هنر مصر باستان

از: مرتضی ادیب

هنر مصر باستان

تحليلی گذرا بر هنر در عصر فراعنه

فهرست مندرجات

• هنر مصر باستان
  
• يادداشت‌ها
  
• پی‌نوشت‌ها
  
• جُستارهای وابسته
  
• سرچشمه‌ها
  
  

  [تاريخ هنر]

  [هنر در دنيای کهن]

  
  

[↑] هنر مصر باستان

مصریان دوران باستان میراث گران بهایی‌ از خود به جا نهاده اند که فصل مهمی‌ از تاریخ هنر را به خود اختصاص داده است. مقدمات شکل گیری این هنر از هزاره چهارم قبل از میلاد آغاز شد اما پیدایش ویژگی‌‌های آن مقارن با اتحاد مصر علیا و سفلی‌ بود. (حدود ۳۰۰۰ ق.م)

ویژگی‌های مزبور با اندکی‌ تغییرات تا استیلای اسکندر مقدونی‌ پایدار ماند. هنر مصر باستان را به لحاظ تاریخی‌ و در ارتباط با دودمان‌های حاکم بر مصر به دوره‌های مختلف تقسیم می‌کنند:

سلسله‌های اولیه (۲٦٨٦-۳۱۰۰ ق.م)
پادشاهی‌ کهن (۲٦٨٦-۲۱٨۱ ق.م)
دوره بینابینی‌ اول
پادشاهی‌ میانه (۲۰۴۰-۱٧٨٦ ق.م)
دوره بینابینی‌ دوم
پادشاهی‌ جدید (۱۵٦٧-۱۰٨۵ ق.م)
واپسین دوره (۱۰٨۵-۳۳۲ ق.م).

در این مدت جمعا ۳۰ سلسله بر مصر حکومت کردند.

فرعون در حال شکار، توجه به‌حالت واقعی پرندگان
و حالت انتزاعی فرعون و ملکه نمایید

مصریان وجه خاصی‌ برای هنر نداشتند و هنرمند هم نه یک فرد خالق و مستقل بلکه صنعت‌گری کارآزموده بود که لزوماً باید با یک گروه کار می‌کرد. آنان جادو را به‌عنوان نیرویی‌ بنیادی می‌انگاشتند و بر همین اساس معتقد بودند که اگر چیزی درست ساخته شود، می‌تواند با طی‌ تشریفاتی‌ خاص پا به‌عرصه حیات بنهد. تمام تلاش آنها در هنر هم برای رسیدن به همین هدف بود.

آنان با ساختن تصویری از فرعون، قالبی‌ برای سکونت (کا)، یا روح او در دنیای پس از مرگ تدارک می‌دیدند و با تجسم مناسک مذهبی‌، آرامش خدایان را تامین می‌کردند. و حتی‌ با ثبت رویداد‌های تاریخی‌، استمرار قدرت فرعون و عظمت مصر را منظور می‌داشتند.

مجسمه چوبی معروف به شیخ (دوران پادشاهی کهن)

به‌همین دلیل آنها از بازنمایی‌ موضوعات ناخوشایند دوری می‌جستند و فقط جلوه‌های آرمانی‌ و مطلوب زندگی‌ را در آثارشان منعکس می‌کردند. هنرمند مصری سعی‌ می‌کرد که همواره حقیقتی‌ عینی‌ و عقلانی‌ و مستقل از زمان و مکان را بیان کند.

او اشیای را نه بر اساس دریافت‌های بصری متغیر و اتفاقی،‌ که بر آن صورتی‌ که واقعی‌ و ثابت فرض می‌شد، مجسم می‌کرد. صفات اساسی‌ و کیفیت‌های انتزاعی‌ را به‌صورت نمادین نشان می‌داد. (مثلا درجه اهمیت بر حسب اندازه، برای زنده‌نمایی‌ از پیکرها از رنگ‌های قرار دادی و برای تزییه نکات مبهم از خط هیروگلیف بهره می‌برد). هنرمند مصری غالباً خط‌های مستقیم و شکل‌های یک پارچه به‌کار می‌برد که برای او جنبه کاملا عملی‌ داشت، تا ذوق هنری.

گوشه‌ای از خط هیروگلیف

محافظه‌کاری طبیعی‌ مصریان و محدودیت‌های رویکرد جادویی‌ مانع نوآوری هنری می‌شد، از این رو آثار عصر فراعنه، به هر دوره‌ای که باشد، شبیه به‌هم به‌نظر می‌رسد. در نقاشی‌ و مجسمه‌های مصری، افراد مهم باوقار و آرام هستند، اما افراد فرودست، پرتحرک و سرزنده به‌نظر می‌رسند. هنر مصری پیری و ضعف را نشان نمی‌دهد، از این رو مردان همیشه پر قدرت و با نیرو و اطمینان و زنان با شادابی‌ و لطافت جوانی‌ نشان داده می‌شوند.[۱]

[↑] يادداشت‌ها

يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.

[↑] پی‌نوشت‌ها

[۱]- اديب، مرتضی، هنر مصر باستان، دو هفته‌نامه الکترونيک شرقيان، سال اول، شماره ۱۸، چهارشنبه ٢۱ ارديبهشت ۱۳۸۴

[↑] جُستارهای وابسته

□
□
□

[↑] سرچشمه‌ها

□ دو هفته‌نامه الکترونيک شرقيان، سال اول، شماره ۱۸، چهارشنبه ٢۱ ارديبهشت ۱۳۸۴

[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]

برگشت به فهرست