فهرست مندرجاتموافقتنامه امنیتی امریکا و افغانستان
جزییات موافقت‌نامه چیست؟
[قبل] [بعد]
[↑] جزییات موافقت‌نامه امنیتی امریکا و افغانستان چیست؟
چگونگی موارد فنی متن موافقت‌نامه امنیتی میان افغانستان و امریکا، یکی از مسایل استراتژیک برای افغانستان است. هفته قبل جان کری طی سفری به افغانستان، وارد گفتگوهای فوری با رییس‌جمهور کرزی شد تا متن موافقت‌نامه امنیتی میان دو کشور نهایی شود. در این سفر دو طرف اعلام کردند که روی مسایل «کلیدی» به توافق رسیده‌اند. به‌خصوص مسایل مثل تجاوز خارجی، تلفات غیرنظامیان و «خودسری»های نظامیان خارجی یا مسایل جرمی از جمله موضاعات کلیدی بودند که گفته شده است بالای تعریف آن‌ها توافق صورت گرفته است. در روزهای اخیر، حامد کرزی باز هم گفته است: «تنها و تنها تامین صلح و امنیت در افغانستان می‌تواند موافقت‌نامه امنیتی با امریکا را تضمین کند، در صورتی‌که مردم افغانستان امن نباشند و در این کشور صلح و امنیت برقرار نباشد، موافقت‌نامه امنیتی هیچ به درد ما نمی‌خورد.»
واقعیت امر این است که هنوز، مسایل تخنیکی و فنی موافقت‌نامه امنیتی با امریکا، در مطبوعات افغانستان مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است. ما باید این نکته را درک کنیم که موافقت‌نامه امنیتی امریکا با افغانستان، متفاوت از تمامی موافقت‌نامه‌های امنیتی امریکا با سایر کشورهای جهان است. امریکا با کشورهایی مثل کوریای جنوبی، اسراییل و جاپان موافقت‌نامه‌های امنیتی دارد؛ ولی مورد افغانستان کاملاً متفاوت است. به این دلیل، جزییات مسایل تخنیکی و حقوقی این موافقت‌نامه باید پیچیده باشد. چرا مورد افغانستان متفاوت است؟
امریکا بعد از ۱۹۴۵ تا ۱۹۶۰ با بسیاری از کشورها موافقت‌نامه‌های امنیتی امضا کرده است. ولی این موافقت‌نامه‌ها در شرایط جنگ سرد امضا شده است. از ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۰ یک مرحله دیگر است که بازهم امریکا موافقت‌نامه‌های امنیتی امضا کرده است. ولی بعد از ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۱ میلادی، موافقت‌نامه‌های امنیتی امریکا با کشورهای دیگر، در چارچوب جنگ سرد امضا نشده‌اند. در این مرحله، بیشتر در برابر دولت‌های کوچک در سطح منطقه‌ای اتحادها و موافقت‌های استراتژیک صورت گرفته است. ولی به‌صورت کلی، می‌توان این‌گونه بیان کرد که موافقت‌نامه‌های امنیتی امریکا در قرن بیستم، در برابر تهدیدی دولتی امضا شده است. یعنی، آن‌چه را تحت عنوان تهدید یا تجاوز تعریف می‌کرده‌اند، یک دولت دیگر بوده است. به‌عنوان مثال، موافقت‌نامه امنیتی با جاپان، در برابر تهدیدهای احتمالی چین و کوریای شمالی معنا می‌یابد.
اما موافقت‌نامه امنیتی امریکا با افغانستان کاملا در شرایط متفاوت مطرح می‌شود. در شرایطی که جنگ با ترور مطرح است؛ نه جنگ با یک دولت دیگر. جنگ با ترور، جنگ با دولت‌ها نیست، بلکه جنگ با کنشگران غیردولتی است. یا هم، جنگ در برابر گروه‌هایی که به‌عنوان ابزار از سوی قدرت‌های منطقه‌ای استفاده می‌شوند. در این چارچوب، فکتور تهدید، یک دولت تعریف نمی‌شود. بنابراین، سوال این است که در موافقت‌نامه امنیتی امریکا با افغانستان، تهدیدی که باید افغانستان در برابر آن محافظت شود، چه است؟ امریکا و افغانستان این تهدید را به مثابه یک دولت تعریف می‌کنند یا به مثابه یک کنشگر و بازیگر غیردولتی؟ نکته باریک و پیچیده در این توافقنامه همین مساله است.
به این دلیل کرزی بعد از گفتگوهایش با جان کری به مطبوعات گفت: «امریکا در برابر تجاوز خارجی از افغانستان دفاع نکرد و به همین دلیل «یک تعریف مشخصی را باید از مداخله خارجی پیدا می‌کردیم.» و «باید مشخص می‌کردیم که تجاوز خارجی تنها به داخل شدن توپ و تانک خارجی‌ها به افغانستان گفته نمی‌شود؛ فرستادن تروریست و حمایت از آن‌ها نیز… تجاوز خارجی به‌شمار می‌رود.» این گفته‌های کرزی می‌رساند که افغانستان خود تعریف مشخصی از تهدید ندارد. ولی افغانستان علاقه‌مند است که پاکستان را به‌عنوان تهدید تعریف کند؛ چیزی‌که برای امریکایی‌ها قابل قبول به‌نظر نمی‌رسد. از نظر افغانستان، فرستادن طالبان به افغانستان و ادامه جنگ با دولت افغانستان، از سوی پاکستان صورت می‌گیرد و این در نفس خود تجاوز علیه افغانستان است.
بنابراین، این نکته خیلی جالب است که تعریف دو طرف از «تجاوز» و «تهدید» چگونه است؟ اگر در متن موافقت‌نامه طالبان به‌عنوان تهدید تعریف شوند، فردا ممکن پاکستان یک گروه تروریستی دیگر را تحت یک نام متفاوت وارد افغانستان کند. در این صورت، واکنش احتمالی امریکایی‌ها چه خواهد بود. اگر دولت افغانستان در هر صورت ادعا کند که متجاوز دولت پاکستان است، در این صورت واکنش احتمالی امریکا چه خواهد بود؛ علاو براین، افغانستان مرز با پاکستان را به‌رسمیت نمی‌شناسد، اگر فردا یک منازعه مرزی میان دو کشور رخ بدهد، واکنش احتمالی امریکا چه خواهد بود. اگر پاکستان به‌عنوان یک تهدید در این توافقنامه در نظر گرفته نشود، پس جنگ با تروریسم از نظر جغرافیایی در کجا ادامه خواهد یافت؟ این سوالاتی‌اند که باید در متن این توافقنامه پاسخ گفته شوند.
از جانب دیگر، مساله قضایی و جرمی در این موافقت‌نامه باید پیچیده باشد. مسایل جرمی نظامیان امریکا در کشورهای دیگر کاملا متفاوت با افغانستان است. مسایل جرمی نظامیان امریکا در کشورهای دیگر که تا هنوز با امریکا موافقت‌نامه‌های امنیتی امضا کرده‌اند، در حالت جنگی رخ نداده است. در حالی‌که در افغانستان عملا جنگ جریان دارد و مسایل جرمی یا رخداد جرم در هنگام جنگ باید جرم‌های نظامی باشد. به این دلیل، از نظر سیاسی این مساله برای دولت مرکزی در افغانستان بسیار حساس می‌تواند باشد.
جان کری گفته است: «حرفی از مصوونیت قطعی در افغانستان درمیان نیست. نظامیان امریکا اگر قانون افغانستان را نقض کنند، خودمان آن‌ها را محاکمه می‌کنیم، در هر جایی‌که نیروهای ما حضور دارند، با همین روش محاکمه می‌شوند و ما نمی‌خواهیم قانون اساسی خود را در افغانستان نادیده بگیریم.» این بدان معنا است که مساله اصلی حاکمیت قضایی است، نه مصوونیت قضایی. ولی، با آن‌هم، مشخص نیست که تعریف دو طرف از «جرم» چه است. اگر جرم‌های سنگین رخ بدهد و به آن رسیدگی مطابق به خواست مردم افغانستان نشود، مشروعیت دولت افغانستان مورد تهدید خواهد بود.
بنابراین، خوشبینی این است که آقای رییس‌جمهور کرزی با جان کری وزیر خارجه امریکا به توافق رسیده‌اند.
بدون شک امضای پیمان استراتژیک میان امریکا و افغانستان به نفع افغانستان است. ولی، نکته اساسی این است که ما تا هنوز جزییات فنی و تخنیکی این توافقات را نمی‌دانیم. به این دلیل سوالاتی بسیار مهم در بخش تخنیکی و فنی این موافقت‌نامه هم‌چنان وجود دارد. امیدواریم که این جزییات روشن باشد تا فردا موافقت‌نامه میان افغانستان و امریکا را به چالش‌های عملی مواجه نسازد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- مختار مسرور، جزییات موافقت‌نامه امنیتی امریکا و افغانستان چیست؟، وب‌سایت روزنامۀ هشت صبح: شنبه ۲۷ میزان ۱۳۹۲
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت روزنامۀ هشت صبح
