 |
|
نماد
فهرست مندرجات
- واژه‌شناسی
- تعریف نماد
- پیشینه‌ی تاریخی
- انواع نماد
- نشانه‌شناسی
- ...
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
نشانه‌شناسی ارتباطات
نماد (به انگلیسی: Symbol؛ با تلفظ آمریکایی: Symbol)، که مَظهَر و سَمبُل هم نامیده شده، نشانه‌ای (Sign) است که می‌تواند نمایانگر یک اندیشه یا باور، وجود یک چیز، مفهوم، چگونگی و جز این‌ها باشد. نمادها ممکن است به‌شکل واژه‌ها، صداها، حرکات، ایده‌ها، یا تصاویر، برای انتقال ایده‌ها و باورهای دیگر به‌کار رود.
| ▲ | واژه‌شناسی |
واژه‌ی انگلیسی «»، برگرفته از واژه‌ی یونانی باستان «σύμβολον» (با تلفظ: symbolon)، به‌معنای نماد، نشانه، دالّ، نمودگار، نمون، رمز است و در عرف علمی، کد و سمبل نیز برای آن به‌کار می‌رود. این واژه، ترکیبی از syn به‌معنای «باهم» و bole به‌معنای «پرت کردن، پرتو افکندن» است.
به هر حال، نماد واژه‌ی است که معنایی فراتر یا غیر از لفظ خود را القا می‌کند. این اصطلاح، در حوزه فلسفه زبان، زبان‌شناسی، ارتباط‌شناسی و هنر و ادبیات به‌کار برده می‌شود و اصل آن ریشه در ادبیات نشانه‌شناختی جهان باستان دارد.
| ▲ | تعریف نماد |
نماد، نشانه‌ای است که میان صورت و مفهوم آن نه شباهت عینی است و نه رابطه همجواری بلکه رابطه‌ای است قراردادی نه ذاتی و خودبه‌خودی. نشانه‌های نمادین را نشانه‌های غیرآیکونیک (Noniconic) و نشانه‌های طبیعی و نشانه‌های قراردادی و نشانه‌های وضعی نیز می‌نامند.
پروفسور دنیس استاد دانشگاه بوستون در کتاب «نشانه‌ها و رمزها، ارتباطات انسانی و تاریخچه آن»، درباره‌ی تفاوت انواع نشانه‌ها می‌نویسد: «علایم را حیوانات نیز به‌خوبی انسان درک می‌کنند؛ در حالی که نمادها این‌گونه نیستند. علایم عملکردی انحصاری دارند؛ در حالی که نمادها، نماینده معنای وسیع‌تر و حاوی واقعیت کمتری هستند. نشانه‌های تصویری مانند اصل خود هستند و در نتیجه متقاعد کننده‌اند و بدون توضیح تقریباً قابل درکند، در حالی که نمادها منحصراً از طریق قراردادهای اجتماعی مفهوم پیدا می‌کنند و غالباً از طریق آموزش مستقیم باید آموخته شوند. نمادها پیچیده‌تر از نشانه‌ها هستند.»
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
این اصطلاح، در حوزه فلسفه زبان، زبان‌شناسی، ارتباط‌شناسی و هنر و ادبیات به‌کار برده می‌شود و اصل آن ریشه در ادبیات نشانه‌شناختی جهان باستان دارد. گذشتگان همواره منابعی غنی از رمزها (نمادها) را در ادبیات خود دربر داشته‌اند و نمادها از ارکان اساطیر کهن است؛ بلکه زبان اسطوره، نماد است. اما اصطلاح نشانه و به تبع آن انواع نشانه از جمله نماد (symbol)، برای اولین‌بار توسط چارلز ساندرز پیرس (Charles Sanders Peirce: ۱۹۱۴-۱٨٣۹)، فیلسوف پراگماتیست آمریکایی و با تقسیم سه‌گانه نشانه توسط او وارد ادبیات علمی دوران مدرن شد و مورد استفاده در علوم گوناگون قرار گرفت.
پیرس «نشانه‌ها» را به سه دسته معروف شمایل (Icon)، نمایه (Index) و نماد (Symbol) تقسیم کرده است.
| ▲ | انواع نماد |
تعریف نماد، به علت اشتمال بر برخی اصطلاحات فلسفی چون قرارداد و جعل و توافق، اندکی صعب‌الوصول است و توسل به معرفی چند نمونه از انواع متنوع نماد، علاوه‌بر توجه دادن به حوزه استعمالی آن باعث تبیین واضح‌تر معنی نماد نیز می‌شود:
- زبان به‌طور عام؛ به علاوه زبان‌های خاص، حروف الفبا، نشانه‌های سجاوندی، واژه‌ها، عبارات، جمله‌ها.
- علامت‌های رمزی مرس.
- پرچم‌های ملی.
- بوق‌های سه‌گانه تلفن؛ بوق اشغال، بوق آزاد، زنگ تلفن.
- درجات مختلف نظامی در کشورهای مختلف و با شکل‌های گوناگون.
- چراغ راهنمایی و رانندگی
- عصای سفید یک فرد نشانه قراردادی نابینا بودن او.
- لباس مشکی نشانه قراردادی عزا.
- خاموش شدن چراغ اتوی برقی نشانه قراردادی گرم شدن اتو.
- نورپردازی با کنتراست بالا (تیره) در سینما و فیلم‌سازی نشانه رازآلودگی یا وحشت است و نورپردازی شفاف و روشن، علامت و نماد قداست و طهارت و صفا و صدق است.
| ▲ | نشانه‌شناسی |
نشانه‌شناسی (Semiotics) مطالعه نشانه‌ها و نمادها و نیز اشاراتی است که دلالت بر رفتار ارتباطی می‌کند. مطالعات نشانه‌شناسی به بررسی انواع نشانه‌ها (در رابطه با دال و مدلول، علایم بصری، زبان بدن، صدا و علایم متنی)، عوامل حاضر در فرایند تولید و مبادله و تعبیر آن‌ها، و نیز قواعد حاکم بر نشانه‌ها می‌پردازد. بنابراین، نشانه‌شناسی با روان‌شناسی و زبان‌شناسی در ارتباط است. این رشته با سخنرانی‌های زبان‌شناس سوئیسی، فردینان دو سوسور (Ferdinand de Saussure)، در دانشگاه ژنو آغاز گشت.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ نشانه‌شناسی │ مفهوم‌ها
