سرویکس

گردآوری از: مهدیزاده کابلی

سرویکس

راهنمای کامل گردن رحم

فهرست مندرجات

• ساختار و عملکرد
  
• تغییرات سرویکس
  
• چرخه‌ی قاعدگی
  
  • فاز فولیکولی
    
  • تخمک‌گذاری
    
  • فاز لوتئال
    
• نگارخانه
  
• يادداشت‌ها
  
• پی‌نوشت‌ها
  
• جُستارهای وابسته
  
• سرچشمه‌ها
  

.

قبل

بعد

راهنمای کامل گردن رحم

دهانه‌ی رحم طبیعی یک زن بالغ که با استفاده از اسپکلوم از طریق مهبل مشاهده شده است.

گردن رحم یا دهانه‌ی رحم یا سرویکس (به انگلیسی: Cervix یا cervix uteri یا به لاتین: neck of the uterus)، بخش باریک و پایینی رحم، در دستگاه تولید مثل زنانه است که به‌شکل استوانه‌ای یا مخروطی و به‌طول حدود ٢ تا ٣ سانتی‌متر (در زن غیر باردار) می‌باشد.

انتهای واژن، توسط گردن رحم به جسم رحم راه دارد. در نتیجه در معاینات زنان با اسپکلوم، بخش بیرونی آن کاملاً قابل مشاهده و ارزیابی است. هم‌چنین هنگام نزدیکی، آلت نری با قسمت بیرونی دهانه رحم برخورد می‌کند.

در تصاویر زیر که با استفاده از اسپکلوم از طریق باز کردن مهبل (واژن) گردن رحم مشاهده شده است، هیچ قسمت خارجی دستگاه تناسلی زن قابل دید نیست.

گردن رحم بخشی پویا (dynamic) از دستگاه تولید مثل زنانه است که در زمان تخمک‌گذاری یا اوولاسیون (ovulation)، اگر آمیزش جنسی انجام گیرد، کمک می‌کند تا اسپرم وارد رحم شود. اما در ایام دیگر، مانع ورود اسپرم به رحم می‌گردد.

▲	ساختار و عملکرد

گردن رحم، به‌شکل استوانه‌ای یا مخروطی از بافت عضلانی محکمی است، با دهلیزی در وسط آن (دهلیز گردنی یا Cervical canal) که در زنان غیر باردار حدود ٢ تا ٣ سانتی‌متر طول دارد و قسمت بالای مهبل (واژن) را به رحم وصل می‌کند (به سخن دیگر، از مهبل به درون رحم امتداد می‌یابد). طول و بافت گردن رحم، در زمان چرخه‌ی قاعدگی تغییر می‌نماید.

تصویر پایین، موقعیت دهانه‌ی رحم و این‌که چگونه توسط آن مهبل به رحم متصل می‌شود را نشان می‌دهد. بخشی از دهانه‌ی رحم در سمت مهبل “Ectocervix” نامیده می‌شود که به‌شکل برآمدگی گرد دارای یک سوراخ کوچک در وسط به‌نظر می‌رسد و سوراخ کوچک وسطی «روزنه‌ی خارجی رحم» (External os) نام دارد. این بخشی از گردن رحم، هنگام معاینه زنان قابل دیدن است. از سوی دیگر، بخشی از دهانه‌ی رحم در سمت رحم به‌نام “Endocervix” گفته می‌شود که در وسط آن نیز سوراخی است به‌نام «روزنه‌ی داخلی رحم» (Internal os).

مهم‌ترین عملکرد دهانه‌ی رحم، محافظت رحم در برابر هجوم میکروب‌ها و ذره‌های خارجی است. هم‌چنین، دهانه‌ی رحم ورود اسپرم به حفره‌ی رحم (Uterine cavity) را میسر می‌سازد و محافظ رشد جنین در دوران بارداری است. افزون بر این، دهانه رحم هنگام زایمان تا ۱٠ سانتی‌متر باز می‌شود تا کودک بیرون آید.

▲	تغییرات سرویکس

معمولاً دهانه‌ی رحم در مرحله‌ی باروری چرخه‌ی قاعدگی، تغییر حالت می‌دهد. این تغییر را در سه مرحله می‌توان مشاهده کرد:

قبل از مرحله‌ی باروری	قبل از مرحله‌ی باروری، دهانه‌ی رحم سخت (مانند نوک بینی)، و به سمت مهبل پایین آمده، بسته و خشک (بدون ترشحات) است.
در مرحله‌ی باروری	در مرحله‌ی باروری، نزدیک به تخمک‌گذاری، دهانه‌ی رحم تغییر حالت می‌دهد، مانند لبان نرم و به بالا کشیده می‌شود، باز و به‌سبب ترشحات مایع سرویکس مرطوب است
بعد از مرحله‌ی باروری	پس از مرحله‌ی باروری، دهانه‌ی رحم دوباره به حالت قبلی باز می‌گردد.

تغییر حالت دهانه‌ی رحم، نزدیک به تخمک‌‌گذاری به کندی رخ می‌دهد، اما پس از مرحله‌ی تخمک‌‌گذاری در پایان چرخه‌ی قاعدگی، برگشت دهانه‌ی رحم به حالت اولی به سرعت انجام می‌شود.

▲	چرخه‌ی قاعدگی

دوره‌ی قاعدگی (قرمز)، باروری (آبی) و ناباروری (سبز) به‌طور تقریبی

چرخه‌ی قاعدگی یا سیکل قاعدگی (Menstrual cycle)، در واقع تغییرات فیزیولوژیکی است که در زنان بارور جهت تولیدمثل جنسی رخ می‌دهد و هر ماه یک تخمک بالغ شده و آماده‌ی تشکیل جنین می‌شود. در این مدت به‌تدریج بافت رحم نیز آماده‌ی نگهداری جنین می‌شود. اگر لقاح صورت نگیرد، تخمک دفع شده و بافت پوششی رحم ریزش می‌کند (قاعدگی یا عادت ماهانه یا پریود). این فرایند به‌طور طبیعی، معمولاً ۳ تا ۵ روز طول می‌کشد، اما بین ۲ تا ۸ روز نیز می‌تواند متغیر باشد. هر سیکل قاعدگی به‌طور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد، یک سیکل قاعدگی طبیعی بین ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر است و این چرخه از نخستین روز شروع خون‌ریزی قاعدگی شروع می‌شود. در این فرایند، روش‌های هورمونی جلوگیری از بارداری با تغییر در سطح هورمون‌های بدن از بارداری جلوگیری می‌کنند. حجم متوسط خون‌ریزی در هر سیکل ماهانه قاعدگی ۳۵ میلی‌لیتر است. در حقیقت ترکیب قاعدگی از مقداری خون، موکوس سرویکس (مخاط دهانه رحم)، ترشحات واژن و بافت اندومتر رحم تشکیل شده است. رنگ ترکیب قاعدگی قهوه‌ای متمایل به قرمز، کمی تیره‌تر از رنگ خون است.

چرخه‌ی قاعدگی جهت حفظ باروری در زنان و تحت کنترل دستگاه غدد درون‌ریز یا سیستم اندوکرین (Endocrine system) ایجاد می‌شود. این سیکل به سه مرحله تقسیم می‌شود: فاز فولیکولر (Follicular Phase)، فاز تخمک‌گذاری (Ovulation)، و فاز لوتِئال (Luteal Phase). به‌نوشته‌ی ویکی‌پدیا، دانشنامه‌ی آزاد: «این چرخه توسط هورمون‌های جنسی کنترل می‌شود.»

چرخه‌ی قاعدگی یا سیکل قاعدگی

▲	فاز فولیکولی

بروز خونریزی قاعدگی زن، نشانه‌ی آغاز چرخه‌ی قاعدگی است، که اغلب به‌نام عادت ماهانه یا پریود (Period) نیز یاد می‌شود. مایع قاعدگی (Menstrual fluid) شامل خون (Blood)، مخاط دهانه‌ی رحم (Cervical mucus)، ترشحات واژن (Vaginal-secretions) و بافت آندومتر (Endometrial tissue) است، که بیشتر مردم آن را فقط به‌عنوان خون می‌نامند. در این زمان، استروژن (Estrogen) و پروژسترون (Progesterone) در کمترین حد خود نسبت به تمام طول چرخه‌ی قاعدگی قرار دارد. قاعدگی نشانه‌ای از آغاز مرحله‌ی تکثیری یا فاز فولیکولی (Follicular phase) است، که در مرحله‌ی تخمک‌گذاری به پایان می‌رسد. از آن‌جایی که یک هورمون باعث افزایش ضخامت و رشد دیواره‌ی رحم می‌شود، به این فاز، فاز تکثیری می‌گویند. طول مرحله‌ی فولیکولی متغیر است و می‌تواند با رژیم غذایی، استرس، و یا بیماری تحت تأثیر قرار گیرد.

یک سری از سیگنال‌های پیچیده‌ی شیمیایی موجب می‌شوند که غده‌ی هیپوفیز در مغز شروع به ترشح دو هورمون کلیدی: هورمون تحریک‌کننده‌ی فولیکول (Follicle Stimulating Hormone یا به اختصار FSH) و هورمون لوتئینه‌کننده (Lutenizing Hormone یا به اختصار LH) کند. افزایش هورمون‌های اف‌اس‌اچ (FSH) و ال‌اچ (LH)، سبب می‌شود که حدود ۱٠ تا ٢٠ فولیکول‌ (Follicle) در داخل تخمدان‌ها (Ovaries) رشد کنند و هورمونی را که استروژن (Estrogen) یا استرادیول (Estradiol) نامیده می‌شود را آزاد کنند (استروژن یکی از هورمون‌های جنسی استروئیدی است که از فولیکول در حال رشد ترشح می‌شود و باعث رشد بیش‌تر فولیکول می‌گردد).

با افزایش هورمون‌های اف‌اس‌اچ (FSH)، طی روزهای اول چرخه‌ی قاعدگی، تعداد کمی از فولیکول‌های تخمدانی تحریک می‌شوند. این فولیکول‌ها در همان بدو تولد به‌صورت خاموش وجود دارند. در هر سیکل قاعدگی، این فولیکول‌ها برای غالب شدن، با هم رقابت می‌کنند؛ اما تحت تأثیر چندین هورمون، رشد همه‌ی این فولیکول‌ها به‌جز یکی از آن‌ها متوقف می‌شود، در حالی‌که فولیکول غالب شروع به رشد و بالغ‌شدن می‌کند. این فولیکول، فولیکول‌گراف نام دارد. (ویکی‌پدیا، دانشنامه‌ی آزاد)

در ضمن آن‌که فولیکول‌ها در حدود یک هفته به رشد و بلوغ خود ادامه می‌دهند، سطح استروژن در بدن به‌طور پیوسته افزایش می‌یابد. این استروژن باعث می‌شود که پوشش داخلی رحم به ضخیم‌شدن آغاز کند. در این فرایند، معمولاً فقط یکی از فولیکول‌های بالغ که حساس‌ترین نسبت به استروژن، ال‌اچ و اف‌اس‌اچ است، غالب می‌شود. هنگامی که سطح استروژن به‌یک میزان خاص می‌رسد، سبب می‌شود که غده‌ی هیپوفیز یک مقدار زیادی از هورمون ال‌اچ آزاد کند.

در فاز فولیکولی، معمولاً ترشحات گردن رحم (Cervical fluid)، اندک و نخ‌نما است. در بسیاری از زنان، حالت گردن رحم، سخت، بسته و پایین‌افتاده است. با نزدیکی مرحله‌ی تخمک‌گذاری، دهانه‌ی رحم نرم می‌شود و ترشحات آن افزایش می‌یابد. این ترشحات لغزنده و چسبناک مانند سفیده‌ی تخم‌مرغ است.

روز هفدهم چرخه‌ی قاعدگی، ترشحات دهانه‌ی رحم ژلاتینی سفید مابل به زرد و اندکی نخ‌نما است	روز نوزدهم چرخه‌ی قاعدگی، ترشحات دهانه‌ی رحم بسیار چسبناک و قوی و مانند سفیده‌ی تخم‌مرغ است

▲	تخمک‌‌گذاری

تخمک‌گذاری یا (Ovulation) عملی در بدن زنان است که در طی یک دوره‌ی آن، یک یا چند تخمک یا اووم آزاد می‌شود (به سخن دیگر، عمل تخمک‌گذاری، به روند انتشار و انتقال یک تخمک بالغ از تخمدان به لوله‌های فالوپ یک زن گفته می‌شود). این دوره در انسان به‌طور متوسط هر ۲۸ روز یک‌بار تکرار می‌شود.

در ابتدا افزایش اندک در مقدار استروژن، مانع از ترشح بیش‌تر ال‌اچ و اف‌اس‌اچ می‌شود. اما هرچه فولیکول به بلوغ نزدیک‌تر می‌شود، مقدار ترشح استروژن نیز بیش‌تر می‌شود. پاسخ هیپوفیز پیشین به میزان بالای استروژن، افزایش ترشح ال‌اچ است. حد اکثر میزان ال‌اچ باعث می‌شود تا گامت‌ها اولین تقسیم میوزی خود را کامل کنند و نیز سبب می‌شود تا فولیکول و تخمدان پاره شود. هنگامی که در روز چهاردهم چرخه‌ی قاعدگی، فولیکول پاره می‌شود، تخمک‌گذاری رخ می‌دهد. از این‌رو، در حوالی تخمک‌گذاری، ممکن است زنان در ناحیه‌ی یکی از تخمدان‌های خود احساس درد خفیف کنند. اصطلاحی پزشکی برای توصیف علایم و دردهای مرتبط به تخمک‌گذاری در زنان، میتل‌اشمرتز (به زبان آلمانی Mittelschmerz) است.

خروج یک تخمک بالغ (Mature ovum) از تخمدان یک زن نشان می‌دهد که تخمک برای لقاح با اسپرم آماده است. معمولاً، در این زمان پوشش داخلی رحم زنان ضخیم‌تر می‌شود، تا شرایط داخلی آن را برای لقاح آماده کند. اگر تخمک بالغ در داخل دستگاه تناسلی زنان نتواند با اسپرم تلقیح شود، در این حالت تخمک بارور نشده و همراه با پوشش داخلی رحم به بیرون از رحم ریخته می‌شود، که «دوران قاعدگی» در زنان را به‌وجود می‌آورد.

به‌هر حال، نزدیک به زمان تخمک‌گذاری، مخاط دهانه‌ی رحم (Cervical mucous)، بسیار چسبناک، لغزنده، و روشن (مانند سفیده‌ی تخم‌مرغ) به‌نظر می‌رسد. این مایع باروی (Fertile fluid)، از اسپرم در برابر محیط اسیدیته واژن که به‌طور معمول اسپرم را می‌کشد، محافظت کرده و سبب تغذیه آن می‌شود. هم‌چنین بالا بودن کیفیت مخاط دهانه‌ی رحم زنان باعث می‌شود تا اسپرم به‌راحتی از دستگاه تناسلی زن عبور کرده و به‌سوی تخمک حرکت نماید. در این مرحله، دهانه‌ی رحم بالاتر رفته، نرم‌تر، و باز می‌شود.

▲	فاز لوتِئال

مرحله لوتئال در چرخه‌ی قاعدگی به‌دنبال مرحله‌ی تخمک‌گذاری ایجاد می‌شود. در این مرحله، فولیکول مناسب به پایان عمر خود می‌رسد. زیرا تخمک بالغی که از تخمدان آزاد شده، توسط فیمبریا به درون لوله‌ی رحم ‌هدايت می‌شود، اگر با اسپرمی مواجه نشود، فقط حدود ٢۴ ساعت در آن‌جا زنده می‌ماند.

بعد از تخمک‌گذاری هورمون ال‌اچ (LH) سبب می‌شود تا باقی‌مانده‌ی سلول‌های فولیکولی که پاره شده‌اند، رشد کنند و تشکیل توده‌ای به‌نام جسم زرد (Corpus luteum) را بدهند. ال‌اچ سبب ترشح استروژن و پروژسترون از جسم زرد می‌شود. جسم زرد بین دو تا پنج سانتی‌متر قطر دارد.

در صورت عدم حاملگی استروژن و پروژسترون هر دو باعث ایجاد یک مکانیسم خود تنظیمی منفی می‌شوند که ترشح اف‌اس‌اچ و ال‌اچ را مهار می‌کند. این خود تنظیمی از ایجاد فولیکول‌های جدید در مرحله لوتئال جلوگیری می‌کند. در انتهای چرخه با دفع شدن جسم زرد، ترشح استروژن و پروژسترون به‌شدت کاهش می‌یابد و چرخه‌ی بعدی آغاز می‌شود (زن دچار خون‌ریزی عادت ماهیانه می‌شود). در صورت حاملگی جسم زرد تا موقعی که جفت تکامل کافی پیدا نکرده است، پروژسترون ترشح می‌کند و حاملگی را ادامه می‌دهد.

طول فاز لوتئال متغیر نیست و به‌طور معمول، برای بسیاری از زنان، ۱۴ روز طول می‌کشد، هر چند که طول آن بین ۱٢ تا ۱٦ روز طبیعی در نظر گرفته می‌شود.

با این حال، در طول فاز لوتئال، دهانه‌ی رحم پایین آمده، سخت و بسته است.

▲

نگارخانه

نمودار رحم و بخشی از مهبل

نمودار رحم و بخشی از مهبل. در این نمودار، دهانه‌ی رحم در قسمت پایین رحم، بین روزنه‌ی داخلی و روزنه‌ی خارجی رحم قرار گرفته است و به انتهای بالایی مهبل متصل می‌باشد.

Day One: Blood – red , clotty and heavy flow. Cramps – mild. Breasts – de-swelling. Feeling – very sexual and tender.

Day Two: Blood – Dark red, medium/light flow. Breasts – normal. Basal body temperature – 97.2 F (and remains between 97 F and 97.4 F until day 20).

Day Three: Blood – Brown and watery dark red, low flow.

Day Four: Brown Spotting with some dark red flecks (note fresh blood at os).

Day Five: Light brown discharge; very low flow. Tender, heart-achey. Tired.

Day Six: Very light brown discharge. Sticky cervical fluid when touched between fingers.

Day Seven: Cervix in low closed position. Cervical fluid sticky.

Day Eight: Cervix low and closed/firm. Cervical fluid white and sticky.

Day Nine: Cervix low and closed. Dry sensation.

Day Ten: Cervix low and closed. Notice blood spot near os and brown clot near cervix (right). This is not mid-cycle spotting as she is not ovulating yet. This woman has been diagnosed with an endometrial polyp that occasionally causes bleeding mid-cycle, usually unrelated to intercourse..

Day Eleven: Cervical fluid is creamy.

Day Twelve: Cervical fluid white and wet, milky. Feeling particularly sexual.

Day Thirteen: Copious watery cervical fluid. Cervix softening and moving upwards.

Day Fourteen: White/clear watery cervical fluid, dripping.

Day Fifteen: Cervical fluid changed to more eggwhite texture. Cervix is soft, open and high.

Day Sixteen: Cervical fluid alternately wet and eggwhite consistency. Cervix soft and high.

Day Seventeen: Cervical fluid is very gelatainous (here seen covering os) and streaked with whitish yellow. Sensitive, sensual breasts (not painfully tender). Stringy Fluid when stretched between fingers (above).

Day Eighteen: Eggwhite fluid.

Day Nineteen: More white-tinged eggwhite fluid. Very stretchy and strong Fluid (above).

Day Twenty: Mild back pain and cramp on left side (mittelschmerz). Ovulation suspected! Feeling very sexual. Cervical Fluid gelatinous and egg-white (right). Os very open.

Day Twenty One: Drier/chunkier cervical fluid – drying up pattern. Nipples very tender and painful. Basal Body temperature beginning to rise, today 97.7 F, confirming ovulaiton.

Day Twenty-Two: Tender nipples. Cervical position is middle.

Day Twenty-Three: Very tender nipples. Dry feeling.

Day Twenty-Four: Very tender nipples. Dry feeling. Cervix feels hard and high again.

Day Twenty-Five: Headache and tired. Dry/tacky.

Day Twenty-Six: Breasts swelling. Tacky cervical fluid. Basal Body temperature now very noticeably higher than preovulation by about 1 degree Farenheit. It is now 98.1 F and ranges from 98.1 F to 98.6 F for the rest of this of cycle.

Day Twenty-Seven: Tender nipples, swollen breasts. Tacky cervical fluid.

Day Twenty-Eight: Dry feeling.

Day Twenty-Nine: Dry feeling.

Day Thirty: Dry feeling. Breasts feel heavy.

Day Thirty-One: Feeling bloated. Dry fluid (note fresh blood at os, sign of impending menses). Feeling emotionally tender.

Day Thirty-Two: Very light brown spotting. Cervix low and open. Feeling tired.

Day Thirty-Three: Pink spotting. Lower back ache. Menses begins tomorrow upon waking, 13 days after ovulation (luteal phase).

View Into the Vagina During Cervical Self-Exam.

[▲] يادداشت‌ها

يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی گردآوری، برگردان و نگاشته شده است.

[▲] پی‌نوشت‌ها

[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-

[▲] جُستارهای وابسته

□

[▲] سرچشمه‌ها

□

1 2 3