تمدنهای هند و ايرانی دارای ارتباطات نزديكی هستند. شباهت‌های زبانی متعددی بين زبان پهلوی - اوستايی و سانسكريتی وجود دارد. اين مشابهت‌ها موجب گرديده تا پس ازشكست امپراتوری زرتشتيان از اعراب در زمان يزدگرد سوم (آخرين پادشاه سلسـله سـاسـانيان) تعـدادی از آنهـا به ســرزمين هنـد مهاجـرت كننـد.[۱] مشهور است كه بهرام گور (۴۲۳ الی ۴۳٨ قبل از ميلاد) از هند ديدار داشته و با يك زن هندی ازدواج كرده است و هم او موسيقی هندی را به ايرانيان معرفی كرده است.
[۱]- نخستين پارسيان هند
پارسيان (Parsis) فعلی در هند اعقاب بيش از دويست تن از زرتشتيانی هستند كه نزديك به سيصد سال پس از شكست امپراتوری ساسانی از اعراب (سال ٦۴۱ ميلادی) و در سال ۹۳٦ ميلادی بنا به پيشنهاد يكی از موبدان خود به نام "دستور" با دو كشتی وارد گجرات شدند. در كتاب Kisseh-I-Sanjan داستان اين مهاجرين چنين ذكر شده است:
"حاكم وقت (Jadi Rana) با ارسال يك كاسه پر از شير به آنها فهماند كه سرزمينش از جمعيت پر است. آنها كاسه را با افزودن يك قاشق شكربدان برگرداندند. بدين مفهوم كه زندگی رابرای هنديان شيرين خواهند كرد. حاكم به آنها اجازه ورود داد. حفظ دين، حفظ كتاب و حفظ آتش مقدس برای آنها مجاز بودبه شرطی كه لباس و زبان گجراتی را بكار گيرند."
آتش مقدسی كه آنها از پارس آورده بودند ابتدا در "معبد سان جان" بر افروخته ماند.[٢] در ۹٧٠ پس از ميلاد پارسيان اجازه ساخت آتشكده مخصوص به خود را گرفتند. زرتشتيان در هند با تكيه بر شعارهای دينی خود (پندار نيك، گفتار نيك، كردار نيك)[٣] موفق گرديدند كه در عين حفظ آداب و سنن جايگاه نسبتاً مناسبی در بين مردم هند پيدا نمايند.[۴] از آن زمان به بعد تاريخ پارسيان بخشی از تاريخ شبه قاره هند شد.
[۲]- پارسيان در دوران حكومت مغولان مسلمان
در دوران پادشاهی اكبر شاه (۱۵۵٦ الی ۱٦٠۵ ميلادی) از سلسله مغولان در هند، يكی از فرماندهان مسلمان در ادامه تسخير سرزمين هند به منطقه "سن جان" كه محل استقرار پارسيان بود حمله نمود. پارسيان جانب هندوان را گرفتند. در نتيجه پس از غلبه مسلمانان بر منطقه زرتشتيان ناچار به نقل مكان شدند و به لحاظ اجرای مراسم آيينی تحت فشار قرار گرفتند. تا اينكه در سال ۱۵٧٨ اكبر شاه مجلسی از نمايندگان مذاهب مختلف را تشكيل داد و در آن زرتشتيان را به رسميت شناخت.
[۳]- پارسيان در دوران تسلط استعمار بريتانيای كبير بر هند
پارسيان از قرن هيجده روابط خود با انگليسيان را آغاز كردند تا جايی كه نزد آنها از ارج و قرب مناسبی برخوردار گرديدند.با استقرار تدريجی پارسيان در بمبئی و توجه خاص انگليس به اين شهر، پارسيان مورد عنايت واقع شدند. آنها علاوه بر اخذ مناسب دولتی در بمبئی موفق شدند كه به مجلس عوام انگليس به‌عنوان نمايندگان هند راه يابند.[۵] تعدادی از آنها نيز نخستين هنديانی بودند كه القاب سلحشور (شواليه) و بارون را اخذ كردند.
در اواخر اين دوران و در جريان مبارزات اســتقلال‌خـواهی، پارسـيان نقـش آفرينـی كـرده‌انـد بـه‌طـوری كه جـواهـر لعـل نهـرو و سـپس گانـدی يكـی از پارســيان به‌نام (DADABHAI NAOROJI) را به‌عنوان "تنها پيرمرد بزرگ هند" خوانده است چرا كه اواين جرأت را به خود داد تا در پارلمان انگليس لغت "SWARAJ" (وطن بومی) را برای هند استفاده نمايد.[٦] همچنين سر فيروزشاه مهتا (Pherozeshah Mehta)، سر دينشا واچا (Dinshaw Vacha) و خانم بهيكاجی كاما (Bhikaiji Cama) در ۱٨ اوت ۱۹٠٨ نخستين هنديانی بودند كه پرچم ملی هند را در كنگره بين‌الملل سوسياليست‌ها برافراشتند.
پارسيان هند در قرون اخير نقش مهمی در اقتصاد آن كشور نيز ايفا نمودند. با اينكه آنها ابتدا از تجارتهای كوچك شروع كردند ولی با توجه به نزديكی‌شان به حاكمان انگليسی به‌تدريج موفق گرديدندكه نقش پيشتاز را در توسعه صنعتی هند داشته باشند. خود آنها مدعی هستند كه تمامی صنايع اصلی هندراآنان بنياد نهاده‌اند. به‌برخی از نمونه‌های آن در ذيل اشاره می‌گردد:
- - كشتی سازی: در ۱٧۴٠ يك پارسی به‌نام (La vji Nusserwanji Wadia) نخستين كارگاه كشتی سازی و تعميرات كشتی - كه مورد استفاده نيروی دريايی انگليس قرار می‌گرفت – را بنا نهاد.
- آهن و فولاد :Jamshidji N. Tata در سال ۱۹٠٧ نخستين كارخانه آهن و فولاد را راه‌انداخت. نخستين ماشين سواری در هند متعلق به وی (۱۹٠۱) می‌باشد. آقای J.N TATA تنها عضو كميته برنامه‌ريزی هند نيز بود. او سه جزء اصلی اقتصاد دولت مدرن هند را بنياد نهاد: كارخانه‌های آهن و فولاد، نيروگاه برق آبی و نخستين مؤسسه علوم هند در بنگلور.
- فيزيك هسته‌ای: نخستين رئيس كميسيون انرژی اتمی هند در سال ۱۹۴٨ آقای HOMI J BHABHA (۱۹٠۹ – ۱۹٦٦) از پارسيان بود. او را پدر علوم هسته‌ای هند می‌نامند.
- نساجی: نخستين كارخانه پنبه‌بافی در ۱٨۵۴ توسط يك پارسی راه‌اندازی شد.
- صنعت قفل سازی: در سال ۱٨۹٧ يك پارسی به‌نام A. B. Godrej نخستين كارخانه قفل‌سازی را در هند تأسيس كرد. وی در سال ۱۹٠۲ كارخانه ساخت گاو صندوق را راه‌اندازی كرد. نخستين ماشين تحرير و نخستين يخچال هندی در سالهای ۱۹۵۵ و ۱۹۵٨ از سوی گودريج ساخته شد.
- پرس مكانيكی در سال ۱۹۴۲ توسط يك پارسی در هند ساخته شد.
- صنايع مواد شيميايی: نخستين هندی كه كارخانه صنايع سنگين در خصوص ساخت ماده شيميايی منيزيم كلرايد را ساخت، پارسی بود.
در ساير زمينه‌های اجتماعی نيز پارسيان نقش‌های مهمی در اين كشور ايفا نموده‌اند. به‌طور مثال:
- - نخستين نشريه چاپی توسط (Rustomji Cursetji) در سال ۱٧٧٨ در بمبئی منتشر شد.در ۱٧٨٠ او نخستين متن انگليسی چاپی در هند را كه يك تقويم بود چاپ كرد.
- نخستين نشريه هندی كه بين‌المللی شد يونيون پرس بود كه توسط (Nanabhai Rustomji Ranina) چاپ می‌شد. نخستين لغت نامه گجراتی به انگليسی را هم او چاپ كرد.
- قديمی‌ترين روزنامه موجود The Bombay Samachar توسط Ervad Fardoonjee Marzbanjee در اول جولای ۱٨۲۲ چاپ شد.
- در سال ۱۹٠٠ سر كلانتر بميئی از پارسيان برگزيده شد.
- نخستين زن هندی كه رانندگی كرد خانم سوزان تاتا (۱۹٠۵)بود.
- J. R .D TATA نخستين هندی خلبان بودو او هواپيمايی اير اينديا را راه‌انداخت.
- نخستين هندی كه از دانشگاه آكسفورد فارغ التحصيل شد پارسی بود.
- نخستين هندی كه بر اساس سيستم جديد آموزشی مدرك پزشكی را از شخص ملكه ويكتوريا در سال ۱٨٧۵ گرفت پارسی بود.
- نخستين هنديانی كه دانشنامه جراحی و داروسازی گرفتتند پارسی بودند (سال ۱٨٨٧).
- نخستين گروه كريكتی كه از انگليس ديدار كرد بطور كامل از پارسيان تشكيل شده بود.
پارسيان پس از استقلال هند نيز به خاطر شايستگی‌های سياسی و اجتماعی خود از جايگاه مناسبی برخوردار بوده‌اند.[٧] آنها در برگزاری مراسم عبادی مخصوص خود آزادمی باشند.[٨] پارسيان سنتی نظام طب قديم خود از جمله شكسته بندی و حكيم گری را حفظ كرده‌اند و در برخی نقاط در گجرات و بمبئی آن را بكارمی برند.هم اكنون پارسيان "بهاروچ" همچنان آب باران را برای نوشيدن جمع می‌كنند. آنها اخيراً موفق شده‌اند نظر مقامات ارشد (سر وزير) شهر بمبئی را برای تعطيل كردن يك روز به مناسبت جشن سال نو زرتشتی جلب نمايند.[۹]
پارسيان تنها اقليتی هستند كه موفق گرديده‌اند دردوران پس از استقلال هر سه مقام فرماندهی قوای سه گانه ارتش هند را كسب نمايند:
- - سپهبد هوايی ASPI ENGINEER در سال ۱۹٦٠ فرمانده نيروی هوايی شد.
- سپهبد نيروی زمينی SAM MANECSHAW CM در ۱۹٧۱ فرمانده نيروی زمينی شد. او اولين سپهبد نيروی زمينی ارتش هند بوده است.
- درياسالار JAL CURSETJI در سال ۱۹٧٦ فرمانده نيروی دريايی شد.[۱٠]
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدی خراسانی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- زرتشـتيان پـيروان زرتشــت پيـامبر هســتند كه شــش قـرن قبـل از ميـلاد مســيح (عصر برنز) در پارس (ايران كنونی) ظهور كرد. برخی معتقدند كه زرتشت (zarathushtra) نخستين دين تك خدايی را تأسيس كرده است.
[۲]- آتش مقدس پس از تسخير سان جان به‌دست مسلمانان به "نو ساری" برده شد و در قرن ۱٨ از آنجا به "اودوادا" در نزديكی نوساری فعلی آورده شد.
[۳]- HUMATA, HUKATA, HUVARASHTA
[۴]- زری دوزی دكنی، بافت TANCHOI گجراتی و نظام آبياری TANKA در گلشن در شهر BHARUCH از زرتشتيان تأثير پذيرفته است.
[۵]- به طور مثال سه نـفر اول هندی‌ای كه به عنوان نماينده مجلس عوام انگليس برگزيده شدند، پارسی بودند.
[۶]- او اولين هندی‌ای بود كه به‌عضويت پارلمان انگليس در آمد.
[٧]- گاندی زمانی گفته بود: "بمبئی رفاه خود را مديون پارسيان است."
[۸]- چهل و چهار معبد زرتشتيان در بمبئی در ايالت مهاراشترا، شش معبد در شهر BHARUCH و ۹ معبد در شهر SURAT در ايالت گجرات واقع هستند. (مقدسترين محل عبادت زرتشتيان در روستای اودوادا در ايالت گجرات واقع است.) البته در برخی مناطق كه تعداد زرتشتيان زياد نيست آتشكده‌ها در شرايط نامناسبی قرار دارند كه علت اصلی آن كمبود تعداد موبدان می‌باشد با اين حال به علت مقدس تلقی شدن آتش، روحانيون زرتشتی با ادغام اين آتشكده‌ها مخالفند.
[۹]- هم اكنون زرتشتيان هند ازسه تقويم تبعيت می‌كنند:- Shehenshahi: بر اساس اين تقويم سال نو از ماه اوت آغاز می‌شود. در اين روز آنها در آتشكده جمع می‌شوند و به زرتشت احترام گذاشته و عبادت می‌كنند- Kadmi: بر اساس اين تقويم سال نو در ماه جولای آغاز می‌شود.- Fasli ياجمشيدی: بر اساس تقويم مذكور آغاز سال نو در ۲۱ مارس می‌باشد.البته همه پارسيان هند بر اساس سنت آريايی خود مراسمی تحت عنوان "جشن نوروز" را به مناسبت آغاز بهار در ۲۱ مارس (اول فروردين) برگزار می‌كنند.
[۱٠]- تاریخ زرتشتیان هند، سایت دوهفته‌نامۀ امرداد
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ سایت دوهفته‌نامۀ امرداد
[برگشت به بالا]
