میر علی‌احمد شامل[۱] (زادۀ .... خ - درگذشتۀ ۱٣۵٨ خ)، از شمار مبارزان و آزادیخواهان و یکی از بنیان‌گزاران نخستین اتحادیۀ محصلین کابل بود[٢] که در جريان‌های سياسی مخالف دولت در دورۀ سلطنت محمدظاهر شاه نقش داشت و به جرم فعالیت‌های آزادیخواهی مدت پنج سال و دو نيم ماه در زندان "ولايت کابل" زندانی شد.[٣]
[↑] زندگی‌نامه
میر علی‌احمد شامل فرزند میر محمدحسین شامل، در سال .... خ در محل چنداول شهر کابل به‌دنيا آمد. پدرش از دورۀ شاه امان‌الله کارمند وزارت خارجه افغانستان بود. اما بعدها به سبب آن که به اقليت مذهبی (اهل تشيع) تعلق داشت، از کار برکنار شد. پدر بزرگ او سيد محمدمحسن متخلص به شامل بود که در کابل می‌زيست و مدتی به کارهای دولتی اشتغال داشت. از او ديوان اشعار شامل انواع شعر مانند غزل، قصيده، مخمس، رباعی و ترجيع‌بند که هنوز به‌چاپ نرسيده، به‌جا مانده است.[رجوع شود به: فرهنگ، مير محمدصديق، افغانستان در پنج قرن اخير، جلد اول (قسمت اول)، ص ۴٣٨]
میر علی‌احمد دورۀ ابتدايی و متوسطه را در مکتب (دبيرستان) نجات به پايان رساند. سپس وارد دانشکدۀ حقوق و علوم سياسی دانشگاه کابل شد و در ۱٣٣۵ خورشيدی به‌عنوان شاگرد ممتاز در رشتۀ حقوق فارغ‌التحصيل گرديد.
پس از پايان تحصيل در وزارت پلان استخدام شد. اما سه ماه بعد در شب ۱۵ سرطان سال ۱٣٣٦ خورشيدی به اتهام همکاری با کودتای نام‌نهاد ملک خان روانۀ زندان شد و مدت بيش از پنج سال در زندان ماند. مير محمدصديق فرهنگ در اين باره زير عنوان "گرفتاری عبدالرحيم‌زی و آزاديخواهان" می‌نويسد:
- "... در اين ضمن حاجی عبدالخالق خان، معاون انتخابی بلديه (شهرداری) کابل، غلام‌حيدر پنجشيری، مير علی‌احمد شامل، محمدآصف آهنگ و نادرشاه هارونی توقيف (بازداشت) گرديده، پس از شکنجه‌های عيرانسانی با ادعای خنده‌آور حمل اسلحۀ آمريکايی از طريق اتحاد شوروی به افغانستان جهت کودتا، تا پايان صدارت محمدداوود خان در زندان به‌جا ماندند."[افغانستان در پنج قرن اخير، جلد اول (قسمت دوم)، ص ٦٨٩]
همو در جای ديگر می‌افزايد: "سردار محمدداوود پيش از استعفای خود و غالباً با پيش‌بينی از آن، يک تعداد از روشنفکران را که در دورۀ صدارت او زندانی بودند، رها ساخت."[افغانستان در پنج قرن اخير، جلد اول (قسمت دوم)، ص ٧١٦]
[↑] تفکر و فعاليت سياسی
میر علی‌احمد شامل به رغم آن که از يک خانوادۀ مذهبی برخاسته بود، به‌عنوان روشنفکر سکولار، طرفدار جدايی دين از سياست بود و از سوی ديگر، مخالف انديشه‌های مارکسيستی بود. وی از آعاز جوانی با بی‌عدالتی‌ها، بی‌قانونی‌ها، و استبداد زمان دست به گریبان بود. زمانی که هنوز دانش‌آموز سال آخر دبيرستان نجات بود، در یکی از تظاهرات خيابانی شرکت جست و به سبب آن از مکتب (مدرسه) اخراج شد و مدت سه ماه خانه‌نشین بود و به گفتۀ خواهرش، خانم نیره شامل روشندل، در آن ایام که دکتر علی‌احمد خان پوپل مدیر مکتب نجات بود، بعد از سه ماه تلاش پیهم خانواده‌اش، و با وسیله و واسطه، دوباره شامل مکتب گردید.
همين‌گونه، زمانی که شامل در سال دوم دانشکده حقوق مشغول تحصیل بود، اتحادیه محصلین تشکیل گردید (در اوايل سال ۱٣٢۹ خورشيدی). در این ايام، که شاه‌محمود خان صدراعظم بود، تا اندازه‌یی آزادی بیان و گفتار به مردم داده شد. اعضای اتحادیۀ محصلین نیز نظر به این آزادی‌ها، هر هفته (روزهای چهارشنبه) کنفرانسی را برگزار می‌کردند و در آن، دانشجويان مضامین ادبی، اجتماعی سیاسی و انتقادی خود را به‌خوانش می‌گرفتند. در ضمن هر هفته یکی از دانشجويان به‌عنوان رئیس، کنفرانس را اداره می‌کرد. در آخرين هفته‌یی که اتحادیۀ محصلین از بین رفت (چهارشنبه ۱٦ عقرب ۱٣٢۹)، ریاست کنفرانس به عهده شامل بود. دولت سخنرانی‌های آخرين کنفرانس را بهانه قرار داد و یک تعداد از دانشجويان، به‌ويژه برخی از جوانان طرفدار جمعیت وطن را دستگير و سپس از دانشکده اخراج کرد. در اين ميان، شامل نيز چهار سال از تحصیل در دانشگاه باز ماند.[آنچه بين پرانتز نگاشته شده، براساس گفتگوی تلفنی مهديزاده کابلی با پروفسور شهرستانی (پنجشنبه ٨ آوريل ٢٠۱٠) بيائ شده است]
[↑] آثار
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهديزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- در برخی منابع نام خانوادگی شادروان میر علی‌احمد شامل، "شامل‌زاده" هم ذکر شده است.
[۲]- نصير مهرين، نکات تازه پیرامون زندگی شهید میر علی‌احمد شامل (پيوست ٢)، به نقل از: شفیق شامل پسر شادروان میر علی‌احمد شامل و همچنان کودتاها در تاریخ افغانستان، کودتاهای نام نهاد، کودتای نام‌نهاد عبدالملک عبدالرحیم‌زی (بخش چهارم)، به‌قول خانم نیره شامل روشندل، خواهر شادروان میر علی‌احمد شامل
[۳]- نصير مهرين، نکات تازه پیرامون زندگی شهید میر علی‌احمد شامل (پيوست ٢). اما به‌گفتۀ خانم نیره شامل روشندل، مدت چهار (به حالت کوته قفلی و تجريد) سال زندانی شد. باز همو می‌گويد: "شامل پس از سپری‌کردن پنج سال و ششماه در محبس، رها گردید." رجوع شود به: کودتاها در تاریخ افغانستان، کودتاهای نام نهاد، کودتای نام نهاد عبدالملک عبدالرحیم‌زی (بخش چهارم)
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
