نورستان یکی از ۳۴ ولایت (استان) افغانستان است که در شرق این کشور قرار گرفته و مرکز آن شهر کامدیش است. نورستان را در قدیم کافرستان می‌نامیدند.
جغرافیا
قسمت‌های شمالی نورستان از غرب به شرق شامل مناطق رمگل، پیچ، وایگَل و باشگل می‌شود. نورستان از شمار زیادی درهٔ دالان‌مانند و کم‌پهنا تشکیل شده که شیب همه این دره‌ها از شمال به جنوب است. دره پیچ یا نورستان مرکزی از نظر ارتباط با دیگر نقاط نورستان اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا توسط دره‌های فرعی با قسمت‌های باختری و خاوری نورستان ارتباط دارد.
مناطق پردرخت نورستان تا بلندای ۴۰۰۰ متری ادامه دارد و بالاتر از آن تنها درختزارهای بید و بته‌زارها دیده می‌شوند.
زبان
زبان مادری بیشتر مردم نورستان، نورستانی است. اما زبانهای فارسی و پشتو به عنوان زبان دوم بین اين مردم نيز رایج است.
مذهب
این قوم تا اواخر سده نوزدهم اسلام نیاورده و به مذهب اجداد هندواروپایی خود (چند خداباوری، طبیعت گرایی، قداست آتش و ...) پایبند مانده بودند، به همین جهت نزد اقوام همسایه به کافر معروف بوده و سرزمین آنها نیز کافرستان نامیده می‌شد. اما در سال ۱۸۹۵ با یورش امیر عبدالرحمان خان و تصرف این منطقه، به اسلام گرویده و نام سرزمین خود را به نورستان تغییر دادند، تنها سه دره که در آن‌سوی خط دیورند (مرز افغانستان و هندوستان بریتانوی) قرار داشت، اشغال نشد و مردم ساکن در آنجا همچنان به اعتقادات قدیمی خود پایبند ماندند.
اعتقادات و رسومات قدیمی نورستانی‌ها هنوز هم در برخی از سنت‌های آنها مشاهده می‌شود، اما به طور کلی این قوم مسلمانان متعصبی هستند و اولین مردمی بودند که علیه حکومت کمونیستی افغانستان قیام کردند.
مردم
نورستانی‌ها یک گروه قومی هستند که در ارتفاعات هندوکش در شرق افغانستان زندگی می‌کنند. جمعیت آنان حدود صد و پنجاه تا سیصد هزار نفر برآورد می‌شود که بیشتر در استان‌های نورستان و لغمان افغانستان زندگی می‌کنند، تعداد قابل توجهی از آنان نیز به استان همسایه چیترال در پاکستان مهاجرت کرده‌اند.
نورستانی‌ها گاه کالاشا نیز نامیده می‌شوند که نباید آنها را با قوم کالاش که در همسایگی آنان در چیترال پاکستان زندگی می‌کنند، اشتباه گرفت.
پنج قبیله در نورستان که به گویش کاتی سخن می‌گویند به نام سیاه‌پوش معروفند و به افراد قبایل پرَسون‌گِلی، وَنگِلی، وامایس و اَشکون اصطلاحاً سفیدپوش گفته می‌شود.[۲]
ویژگی‌های فیزیکی اروپایی، مانند داشتن مو و پوست روشن و چشمان آبی در بین این مردم زیاد دیده می‌شود. این خصوصیات ممکن است از ذخیره ژنتیکی مهاجران اولیه هندواروپایی یا آن‌چنان که بسیاری معتقدند، ناشی از باقی ماندن سربازان یونانی ارتش اسکندر در این منطقه باشد.[۱] یا حتی رسیدن نسل نورستانی‌ها به مردمان موسوم به کوشانی که در حدود دو هزار سال پیش در این منطقه می‌زیستند.
مارگین استرن در زمان امیر امان الله خان به نورستان رفت و پس از پژوهش بر روی زبان و مردم آن منطقه، به این نتیجه رسید که نورستانی‌ها شاخه‌ای از تبار آریایی‌ها است و در همان زمانی که شاخه هندی‌ها از آریایی‌ها جدا شدند نورستانی‌ها نیز همزمان از این شاخه جدا شدند ولی آنان به هندوستان نرفتند. [۲]
محمد اکبر شورماچ دربارۀ مردم نورستان می نويسد:
- بعضی حدس و گمانها در مورد اصل و نصب و شجرۀ قومی مردم نورستان وجود دارد که گفته می‌شود: نورستانی‌ها بقايای عساکر سکندر يونانی هستند و هم در اين اواخر، بعد از روآوردن به دين اسلام، بين مردم نورستان زمزمه‌های وجود دارد که: نورستانی‌ها از نسل عرب هستند و سلسله نسب خود را به ابوجهل کاکای حضرت محمد (ص) می‌رسانند. حال آن که اين حدس و نظرها دور از واقعيت تاريخی می‌باشند.[محمد اکبر شورماچ، يادنامه کهزاد، مطالعات کهزاد درباره نورستان، ص ١٠٧]
احمدعلی کهزاد، دانشمند و مورخ نامور افغانستان، بر همۀ اين حدسيات، روايات و نظريات دور از واقعيت‌های تاريخی خط بطلان کشيد و با استناد بر منابع معتبر برای روشن ساختن حقايق تاريخی و هويت اصلی مردم نورستان در جلد اول تاريخ افغانستان (از ادوار پيش از تاريخ تا سقوط سلسلۀ موريا) تحت عنوان انتشار آرياها از باختر به دو طرف هندوکش، می‌نگارد:
- آريايی‌های که در بدخشان عليا و دره‌های نورستان اقامت دارند، به نام آريايی‌های کوهستانی (تيپ هوموآلپينوس) ياد می‌شوند که بين ١۹٠٠ و ١٤٠٠ پ. م. در اين مناطق جابجا شده‌اند.
مردم نورستانی از نظر جمجمه‌شناسی اغلب درازسرند و موهای پرپشت سیاه دارند. چشمان آبی نیز در منطقه زیاد دیده می‌شود.[۳]
تاریخ
گروه‌های مختلف این مردم در گذشته به نامهایی همچون کافران سیاه پوش، کافران سفید پوش و کافران لعل پوش (لعل در زبان مردم این منطقه معنی سرخ می‌دهد)[۳][۴] [۵]شناخته می‌شدند، معروف است که بابر از رویارویی با این مردمان گریخت، تیمور در جنگ با کافران سیاه پوش شکست خورد و چنگیزخان نیز قادر به تصرف آن نشد. ارتش شوروی نیز هیچگاه قادر به تصرف نورستان نشد و پیروزی مجاهدین افغان در بسیاری از مناطق دیگر از جمله ننگرهار، پنجشیر و بدخشان با کمک حیاتی آنان ممکن شد.
تقسیمات
نورستان در تقسیمات کشوری کنونی افغانستان به پنج بخش تقسیم می‌شود:
- ● نورستان
● کامدیش
● وایگل
● مندول
● برگ متال
● واما[۴]
پی‌نوشت‌ها
جُستارهای وابسته
□
□
□
پيوند به بیرون
□
□
