|
اسناد لانه‌ی جاسوسی
شماره ۲۹
فهرست مندرجات
.
افغانستان (۱)
(سند شماره ۴)
اسناد لانه‌ی جاسوسی، عنوان مجموعه اسناد محرمانه‌‌ی سفارت آمریکا در تهران است، که توسط دانشجویان پیرو خط امام در ۷۴ جلد ترجمه و منتشر شد. این اسناد، که پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، در ۱٣ آبان سال ۱٣۵٨ به‌دست دانشجویان پیرو خط امام، کشف شد، به‌گفته‌ی ماجراجویان انقلابی، «از اسرار جاسوسی‌ها و دخالت‌های بی‌شمار آمریکا در ایران و کشور‌های مختلف جهان پرده برمیدارد و اسامی بسیاری از عوامل و رابطین آمریکا و انواع شیوههای جاسوسی و تحرکات سیاسی این کشور را در مناطق مختلف جهان افشا میکند.» دو جلد ٢۹ و ٣٠ این مجموعه اسناد، ویژه‌ی افغانستان است.
| ▲ | موقعیت سیاسی و نظامی در افغانستان |
|---|
جنگ‌ها و قیام‌های قبیلهای: محلی در استان‌های شرقی که پس از به‌قدرت رسیدن کودتاچیان طرفدار روس در اواخر آوریل ۱٩۷۸ به‌وجود آمده بودند، تبدیل به طغیان در سراسر کشور شده است. (سری)
الف: در مواجهه با دشمنی و خصومت، اکثر جمعیت افغانستان که از نظر سنتی مستقل می‌باشند، رژیم تره‌کی و نخست‌وزیرش امین خیلی بعید است که بتواند دومین سال خود را به پایان برساند. (سری)
ب: رژیم تره‌کی و امین تا زمانی می‌تواند پایدار بماند که حزب حاکم، ارتش و سازمان امنیت به آن‌ها وفادار باشند که فشار زیادی بر آن‌ها از سوی نیرو‌های متخاصم وارد می‌شود.
۱- رژیمی که به احتمال زیاد جانشین این رژیم خواهد شد، رژیمی به رهبری و یا حداقل به پشتیبانی افسران چپی ارتش خواهد بود (وطنجار و یا مزدوریار).
۲- کودتاچیان که در هر صورت روابط نزدیکی با شوروی خواهند داشت، در به‌دست گرفتن قدرت از شوروی اجازه خواهند گرفت.
۳- شوروی خواهان به‌قدرت رسیدن رژیمی است که پایه‌‌های وسیع‌تر و مستحکم‌تری داشته باشد تا طغیان و قیام قبیله‌‌ها فروکش کند.
۴- پس از آن‌که حزب دمکراتیک خلق افغانستان قدرت را در آوریل ۱٩۷۸ به‌دست گرفت. تره‌کی و امین رهبران رژیم بوده‌اند.[۱]
الف: اگرچه تره‌کی ٦۲ ساله در وضع جسمانی خوبی به‌سر نمی‌برد، ولی نشانه‌‌های موجود حاکی از آن است که نقش وی نسبت به روز‌های اول انقلاب کاهش پیدا کرده است.
ب: امین تصمیم‌گیرنده بالفعل در امور روزمره دولت می‌باشد. این موضوع که وی قدرت اصلی رژیم است در تاریخ ۳۱ مارس که وی از سمت معاونت نخست‌وزیر به پست نخست‌وزیری ارتقاء پیدا کرد، تأیید شد. لازم به توضیح است که پس از انقلاب، تره‌کی خودش نخست‌وزیر هم بود.
ج: خط‌دهنده و تصمیم‌گیرنده اصلی رژیم، شورای مرکزی هفت نفره حزب حاکم می‌باشد.
۱- تره‌کی، امین، معاون نخست‌وزیر، شاه ولی، رهبران شورای مرکزی می‌باشند.
د: ظاهراً رهبران سطح بالای حزب در مقابل مشکلات داخلی با هم متحد می‌باشند.
۱- البته اصطکاک‌هایی وجود دارد ولی رهبران تشخیص می‌دهند که موقعی که موجودیت خودشان به‌وسیله قیام‌ها و طغیان‌ها در خطر است، باید اختلافات را کنار بگذارند.
۲- موجودیت رژیم محاصره‌شده تره‌کی با افزایش و توسعه‌ی طغیان‌ها به‌خطر افتاده است و این موجودیت شدیداً وابسته به پشتیبانی فنی، اقتصادی، نظامی و سیاسی شوروی می‌باشد (در حال حاضر بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ مستشار روسی در افغانستان می‌باشند).
الف: وابستگی کامل افغانستان به شوروی، رُل (نقش) بیشتری به شوروی در تصمیم‌گیری‌های روزمره دولت افغانستان داده است.
۱- هنوز تره‌کی و امین ترسیم‌کننده خطوط اصلی سیاست می‌باشند.
ب: رژیم هنوز با یک موقعیت امنیتی مواجه نیست که اقتضا کند تا از شوروی درخواست مداخله مستقیم نماید.[٢]
۱- هر چند می‌توان تصور کرد که در ۱۲ ماه آینده احتمالاً از نیرو‌های شوروی تقاضای مداخله شود.
ج: روس‌‌ها اقداماتی برای حفاظت منافع خود در افغانستان خواهند کرد ولی احتمالاً مداخله نظامی نخواهند کرد؛ اگر چه ممکن است واحد‌های کوچکی برای حفاظت پرسنل خودشان به افغانستان بفرستند.
۱- روس‌‌ها به‌خاطر آن‌که ممکن است برای نجات دادن یک رژیم بی‌اعتبار، نیروهای‌شان را برای مدت نامحدودی در شوروی درگیر کنند، دست به این اقدام نخواهند زد.
۲- رهبران روسیه باید عواقب و بهای مداخله مستقیم را، مخصوصاً نسبت به ایران، پاکستان، هند و سیاست بین‌المللی بسنجند.
۳- با این حال اگر جنگ‌های نزدیک مرز شوروی شدت بگیرد، شوروی هواپیما، هلیکوپتر (MI-۲۴) خلبان و مستشاران را به کمک رژیم کابل خواهد فرستاد.
۴- دولت در مقابل قیام‌های قبیلهای که در حال گسترش هستند و قدرت نظامی را فرسایش می‌دهند، تاکنون پیشرفتی نداشته است.
الف: اگر کاهش روحیه‌ی ارتش ادامه پیدا کند، در قدرت دولت برای نگهداشتن شهر‌های مهم مثل کابل اثر خواهد گذاشت.
ب: سربازان مجروح و سربازانی که به یاغیان پناهنده می‌شوند، رژیم را دچار کمبود نیرو در سراسر کشور کرده است.
ج: با وجود کمک‌ها و پشتیبانی‌های شوروی، افغان‌ها دچار مشکلاتی در نگهداری وسایل و تدارکات جبهه شده‌اند.
۱- طغیان قبایل تقریباً در نیمی از کشور گسترده است. آن‌ها در چند نقطه، محل‌های دولتی را گرفته‌اند و چند جاده را هم برای چند ساعت در اختیار داشته‌اند ولی نتوانسته‌اند شهر مهمی را بگیرند.
الف: آن‌ها فاقد رهبری مرکزی و همکاری استراتژیک هستند که آن‌ها را متحد و تبدیل به یک نیروی پیوسته کند.[٣]
ب: آن‌ها هنوز قادرند فشارهایی بر رژیم برای مدتی وارد کنند.
۱- آن‌ها یک سنت و سابقه طولانی در جنگ‌های چریکی دارند و می‌توانند نیروی زیادی را بسیج کنند.
۲- احتیاج آن‌ها به سلاح‌های ساده، آن‌ها را مقدور ساخته است تا با سلاح‌هایی که از دولت به غنیمت می‌گیرند، خودشان را مسلح کرده و زندگی کنند.[۴]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی بازنویسی و ارسال شده است. البته اطلاعاتی که در قسمت پيوست‌ها ارائه می‌شود، آگاهی از ديدگاه‌های مختلف درباره‌ی مطالب يک مدخل خاص است. مسئوليت این ديدگاه‌ها به عهده نويسنده‌ی يا نويسندگان آن است و نشر اين ديدگاه‌ها در دانشنامه به منزله تایید نظرات ارائه شده در آن‌ها نیست.
يادداشت ۲: در این‌جا نکات چندی پیرامون نحوه برخورد با اسناد سفارت آمریکا در کابل را متذکر می‌شویم.
نخست آن‌که برگردان فارسی اسناد و نام‌گذاری سفارت آمریکا به «لانه‌ی جاسوسی» توسط دانشجویان پیرو خط امام خمینی در تهران که به سفارت آمریکا در آن‌جا حمله برده و آن را به اشغال خود درآوردند، صورت گرفته است. بنابراین، نباید فارغ از جانبداری و نقاط ضعف باشد و نمی‌توان این موارد را مربوط به دانشنامهی آریانا دانست.دوم آن‌که مطالبی که در این اسناد به‌طور مستقیم از افراد و شخصیت‌ها نقل قول شده است دقیق‌تر بوده تا برداشت مامور سفارت از مطالب رد و بدل شده بین آن‌ها. طبیعی است که جو حاکم بر ملاقات و کیفیت روابط طرفین در کیفیت گزارش موثر بوده است.سوم دیگر آن‌که باید توجه داشت اسنادی که در در رابطه با افغانستان از سفارت آمریکا در تهران به‌دست آمده، تماماً گزراش‌ها توسط مامور آمریکا در سفارت کابل تهیه و بر اساس بینش دیپلمات‌های آمریکایی نگاشته و گزارش شده است و طبیعی است که قضاوت در مورد اسناد در رابطه با جریان‌های سیاسی و اجتماعی افغانستان باید با توجه به این بینش باشد. از لابه‌لای این مدارک می‌توان به زوایای حرکت دیپلماسی آمریکا پی برد. یکی از شیوه‌هایی که آمریکا برای کسب اطلاعات در افغانستان اتخاذ کرده بود، ملاقات‌های به‌ظاهر رسمی بود که مامور آمریکایی در این دیدارها اقدام به جمع‌آوری اطلاعات می‌کرد و دو دیگر، گزارش‌هایی هستند که جاسوسان افغانی برای این سفارت اطلاعات تهیه می‌کردند و بسیاری از تحلیل‌ها و دیدگاه‌های سیاستمداران آمریکا در رابطه با مسایل افغانستان مبتنی بر همین‌گونه اطلاعاتی است که از این ملاقات‌ها یا گزارش‌های جاسوسان افغان به‌دست آورده‌اند و از این‌جا، گذشته از ماهیت گزارش‌ها جاسوسان افغان، پی به اهمیت خاص ملاقات‌های دیپلماتیک آمریکا در افغانستان نیز می‌بریم.افزون بر این‌ها، برخی از اسناد، گزارشات وقایع و اخبار است و دقت در نوع انتخاب و ارسال خبر که مبین نیازهای اطلاعاتی آمریکا و دیپلمات‌های آن در کابل بوده است، می‌تواند راهگشای ما در شناخت علایق و نکات برجسته‌ای باشد که موجب حساسیت ابرقدرت آمریکا در افغانستان بوده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- اسناد لانه‌ی جاسوسی، شماره ۲۹، افغانستان (۱)، ص ۴۵
[٢]- همان‌جا، ص ۴٦
[٣]- همان‌جا، ص ۴٧
[۴]- همان‌جا، ص ۴٨
[▲] جُستارهای وابسته
□ تاريخ افغانستان
□ تاريخ معاصر افغانستان
□ افغانستان در قرن بيستم
[▲] سرچشمه‌ها
□ اسناد لانه‌ی جاسوسی، شماره ۲۹، افغانستان (۱)، دانشجويان مسلمان پيرو خط امام، تهران: انتشارات پيام آزادی، صص ۴۵-۴٨
