردو زدند."[٦] "آنها حدود ۱۱ ماه در اطراف کوه سينا باقی ماندند"[٧]. در اینجا تجلی یهوه در بوته‌ی سـوزان و سـتون ابر ظاهر گرديد[٨] و به نوشتۀ هنری هلی، نويسندۀ "راهنمای مطالعه کتاب مقدس": "خدا در ميان طوفان هولناکی، همراه با صاعقه و زلزله و صداهای فوق‌طبيعی شيپور، و در حالی که قلۀ کوه در شعله‌های ترسناک فرو رفته بود، ده فرمان و شريعت را [به موسی] داد."[۹]
همو می‌افزايد: "پس از آن، اين فرامين بر دو طرف دو لوح سنگی "با انگشت خدا نوشته" و حک شدند. "لوح‌ها صنعت خدا بود و نوشته، نوشتۀ خدا" (خروج، ٣۱: ۱٨؛ ٣٢: ۱۵-۱٦). اين الواح قرن‌ها در صندوقچۀ عهد نگهداری شدند. تصور بر اين است که احتمالاً اين دو لوح در دوران اسارت از ميان رفتند."[۱٠]
ده فرمان در باب بيستم سـفر خـروج و در باب پنجم سـفر تثنيه، به‌طور منظم (با تفاوت‌هاى بســيار اندك)، و در جاى جاى تـورات، به‌گونه‌اى پراكنـده ذكر شــده اســت.[۱۱] شرح داستان ده فرمان در کتاب مقدس چنين است:
- "موسی برای ملاقات با خدا به بالای کوه رفت. خداوند از ميان کوه خطاب به موسی فرمود: "دستورات مرا به بنی‌اسرائيل بده و به ايشان بگو: شما ديديد که من با مصری‌ها چه کردم و چطور مانند عقابی که بچه‌هايش را روی بال‌ها می‌برد، شما را برداشته، پيش خود آوردم. حال اگر مطيع من باشيد و عهد مرا نگهداريد، از ميان همۀ اقوام، شما قوم خاص من خواهيد بود. هرچند سراسر جهان مال من است، اما شما برای من ملتی مقدس خواهيد بود و چون کاهنان، مرا خدمت خواهيد کرد."
موسی از کوه فرود آمد و بزرگان بنی‌اسرائيل را دور خود جمع کرد و هرچه را که خداوند به او فرموده بود به ايشان باز گفت.
همۀ قوم يک صدا جواب دادند: "هرچه خداوند از ما خواسته است، انجام می‌دهيم." موسی پاسخ قوم را به خداوند عرض کرد.
خداوند به موسی فرمود: "من در ابر غليظی نزد تو می‌آيم تا هنگامی که با تو گفتگو می‌کنم قوم به گوش خود صدای مرا بشنوند و از اين پس گفتار تو را باور کنند."
و خداوند به او فرمود: "حال پايين برو و امروز و فردا آنها را برای ملاقات با من آماده کن. به ايشان بگو که لباس‌های خود را بشويند، چون من می‌خواهم پس فردا در برابر چشمان بنی‌اسرائيل بر کوه سينا نازل شوم. حدودی دور تا دور کوه تعيين کن که قوم از آن جلوتر نيايند و به ايشان بگو که از کوه بالا نروند و حتی به آن نزديک هم نشوند. هر که از اين حدود پا فراتر گذارد کشته خواهد شد. او بايد سنگسار گردد و يا با تير کشته شود بدون اينکه کسی به او دست بزند. اين قانون شامل حيوانات نيز می‌شود. پس به کوه نزديک نشويد تا اينکه صدای شيپور برخيزد، آنگاه می‌توانيد به دامنۀ کوه برآيند."
موسی از کوه فرود آمد و بنی‌اسرائيل را تقديس نمود و آنها لباس‌های خود را شستند.
موسی به ايشان فرمود: "دو روز بعد، خداوند خود را بر شما ظاهر خواهد كرد. پس خود را برای ملاقات با او آماده كنيد و در اين دو روز با زنان خود نزديكی ننماييد."
صبح روز سـوم، هنگام طلـوع آفتاب، صـدای هولناك رعـد و بـرق شنيـده شـد و ابـر غليظـی روی كوه پديد آمد. سپس صدای بسيار بلنـدی چون صـدای شيپـور برخاست. تمام قـوم از تـرس لرزيدنـد.
آنگاه موسی آنها را برای ملاقات با خدا از اردوگاه بيرون برد. همه در پای كوه ايستادند. تمام كوه سينا از دود پوشيده شد، زيرا خداوند در آتش بر آن نزول كرد. از كوه دود برخاست و مانند دود كوره، در هوا بالا رفت و تمام كوه لرزيد. صدای شيپور هر لحظه بلندتر می‌شد. آنگاه موسی با خدا سخن گفت و خدا هم با صدايی نظير صدای رعد به او جواب داد. وقتی خداوند بر قله كوه نزول كرد، موسـی را فـراخواند و موسـی نيـز به قله كوه بالا رفت.
خداوند به موسی فرمود: "پايين برو و به قوم بگو كه از حدود تعيين شده تجاوز نكنند و برای ديدن من بالا نيايند و گرنه هلاك می‌شوند. حتی كاهنانی كه به من نزديك می‌شوند بايد خود را تقديس كنند تا بر ايشان غضبناك نشوم."
موسی عرض كرد: "آنها به بالای كوه نخواهند آمد، زيرا تو ايشان را از اين كار برحذر داشته‌ای و به من دستور داده‌ای كه كوه را تقديس كرده، حدودی برای آن تعيين كنم و به آنها بگويم كه از آن حدود تجاوز نكنند."
خداوند فرمود: "پايين برو و هارون را با خود بالا بياور. به بنی‌اسرائيل و كاهنان آنها بگو كه از آن حد، تجاوز نكنند و برای ديدن من به بالای كوه نيايند، و گر نه می‌ميرند."
پس موسی از كوه پايين رفت و هر چه را كه خداوند به او فرموده بود به قوم باز گفت."[۱٢]
وقتی قوم اسرائيل رعد و برق و بالا رفتن دود را از كوه ديدند و صدای شيپور را شنيدند، از ترس لرزيدند. آنها در فاصله‌ای دور از كوه ايستادند و به موسی گفتند: "تو پيام خدا را بگير و به ما برسان و ما اطاعت می‌كنيم. خدا مستقيماً با ما صحبت نكند، چون می‌ترسيم بميريم."
موسی گفت: "نترسيد، چون خدا برای اين نزول كرده، كه قدرت خود را بر شما ظاهر سازد تا از اين پس از او بترسيد و گناه نكنيد."
در اين هنگام، در حالی كه همه قوم اسرائيل آنجا ايستاده بودند، ديدند كه موسی به ظلمت غليظی كه خدا در آن بود، نزديك شد.[۱٣] خدا با موسی سخن گفت و اين ده فرمان را صادر كرد.[۱۴]
[↑] ده فرمان در قرآن
در قرآن كريم نيز از "الواح" سخن به ميان آمده (سوره اعراف، آيه ۱۴۵) كه اشاره‌ای است به دو لوح ده فرمان.[۱۵]
[↑] متن ده فرمان
متن ده فرمان در کتاب مقدس دو جا (در باب بيستم سفر خروج و در باب پنجم سفر تثنيه) به‌طور کامل و با تفاوت‌هاى بسيار اندك بيان شده است؛ اما آن را به شكل‌هاى مختلفى شماره كرده‌اند؛ شمارشى كه در يهوديت، بيشتر پذيرفته شده چنين است:
- ۱- من هستم خداوند، خداى تو؛
٢- تو را خدايانِ ديگر جز من نباشد؛
٣- نام خدا را به باطل نبر؛
۴- روز شبات (شنبه) را گرامى دار؛
۵- پدر و مادرت را احترام كن؛
٦- قتل نكن؛
٧- زنا نكن؛
٨- دزدى نكن؛
۹- بر همسايه خود شهادت دروغ نده؛
۱٠- به ناموس و اموال همسايه خود طمع نورز.
در مسيحيت، نظام پذيرفته شده چنان است كه دو فرمانِ نخست را معمولا يك فرمان می‌شمارند و فرمان دهم را به دو فرمان تقسيم می‌كنند. در اين سامانه، فرمان نهم شهوت جسمانی را منع می‌كند و فرمان دهم از طمع به اموال ديگران باز می‌دارد.[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[↑ ] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[۲]-
[۳]- ده احکام شرعی موسی عليه السلام، انتشارت کتاب‌های روشن، بی‌تا، ص ۱
[۴]- همان‌جا، ص ۳
[۵]- سليمانی، حسين، دانشنامه دين، سرواژۀ "ده فرمان"، فصلنامه هفت آسمان، شماره چهاردهم، تابستان ۱٣٨۱ خ، صص ۱۹۹-٢۱٦
[۶]- کتاب مقدس (ترجمۀ تفسيری)، خروج ۱۹: ۱-۲
[٧]- راهنمای مطالعه کتاب مقدس، ص ۹۸؛ به نقل از: خروج ۱۹: ۱؛ اعداد ۱٠: ۱۱
[۸]-
[۹]- راهنمای مطالعه کتاب مقدس، ص ۹۸
[۱٠]- همان‌جا، ص ۹۹
[۱۱]- ده فرمان، ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۱۲]- کتاب مقدس (ترجمۀ تفسيری)، خروج ۱۹: ۳-٢۵
[۱۳]- همان‌جا، خروج ٢٠: ۱٨-٢۱
[۱۴]- همان‌جا، خروج ٢٠: ۱
[۱۵]-
[۱۶]- سليمانی، حسين، دانشنامه دين، سرواژۀ "ده فرمان
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
