- پیش‌زمینه‌ها
- نظر منتقدان
- اهداف استرایژیک
- سخن پایان
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[روابط افغانستان و آمریکا] [استراتژی آمریکا در افغانستان]
طرح ایجاد پایگاه دائمی آمریکا در افغانستان، اول از سوی یک سناتور جمهوریخواه آمریکایی مطرح شد، اما این طرح در آغاز، از سوی حکومت افغانستان و بعد از سوی فرستاده موقت آمریکا در امور افغانستان رد شد[۱].
با این حال، حامد کرزی، رئیس جمهوری افغانستان که در بازگشت از اجلاس امنیتی مونیخ، در کابل با خبرنگاران صحبت می‌کرد، از تمایل آمریکا به ایجاد پایگاه دائمی در افغانستان خبر داد[٢].
تاکنون جزئیات دقیقی از طرح تاسیس پایگاه‌های نظامی دائمی آمریکا در افغانستان، زمان‌بندی و چگونگی اجرای آن از سوی منابع آمریکایی منتشر نشده است.
[↑] پیش‌زمینه‌ها
بحث ایجاد پایگاه‌های دائمی آمریکا در افغانستان به‌ویژه در شرایطی مطرح می‌شود که آمریکا در نظر دارد تا سال ٢٠۱۴ میلادی، به‌حضور نظامی خود در افغانستان پایان دهد.
مقامات افغان تاکید دارند که سپردن مسئولیت امنیتی به نیروهای این کشور، از حساسیت‌های منطقه‌ای در برابر حضور نیروهای خارجی در افغانستان می‌کاهد و در درازمدت به‌سود امنیت افغانستان خواهد بود[٣].
این طرح برای نخستین‌بار - در دوم ژانویه ۲۰۱۱ میلادی - از سوی لیندسی گراهام سناتور جمهوریخواه آمریکایی مطرح شده بود. لیندسی گراهام، به رسانه‌ها گفته بود که ایجاد چند پایگاه در افغانستان می‌تواند ارتش این کشور را در مقابل طالبان بیمه کند، همچنین می‌تواند پیامی برای پاکستان باشد مبنی بر اینکه طالبان دیگر نخواهند توانست به افغانستان باز گردند و این پیام رفتار پاکستان را عوض خواهد کرد[۴].
اما پس از مطرح شدن این اظهارات، فرانک روژیرو که پس از مرگ ریچارد هولبروک، به‌طور موقت به‌عنوان نماینده ویژه‌ی آمریکا برای افغانستان و پاکستان منصوب شد، به خبرنگاران گفته بود که افغانستان و آمریکا نیاز به همکاری درازمدت با همدیگر دارند، اما "آمریکا تصمیم ندارد در افغانستان پایگاه دائمی ایجاد کند."[۵]
درست در چنین شرایطی، در راستای استراتژی آمریکا در افغانستان، زمینه‌سازی برای ایجاد پایگاه‌های دائمی آمریکا در افغانستان - از سوی مقام‌های افغانی - صورت می‌گیرد. حامد کرزی، رئیس جمهوری افغانستان، از تلاش آمريکا برای ايجاد پايگاه دائمی نظامی در کشور پرده برداشت. او که معتقد است "ایجاد پایگاه‌های دائمی بر پایه منافع ملی افغانستان خواهد بود"[٦]، می‌گوید:
- "در مورد بحث و گفتگو میان ما و آمریکا در مورد ایجاد یک قرارداد استراتژیک و اینکه آیا در این قرارداد پایگاه‌های نظامی آمریکا در افغانستان مطرح است یا نیست، بلی؛ از گفته‌های سناتورهای آمریکایی و مقامات آمریکایی که در مطبوعات گفتند و با ما هم در صحبت‌ها گفتند، (معلوم است که) آن‌ها این آرزو را دارند و این مسئله‌ای است که ما با آن‌ها در صحبت هستیم."
همو افزود:
- "البته ادامه صحبت (در این مورد) به تمام معنا از طرف افغان‌ها و بر پایه منافع ملی افغانستان خواهد بود و مربوط می‌شود به فیصله‌های مراجع ملی افغانستان از جمله شورای ملی و لویه جرگه افغانستان."[٧]
دو روز بعد از وی، ژنرال 'عبدالرحيم وردك' وزير دفاع افغانستان نيز از چنين طرحی استقبال كرد و گفت كه اين اقدام می‌تواند در درازمدت به ثبات در اين كشور منجر شود[٨]. 
وزیر دفاع افغانستان نیز تاکید کرد که هرگونه تصمیم‌گیری در مورد ایجاد این پایگاه‌ها باید با توافق نهادهای قانونی افغانستان و مردم این کشور صورت گیرد. وی در پاسخ به این پرسش که آیا ایجاد این پایگاه‌ها می‌تواند امنیت افغانستان را در دراز مدت تضمین کند، گفت: "در این هیچ‌جای شکی نیست"
او افزود: "همین حالا در بسیاری کشورهای دیگر (پایگاه‌های آمریکا) وجود دارد؛ در پاکستان وجود دارد، در کشورهای خلیج فارس در عربستان سعودی در مصر و در بسیاری کشورهای دیگر وجود داشته و در کشورهای مانند کوریای (کره) جنوبی، تایوان و آلمان نقش بسیار مفید داشته و نه تنها زمینه را برای تامین امنیت بلکه برای رشد اقتصادی و اجتماعی این کشورها هم فراهم کرده است. اما اینها همه مربوط به این می‌شود که چگونه به توافق خواهیم رسید."[۹]
[↑] نظر منتقدان
البته در ميان افغان‌ها، واكنش گروه طالبان كاملا متفاوت از نگرش‌های رسمی و حكومتی اين كشور است. گروه طالبان با محكوم كردن تصميم كاخ سفيد برای تاسيس پايگاههای دائمی در افغانستان، آن را نمونه‌ای ديگر از انگيزه‌های پنهان آمريكا در اشغال افغانستان دانست. 
طالبان با انتشار بيانيه‌ای تاكيد كرد: اين تصميم كاخ سفيد كه به بهانه مبارزه با تروريسم اتخاذ شده است، منعكس‌كننده تمايل آمريكا برای حضور دائمی در افغانستان و تحت كنترل در آوردن اين كشور و نابود كردن ملت آن است، آمريكا با دستاويز قراردادن شعار مبارزه با تروريسم اشغال خاك افغانستان و كنترل منطقه را هدف قرار داده است[۱٠].
از سوی دیگر، محمداسماعيل خان، وزير انرژی افغانستان، با طرح ايجاد پايگاههای نظامی دائمی امريکا در اين کشور به‌شدت مخالفت کرده است. وی در مراسمی که به مناسبت سالگرد خروج نيروهای شوروی سابق از افغانستان برگزار شده بود، از عبدالرحيم وردک، وزير دفاع افغانستان، به‌علت حمايت از ايجاد پايگاههای دائمی امريکا در خاک اين کشور انتقاد کرده و گفت که وزير دفاع اين کشور بايد موضع خود را تغيير دهد زيرا اين طرح شأن و منزلت مردم افغانستان را ناديده می‌گيرد. وی تصريح کرد: "در صورت توقف دخالت‌ها و خروح نيروهای خارجی از اين کشور، افغان‌ها قادر به تامين امنيت در کشورشان خواهند بود."[۱۱]
همو افزود: افغان‌ها نزديک به يک دهه در برابر اشغال کشورشان به‌دست نيروهای شوروی سابق ايستادگی کردند و يک ميليون کشته دادند و در نهايت پيروز شدند. "ما به‌خاطر اين مبارزه نکرديم که قشون ديگری را در اين سرزمين حاکم کنيم."[۱٢]
ایران از زمان طرح ایجاد پایگاه‌های دائم نظامی آمریکا در افغانستان، نسبت به این موضوع واکنش منفی نشان داده است. زیرا یکی از این پایگاه نظامی در شهر شیندند (سبزوار سابق) در ولایت هرات و در نزدیکی خاک ایران قرار دارد[*]. مصطفی‌محمد نجار، وزیر داخله (کشور) ایران که برای دیدار با مقام‌های افغان به کابل رفته بود، مخالفت جمهوری اسلامی ایران را با طرح ایجاد پایگاه‌های دائمی آمریکا در افغانستان اعلام کرد. او گفت:
- "اینها (آمریکا) هر وقتی که به این منطقه آمده‌اند، با خود ناامنی و تروریسم آورده‌اند. قطعا اینها برای منافع خودشان می‌خواهند در درازمدت در منطقه بمانند و (ایجاد پایگاه‌های دائمی) بر علیه منافع مردم منطقه و به‌خصوص افغانستان خواهد بود و ما هم با آن مخالف هستیم."[*]
اما وزارت خارجه افغانستان می‌گوید، امضای پیمان استراتژیک با آمریکا، به زیان افغانستان و هیچ یک از همسایه‌های افغانستان از جمله ایران نخواهد بود[*]. گفتنی است که ساخت سه پایگاه دائمی آمریکا در افغانستان، از نکات مهم این سند است[*].
[↑] اهداف استرایژیک
در دهه پایانی هزاره دوم و با پایان دوران جنگ سرد، ادامه حضور نظامی آمریکا در مناطق راهبردی جهان با مشکلات گوناگونی روبرو شد. از یکسو، گسترش اعتراض‌های مردمی در مناطقی که امریکایی‌ها پایگاه نظامی [داشتند] و نبود پارامترهای لازم کاخ سفید برای توجه حضور فیزیکی نظامی این کشور در دیگر مناطق حساس در آن مقطع زمانی سبب شد تا بودجه نظامی امریکا با کاهش چشمگیری مواجه شود. مقام‌های امریکایی، بحران به‌وجود آمده متأثر از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ را موقعیتی استثنایی یافتند تا با نظامی کردن محیط بین‌المللی، حضور خود را به بهانه استقرار امنیت جهانی توجیه کنند. آن‌ها به‌منظور کنترل مناطق ژئوپولتیک حضور نیروهای نظامی خود را ضروری تشخیص داده‌اند. ایجاد این پایگاه‌های دائمی در کشوری حساس مثل افغانستان در چارچوب این راهبرد قابل ارزیابی است[۱٣].
ایالات متحده آمریکا از ژانویه ۲۰۰۹ همزمان با روی کار آمدن باراک اوباما تعداد نیروهای نظامی خود مستقر در افغانستان را به سه برابر افزایش داده است. این افزایش قابل توجه، بیانگر اولویت‌دهی ویژه به مساله افغانستان در عرصه‌ی دیپلماسی و سیاست خارجی واشنگتن در دوران زمامداری اوبامای دموکرات به‌شمار می‌رود[۱۴].
براساس آمارهای رسمی اعلام شده از سوی وزارت دفاع آمریکا، در حال حاضر حدود ۹۴ هزار سرباز آمریکایی در افغانستان مستقر هستند که این تعداد ۲۰۰۰ تن بیشتر از نظامیان آمریکایی حاضر در صحنه عراق است. در ضمن، آمریکایی‌ها فرودگاه‌های “بگرام“، “قندهار“، “شوراب“، “جـلال‌آباد” و “شیندند” را در افغانستان، در کنترل خود دارند. در آبان ماه گذشته، نیروهای ناتو مستقر در افغانستان از احداث یک پایگاه هوایی با هزینه ۱۸۴ میلیون دلار در ولایت غربی هرات خبر دادند. ناتو در نظر دارد تا پایگاه هوایی “شیندند” را که در ۱۲۰ کیلومتری جنوب هرات قرار دارد در مدت پنج سال بازسازی کرده و توسعه دهد. ناتو، هدف از احداث این پایگاه هوایی را آموزش نیروی هوایی افغانستان بیان و ظرفیت آن را ۴۰ فروند هواپیما اعلام کرده‌اند. پایگاه هوایی شیندند در غرب افغانستان و در نزدیکی مرزهای شرقی ایران که توسط ارتش شوروی سابق ساخته شده بود اکنون در تصرف نیروهای آمریکایی قرار دارد[۱۵].
حال، با توجه به چنین وضعی، این پرسش مطرح می‌شود که اهداف واقعی آمریکا از پیگیری حضور نظامی بلندمدت در افغانستان و پیش از آن تاسیس پایگاه‌های نظامی دائمی در این کشور چیست؟ از نگاه تحلیل‌گران مسائل افغانستان، می‌توان اهداف آمریکا را در چند مقوله زیر فهرست‌بندی کرد:
- کنترل و استفاده از منابع و ثروت‌های سرشار طبیعی در افغانستان به‌ويژه در دوران رکود اقتصاد جهانی.
- تثبیت و گسترش سلطه نظامی در مناطق راهبردی جهان از جمله افغانستان
- مهار ایران و مقابله با آن: تلاش برای کنترل منابع انرژی منطقه و تنگ کردن صفحه محاصره ایران و ایجاد حلقه‌های فشار بر این کشور.
- مهار هند و چین به‌عنوان دو قدرت نوظهور در صحنه جهانی
افغانستان کشوری است که بر روی گنجی از ثروت خفته است. ثروت‌های زیرزمینی افغانستان بنا به برآورد آمریکایی‌ها از ارزشی معادلِ هزاران میلیارد دلار برخوردار است. گذشته از این، از نظر موقعیت راهبردی، افغانستان در مجاورت و نزدیکی چهار کشور چین، هند، ایران و روسیه قرار دارد. از این رو، نزد استراتژیست‌های کاخ سفید دارای موقعیت ژئوپلتیکی و نظامی مهمی است.[۱٦]
[↑] سخن پایان
آیا حضور نظامی مداوم آمریکا در افغانستان ضامن ثبات و استقرار در این کشور خواهد بود یا عامل افزایش خشونت‌ها؟
با توجه به حساس بودن موضوع استقلال ملی، این استدلال نیز مطرح می‌شود که تأسیس پایگاه‌های دایمی آمریکا در افغانستان چنین استقلالی را ممکن است زیر سئوال ببرد و ارتش افغانستان را وابسته به خارجی‌ها بسازد. در مقابل، با توجه به شکننده بودن اوضاع امنیتی افغانستان و اینکه نیروهای افغان ممکن است تا پایان سال ٢٠١٤ از توانایی‌های لازم برای تأمین امنیت برخوردار نشوند، چنین استدلال می‌شود که ایجاد این نوع پایگاه‌ها شاید ضروری باشد[۱٧].
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی گردآوری و تهیه شده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- کرزی از تمایل آمریکا به ایجاد پایگاه دائمی در افغانستان خبر داد، بخش فارسی بی بی سی: سه‌شنبه ٠۸ فوريه ٢٠۱۱ - ۱۹ بهمن ۱۳۸۹
[۲]- همان‌جا
[۳]-
[۴]- حمایت وزیر دفاع افغانستان از ایجاد پایگاه‌های دائمی آمریکا، بخش فارسی بی بی سی: پنجشنبه ۱٠ فوريه ٢٠۱۱ - ٢۱ بهمن ۱۳۸۹
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]- تاسيس پايگاههای نظامی دائمی آمريكا در افغانستان؛ زمينه‌ها و هدف‌ها، ایرنا، خبرگزاری جمهوری اسلامی: ٢٧ بهمن ۱۳۸۹
[۹]- *
[۱٠]-
[۱۱]- *
[۱۲]- *
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]- *
[۱٧]- *
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
