- وجه تسمیه
- تاریخچه و معماری
- دیوارنگاره‌های چهلستون
- قسمت‌های جالب و دیدنی
- تصویر سه بعدی از درون عمارت چهلستون
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[آثار تاریخی ایران] [اصفهان]
چهلستون (کاخ چهلستون اصفهان) از بناهای تاریخی استان اصفهان در ایران است. باغ چهلستون که بالغ بر ۶۷۰۰۰ متر مربع مساحت دارد، در دوره شاه عباس یکم احداث آن آغاز شد و در وسط آن عمارتی ساخته شده بود. در سلطنت شاه عباس دوم، ساختمان تکمیل شد و در ساختمان موجود مرکزی، تغییرات کلی داده شده است و تالار آینه، تالار ۱۸ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوان‌های طرفین سالن پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار با تمام تزیینات نقاشی و آئینه‌کاری و کاشی‌کاری دیوارها و سقف‌ها افزوده شده است.[۱]
[↑] وجه تسمیه
اگرچه انعکاس ستون‌های بیست‌گانه تالارهای چهلستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم چهلستون را بیان می‌کند ولی در حقیقت عدد چهل در ایران کثرت و تعدد را می‌رساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهلستون به‌علت تعدد ستون‌های این کاخ می‌باشد[٢]. دانشنامۀ رشد در این باره می‌نویسد:
- "بسیاری از محققان وجه تسمیه کاخ را انعکاس تصویر بیست ستون بر استخر زیبا و بزرگ عمارت می‌دانند وعده‌ای نیز واژه چهل را به نشان تعداد زیاد ستون‌ها می‌دانند (عدد چهل در ادب فارسی نشانگر تعدد و کثرت است) و به‌روایتی این کاخ ابتدا چهل ستون داشته تا اینکه در بیست و یکم رمضان ۱۱۱٨ هـ.ق بر اثر سانحه آتش‌سوزی بیست ستون آن از بین رفته و اکنون آثار سوختگی در غرب عمارت دیده می‌شود."[٣]
سال ساختمان کاخ چهلستون به موجب اشعاری که در جبهه تالار از زیر گچ خارج شده، مصراع: "مبارک‌ترین بناهای دنیا" می‌باشد که به حساب حروف ابجد سال ۱۰۵۷ هجری قمری (مصادف با ۱۰۲۶ هجری خورشیدی و ۱۶۴۷ میلادی) می‌شود، یعنی پنجمین سال سلطنت شاه عباس دوم[۴].
باغ چهل ستون ٦۷۰۰۰ متر مربع مساحت دارد که در دوره شاه عباس اول ساختمان کوچکی به‌صورت کوشک یا کلاه فرنگی در آن احداث گردید و در زمان شاه عباس دوم توسعه یافت و چهلستون نام گرفت.
معماری این کاخ ترکیبی از هنر معماری چینی و ایرانی و فرنگی است. عمارت چهلستون مشتمل بر یک ایوان اصلی (بزرگ) به‌طول ٣٨ متر و عرض ۱۷ متر و ارتفاع ۱۴ متر رو به شرق ساخته شده است ستون‌های ایوان هشت ضلعی از جنس چوب چنار و کاج می‌باشند. چهار ستون وسط بر روی چهار شیر سنگی قرار دارد، طراحی آنها به‌گونه‌ای است که دو شیر با یک سر نشان داده می‌شود. از دهان چهار شیر جلو، آب به درون حوض می‌ریزد.
تالار مرکزی کاخ اختصاص به مهمانان خارجی و شخصیت‌های کشورهای دیگر داشته است.
نقاشیهای موجود در تالار هر کدام واقعه‌ای تاریخی را به‌نمایش می‌گذارند که دو تا از این تابلوها (جنگ شاه اسماعیل اول با سپاه عثمانی در چالدران و جنگ نادر شاه افشار با هندوها) در زمان قاجاریه نصب شده است.
دو تخته سنگ حجاری شده شکل چهار شیر که در دو باغچه دو طرف معبر ورودی کاخ قرار دارد از بقایای عمارت سرپوشیده صفوی و آینه‌خانه به کاخ چهلستون منتقل شده است.
آثار پراکنده‌ای از دوران صفویه مانند سر در "مسجد قطبیه" سردرهای "زاویه در کوشک" و آثاری از مسجد درب جویباره یا پیربکران و "مسجد آقاسی" را برای محافظت به این کاخ انتقال و بر دیوارهای ضلع غربی و جنوبی نصب کرده‌اند[۵].
[↑] دیوارنگاره‌های چهلستون
تعیین تاریخ دیوارنگاره‌های چهلستون مدّتها ذهن پژوهشگران را به خود مشغول كرده است. صحنه‌های تاریخی رویدادهای درباری، صحنه‌های جشن و شكار و پیكره‌هایی در جامه اروپاییان موضوع مهم‌ترین این تصاویر است كه رقم و تاریخ آنها ثبت نشده است. نقاشیهای چهلستون به دو شیوه نگارگری ایرانی و فرنگی‌سازی كار شده است. شواهد نشان می‌دهند كه در زمان شاه عباس دوم هر دو این شیوه‌ها به كار گرفته می‌شد. صحنه‌هایی كه در آنها پناه دادن شاهان صفوی به سران ناكام همسایگان شرقی تصویر شده و همچنین شعری از صائب تبریزی در وصف چهلستون كه در زمان افتتاح این عمارت سروده است، تخمین زدن تاریخ نقاشیها را آسان‌تر می‌كند. بازپس‌گیری قندهار از گوركانیان در سال ۱۰۵۹ ق موضوع دیگری است كه در دیوارنگارهها دیده می‌شود و صحنه "خودسوزی شاه‌زاده خانم هندو"، كه با وقایع فتح قندهار مرتبط است، سررشته دیگری برای تعیین تاریخ دیوارنگارهها به دست می‌دهد. در نهایت، با بررسی صحنه‌های بزم شاهانه می‌توان به دگرگونی تدریجی تشریفات درباری از زمان شاه عباس اول تا دوره شاه عباس دوم پی برد.[٦]
[↑] قسمت‌های جالب و دیدنی
- ۱- سقف باشکوه نقاشی تالار ۱۸ ستون و سقف آئینه‌کاری تالار آئینه و مدخل آئینه‌کاری تالار جلوس شاه عباس دوم.
- دیوارنگاره‌ای در چهلستونشاه عباس یکم در پذیرایی از "ولی محمدخان" فرمانروای ترکستان
- شاه اسماعیل یکم در جنگ چالدران
- شاه تهماسب یکم در پذیرایی از "همایون" پادشاه هندوستان
- شاه اسماعیل یکم در جنگ با "شیبک خان ازبک"
- شاه عباس دوم در پذیرایی از "ندرمحمد خان" امیر ترکستان
۲- ستون‌های عظیم تالارهای ۱۸ ستون و تالار آینه که هر یک از آنها تنه یک درخت چنار است[٧].
۳- شیرهای سنگی چهارگوشه حوض مرکزی تالار و ازاره‌های مرمری منقش اطراف که معرف صنعت حجاری در عهد صفویه است[٨].
۴- تزیینات عالی طلاکاری سالن پادشاهی و اتاق‌های طرفین تالار آئینه و تابلوهای بزرگ نقاشی تالار پادشاهی که شاهان صفوی را به‌شرح زیر نشان می‌دهد:
۶- تصویری از شاه عباس اول با تاج مخصوص و مینیاتورهای دیگری در اتاق گنجینه کاخ چهلستون که در سال‌های ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ خورشیدی از زیر گچ خارج شده است.
۷- آثار پراکنده‌ای از دوران صفویه مانند سردر "مسجد قطبیه" و سردرهای "زاویه درب کوشک" آثاری از "مسجد درب جوباره" یا "پیر پینه‌دوز" و "مسـجد آقاسـی" که بـر دیـوارهـای ضلـع غربـی و جنوبـی بـاغ نصـب شـده اسـت[۹].
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدی خراسانی گردآوری شده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- چهلستون، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد؛ برگرفته از کتاب "آشنایی با شهر تاریخی اصفهان"، نوشته "دکتر لطف‌الله هنرفر" و وب‌گاه شهرداری اصفهان
[۲]- کاخ چهلستون، سایت جامع گردشگری ایران
[۳]- کاخ چهلستون، دانشنامه رشد
[۴]- چهلستون، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۵]- کاخ چهلستون، دانشنامه رشد
[۶]- شاه عباس دوم، فتح قندهار، چهلستون، دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر
[٧]- در ابتدا ستون‌ها با پوششی از آئینه‌کاری‌های زیبا تزیین شده بوده که در زمان حکومت ظل‌السلطان قاجار در اصفهان این آئینه‌کاری‌ها تخریب شده است و روی نقاشیهای صفوی با گچ پوشانده شده است.
[۸]- سنگ شیرها و مجسمه‌های سنگی اطراف حوض و داخل باغچه‌ها تنها آثاری است که از دو قصر باشکوه دیگر صفویه یعنی آئینه‌خانه و عمارت سرپوشیده باقی مانده و به این محل منتقل شده است.
[۹]- چهلستون، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
