- حمله آمریکا به طالبان و رابطه ایران و افغانستان
- گزارش ویدیویی
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
در پی حمله آمریکا به افغانستان و سرنگونی حکومت طالبان فصل تازه‌ای در روابط ایران و افغانستان گشوده شد. ایران که پیش از آن میزبان میلیون‌ها پناهنده افغان بود فعالانه در تلاش‌ها برای تشکیل دولت تازه‌ای در افغانستان شرکت کرد و بعد روابط سیاسی و اقتصادی‌اش با این کشور را گسترش داد اما این همه ماجرا نیست و روابط دو همسایه فراز و نشیب‌های بسیاری داشته است. مهین شفایی در گزارش‌اش نگاهی دارد به روابط افغانستان و ایران در ده سال گذشته.
[↑] حمله آمریکا به طالبان و رابطه ایران و افغانستان
نقش ایران در افغانستان بعد از طالبان، در واقع پیش از روی کار آمدن دولت حامد کرزی، آغاز شد.
بعد از حملات یازدهم سپتامبر در آمریکا، ایران هم مانند تقریباً همه‌ی کشورهای دنیا این حمله را محکوم کرد. خاتمی رئیس جمهور آن زمان ایران:
- «طالبان دشمن ماست. آمریکا هم احساس می‌کرد طالبان دشمن آن‌هاست و سرنگونی طالبان در درجه‌ی اول تأمین‌کنندۀ منافع ایران بود.»
بعد از آن ایران با آمریکا در جنگ افغانستان برای سرنگونی طالبان همکاری کرد. این حمایت با تلاش دیپلماتیک ایران در اجلاس بن ادامه یافت و دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی با حضور بعضی نمایندگان کشورهای اروپایی در آلمان دیدار کردند. در تلاش برای تشکیل دولت تازه در افغانستان. آن‌گونه که نمایندۀ ویژه آمریکا در مذاکرات بن به یاد می‌آورد، هیچ‌کدام نمایندگان کشورها به اندازۀ ایران مؤثر نبودند.
- «یک روز قبل از شروع کنفرانس من با نمایندۀ ایران دیدار کردم. ما دیدگاه‌های بسیار مشابه‌ی داشتیم. بعد از آن، هر روز چند بار با هم صحبت کردیم. هیأت ایرانی پیشنهادهای خیلی مفیدی داشت. برای مثال در پیش‌نویس اولیۀ توافقنامۀ بن حرفی از انتخابات در افغانستان نبود. با اشاره به تلاش مصرانه هیأت ایرانی بندهای مربوط به لزوم برگزاری انتخابات و تعهد دولت آینده در مبارزه با تروریسم گنجانده شد. هنگامی که مانع بزرگی بر سر چگونگی تقسیم قدرت در افغانستان پیش آمد، این نمایندۀ ایران بود که با گفتگو با جبهه شمال این مسئله را حل و فصل کرد. این پیشرفت نهایی در مذاکرات بود که از طریق ایران حاصل شد.»
ایران بعدها برای آن که نقش خود را در افغانستان بعد از طالبان را پر رنگ‌تر کند، در کنفرانس توکیو قول بیش از پانصد میلیون دلار کمک برای بازسازی افغانستان را داد که یکی از بیشترین کمک‌های تعهدشده بود.
کمک و همکاری ایران با افغانستان بعد از کنفرانس بن گسترش یافت که از جمله موارد عمده همکاری ایران با سازمان ملل متحد برای بازگرداندن حدود نیم میلیون پناهندۀ افغان از ایران به کشورشان، ادامۀ میزبانی از مهاجران افغان در ایران و پذیرش دانشجویان بورسیه از افغانستان بوده. گسترش تجارت با افغانستان، شرکت در پروژه‌های بازسازی از جمله ساخت جادۀ دوغارون به هرات، نقش ایران در افغانستان را بیش از پیش به رخ کشید.
اما روابط ایران و افغانستان فرودهای هم داشته که گاهی از روابط سرد ایران و آمریکا ناشی می‌شود. از جمله توقف کتمیون‌های سوختی که ایران معتقد بود به مصرف نیروهای ناتو در افغانستان می‌رسد. این مسئله خشم گروهی از مردم در افغانستان را در پی داشت. آمریکا هم عناصری در داخل حکومت ایران را متهم به حمایت از گروه‌های مخالف دولت می‌کنند و ایران اصولاً حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان را زیر سئوال می‌برد. احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری ایران:
- «اصلاً تو اینجا چه کار می‌کنی توی منطقه؟ شما دوازده هزار کیلومتر اوبرترید! کشور شما اونبر دنیاست، اینجا چه کار می‌کنید؟! اینجا چه کار می‌کنید، این سئوال جدی است. آمده‌اید تروریست بگیرید، خب راه مبارزه با تروریست معلوم است. اگر برای چیز دیگری آمده‌اید، خب بگویید مرد و مردانه. شجاعت داشته باشید، بگوید ما برای یک چیز دیگری آمده‌ایم به منطقه! بهانه‌ی تروریسم که خودشان پایه‌گذاری کردند، شماها می‌دانید.»
با وجود این اتهامات متقابل ایران و آمریکا در مورد نقش‌شان در افغانستان، نتوانسته روابط کابل و تهران را خدشه‌دار کند. حتی زمانی که بحث دادن پول از سوی ایران به رئیس دفتر آقای کرزی مطرح شد، پاسخ رئیس جمهوری افغانستان چیزی جز تأکید بیشتر بر روابط گرم دو کشور نبود.
- «حکومت ایران سال یک یا دو بار گاهی پنجصد هزار و گاهی ششصد یا هفتصد هزار یورو به دفتر کمک می‌کند و این کمک رسمی است و به امر من داوودزی آن پول را از حکومت ایران تسلیم می‌شود که ما بسیار شکرگزار هستیم که حکومت ایران به ما کمک می‌کند!»[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی بازنویس شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- حمله آمریکا به طالبان و رابطه ایران و افغانستان، بخش فارسی بی بی سی: چهارشنبه ۱٢ اکتبر ٢٠۱۱ - ٢٠ مهر ۱٣۹٠
[↑] جُستارهای وابسته
□ روابط ایران و افغانستان
□ دستیار کرزی از ایران پول می‌گیرد
□ چمدان‌های پر از پول ايران در افغانستان!
[↑] سرچشمه‌ها
□ بخش فارسی بی بی سی
