- نام‌های تاريخی
- موقعیت جغرافیایی
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[جغرافیای افغانستان] [شهرهای تاریخی افغانستان]
غرجستان، سرزمینی کوهستانی است در خاور بادغیس، جایی که رود مرغاب سرچشمه می‌گیرد[۱]. این سرزمین تاریخی در کوهستان مرکزی افغانستان موقعیت دارد و نام آن به اشکال غَرشستان[٢]، غرچستان[٣] و غرستان[۴] نیز ضبط گردیده است[۵].
[↑] نام‌های تاريخی
جغرافی‌نویسان پیشین عرب آن ناحیه را «غرج‌الشار» نامیده‌اند. پادشاهان آن ناحیه موسوم بود به «شار» و به گفتۀ مقدسی واژۀ «غرج» در زبان اهالی آن ناحیه به‌معنی کوهستان و بنابراین «غرج‌الشار» به‌مفهوم «کوهستان پادشاه» است. در اواخر سده‌های میانه آن سرزمین را «غرجستان» می‌گفتند و در بیان جنگ‌های مغول نیز به‌همین نام یاد شده است. یاقوت گوید غرجستان بیشتر به‌صورت «غرشستان» و «غرستان» نوشته می‌شود و بیشتر با «غورستان» که سرزمینی در خاور «غرجستان» است اشتباه می‌گردد.[٦]
اهالی ولایت غرچستان را «غرچ» می‌گفتند. غرچ یک اصطلاح قومی است که تا به امروز به شکل «غلج» در آسیای مرکزی باقی مانده که در مورد سکنه آریایی ولایت کوهستانی سمت بالایی آمودریا به‌کار می‌برند. این اصطلاح به‌گمان توماشک از کلمه «گَر» (کوه) زبان باختری قدیم مشتق است.[٧]
[↑] موقعیت جغرافیایی
بنابر نوشتۀ یاقوت حموی، این سرزمین از طرف غرب به هرات، از طرف شرق به غور، از شمال به مرو رود و از جنوب به غزنه محدود بوده است. این محدوده در طول تاریخ ثابت نبوده و در عصری که یاقوت در آن می‌زیست، دولت غوری سرزمینی بزرگ، از خراسان تا هند، را تحت تسلط داشت بنابر این، غرجستان هم جزئی از سرزمین همسایه خود - غور - محسوب می‌گردید. وی در ادامه می‌افزاید که مردم خراسان، سرزمین بین غزنه و بلخ و کابل و هرات را، غور می‌گویند[٨].
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: غَرجستان، سرزمینی تاریخی در کوهستان مرکزی افغانستان، از دائرةالمعارف تشیع
پيوست ٢: علامه عبدالحی حبیبی، غرجستان
پيوست ۳: استاد احمدعلی کهزاد، غرجستان
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- عبدالحی حبیبی، تعلیقات کتاب طبقات ناصری، ج ٢، ص ٣٣۹
[٢]- یاقوت، ج ۴، ص ٢۱۹؛ ابن خرداذبه، ص ۴۵
[٣]- حدودالعالم، ص ٢۹۹
[۴]- طبقات ناصری، ج ٢، ص ۱۱۴
[۵]- برگرفته از دایرةالمعارف تشیع، جلد دوازدهم، ذیل کلمه «غرجستان»
[٦]- جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ص ۴۴۲
[٧]- تذکرۀ جغرافیای تاریخی ایران، ص ۷۵.
[٨]- معجم‌البلدان، ج ۴، ص ٢۱۹
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ لسترنج، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمهٔ محمود عرفان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم - ۱۳۶۷ خ.
□ و. بارتولد، تذکرۀ جغرافیای تاریخی ایران، تهران: توس، چاپ سوم - ۱۳۷۲ خ.
□ جوزجانی، منهاج سراج، طبقات ناصری (جلد دوم)، تصحیح، مقابله و تحشییۀ عبدالحی حبیبی، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ ۱۳٨۹ خ
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
