 |
|
اپیزیوتومی
پزشکی زایمان زایمان
اپیزیوتومی (به انگلیسی: Episiotomy که Perineotomy نیز گفته می‌شود)، برش جراحی در ناحیهی عضلانی میان‌دوراه یا پرنیه (Perineum) است که بین واژن و مقعد واقع است. این برش ممکن است در مرحله‌ی دوم زایمان طبیعی و پیش از تولد نوزاد برای بیش‌تر باز کردن دهانه‌ی واژن، توسط قابله (Midwife) یا پزشک زایمان (Obstetrician) انجام گیرد تا نوزاد بتواند به‌راحتی از مهبل خارج شود.
اپیزیوتومی میان-جانبی (Medio-lateral episiotomy)
اگرچه اپیزیوتومی جزیی از کارهای معمول زایمان طبیعی است، اما همواره توصیه نمی‌شود و نیازی به انجام روتین و معمول آن نیست. فقط در برخی موارد، ممکن است پزشک برای سرعت بخشیدن به خروج نوزاد و جلوگیری از پارگی واژن، تصمیم به انجام این عمل بگیرد. با وجود این، اپیزیوتومی یکی از رایج‌ترین روش‌های پزشکی در زنان است. چنان‌که در سال ۲۰۱۲، در ایالات متحده آمریکا، در ۱۲ درصد از زایمان‌های واژینال، این عمل صورت گرفته است. هم‌چنین، هنوز هم در بسیاری از نقاط جهان، از جمله ژاپن، تایوان، چین، و اسپانیا، مورد استفاده گسترده دارد. در افغانستان آمار دقیقی از میزان اپی‌زیاتومی در دسترس نیست.
| ▲ | کاربرد اپیزیوتومی |
در قرن هجدهم نخستین‌بار اپیزیوتومی در اروپا گسترش یافت. وقتی دسترسی به داروهایی بی‌حس‌کننده موضعی و ابزار بخیه فراگیر شد، اپیزیوتومی نیز بسیار متداول شد و حتی برخی از پزشکان دست‌اندرکار مدعی شدند که به‌طور «روتین» اپیزیوتومی برای همه‌ی مادران - صرف‌نظر از وضعیت آن‌ها - استفاده شود. این پزشکان عقیده داشتند که استفاده روتین از اپی‌زیاتومی مزیت‌های متعددی برای مادر و نوزاد دارد؛ از آن جمله می‌توان به پیش‌گیری از آسیب کف لگن، بی‌اختیاری ادرار، پارگی اسفنکتر آنال (دریچه‌ی مقعد)، خون‌ریزی داخل جمجمه‌ای نوزاد و پارگی‌های شدید پرینه (میان‌دوراه) اشاره کرد. اما بعدها، ضرورت اپیزیوتومی «معمول» یا «روتین» زیر سئوال رفت. طی ۲۰ سال گذشته مقاله‌های متعدد پژوهشی به چاپ رسیده که در آن‌ها بر استفاده‌ی انتخابی از اپی‌زیاتومی تاکید شده است. این مقاله‌ها گزارش کرده‌اند که برخلاف تصور، اپی‌زیاتومی روتین نه تنها از عوارض فوق جلوگیری نمی‌کند بلکه میزان پارگی‌های درجه ۳ و ۴، عفونت، خون‌ریزی و درد را افزایش داده و تاثیر منفی بر عملکرد جنسی دارد. از سوی دیگر، امروزه مطالعات نشان می‌دهد که اغلب اپیزیوتومی برای زایمان‌ها غیرضروری‌اند. ولی با وجود این، در برخی موارد نیاز به اپیزیوتومی وجود دارد.
در صورتی‌که پزشک تشخیص دهد، زایمان باید توسط یا انبُر مامایی (Forceps) انجام گیرد و یا انجام زایمان به دلایلی مانند از کار ایستادن قلب کودک یا خستگی مادر برای فشار آوردن، باید هرچه سریع‌تر به پایان برسد، هم‌چنین برای جلوگیری از پارگی خودبه‌خود و شدید واژن و یا خروج راحتتر سر نوزاد، اپیزیوتومی را لازم می‌داند. با این‌حال، تا زمانی‌که سر بچه تقریباً از رحم بیرون نیاید ضرورت اپیزیوتومی تشخیص داده نمی‌شود. البته این موضوع در زایمان اول رایج‌تر است، زیرا پرنیه در زایمان‌های بعدی راحتتر کشیده می‌شود.
پزشک ممکن است برای سرعت بخشیدن به خروج نوزاد و جلوگیری از پارگی واژن، تصمیم به انجام اپیزیوتومی بگیرد. برخی از پزشکان معتقد هستند که برش اپیزیوتومی، سریع‌تر از پارگی احتمالی ناشی از زایمان درمان می‌شود. این در حالی است برخی دیگر خلاف این عقیده را دارند. به‌هر حال، اپیزیوتومی در برخی از مراکز به‌صورت یک روتین در زایمان طبیعی استفاده می‌شود؛ ولی بر اساس تحقیقات علمی در سال‌های اخیر، اپیزیوتومی تأثیری در محافظت از واژن و جلوگیری از مشکلات احتمالی بعدی مانند بی‌اختیاری مدفوع ندارد. هم‌چنین، به‌همین دلیل استفاده از برش اپیزیوتومی به‌عنوان یک روتین توصیه نمی‌شود و پزشک باید در صورت تشخیص و نیاز هنگام فرایند زایمان اقدام به ایجاد برش کند. در این صورت، با تشخیص پزشک، استفاده از اپیزیوتومی ممکن است مفید باشد.
به باور بسیاری از متخصصان، موارد زیر می‌تواند علت اجرای اپیزیوتومی برای زایمان باشد:
◼ احتمال پارگی شدید واژن: پارگی که در اثر فشار سر بچه ممکن است در واژن به‌وجود بیاید، گاهی حتی به داخل مقعد نیز کشیده می‌شود. اپیزیوتومی احتمال پارگی شدید را کاهش می‌دهد ولی تضمین نمی‌کند که واژن دچار پارگی نشوید.
◼ وضعیت غیرطبیعی نوزاد در رحم: اگر جنین در حالت بریج قرار داشته باشد (به‌جای این‌که به‌طور معمول سر روی دهانه‌ی رحم باشد، باسن روی دهانه‌ی رحم قرار گیرد و مادر در حال زایمان واژنی باشد). در این حالت، انجام اپیزیوتومی می‌تواند مفید باشد.
هم‌چنین، اگر کودک شما بزرگ‌‌تر از حد معمول باشد و پزشک نیاز به فضای بیش‌تری برای جابه‌جایی کودک هنگام زایمان یا استفاده از فورسپس داشته باشد، می‌توان از اپیزیوتومی استفاده کرد.
◼ برای سرعت بخشیدن به خروج نوزاد: در مواردی که زایمان کودک باید به‌سرعت انجام شود، برای مثال به این دلیل که ضربان قلب کودک غیرعادی است و کودک در شرایط مناسبی نیست که بتواند لحظه‌های آخر زایمان را تحمل کند، پزشک ممکن است تصمیم به انجام اپیزیوتومی برای تسریع زایمان بگیرد. در این حالت، انجام اپیزیوتومی برای اطمینان از زایمان ایمن و سالم نوزاد ضروری است. زیرا، این عمل می‌تواند طول مرحله‌ی دوم زایمان را پنج تا پانزده دقیقه کاهش دهد.
◼ خستگی مادر برای فشار آوردن: گاهی مادر در اثر خستگی مفرط - برای کمک به تولد نوزاد - نمی‌تواند به‌شکل موثر فشار آورد، بنابراین پزشک برای کمک به تولد کودک باید از فورسپس استفاده کند.
| ▲ | چگونگی انجام برش اپیزیوتومی |
|
اگر پزشک تصمیم به انجام اپیزیوتومی بگیرد، در مرحله‌ی دوم زایمان و زمانی‌که کودک متولد می‌شود، خروج سر نوزاد ناحیهی پرنیه را منبسط می‌کند و موجب کشیدگی پوست اطراف واژن می‌گردد، در این زمان پزشک پس از تزریق بی‌حسی موضعی با استفاده از یک قیچی جراحی برشی در ناحیهی پرنیه انجام می‌دهد. اگر گاهی ناحیهی پرینه به دلیل فشار سر کودک بی‌حس و نازک شده باشد یا اگر زن باردار از قبل بی‌حسی اپیدورال (Epidural) را انجام داده باشد، پزشک می‌تواند اپیزیوتومی را بدون تزریق داروی بی‌حسی انجام دهد. معمولاً بعد از زایمان، تزریق بی‌حسی موضعی دیگری برای اطمینان از نداشتن درد در زمان بخیه‌زدن برش به زن زائو تزریق می‌شود. این بخیه‌های حل‌شونده طی دو هفته ناپدید خواهند شد. به‌هر حال، اپیزیوتومی به چهار گونه‌ای متفاوت انجام می‌شود، که انتخاب یکی از این گونه‌ها به وضعیت سر نوزاد یا به صلاح‌دید پزشک بستگی دارد:
◼ میان-جانبی (Medio-lateral): در این روش، برش از ناحیهی وسط واژن به‌سمت باسن که با زاویه‌ای ۴۵ درجه از مقعد فاصله می‌گیرد، ایجاد می‌شود. این روش به‌سبب درد شدید کمی ناراحتکننده است، اما احتمال کم‌تری برای امتداد یافتن پارگی واژن تا مقعد در زمانی‌که سر نوزاد در حال عبور است وجود دارد. با این‌حال، هر چند خطر پارگی عضلانی مقعد، در این روش بسیار پایین است، ولی افزون بر درد شدید، معایب دیگری هم دارد که عبارتند از: افزایش از دست‌دادن خون، بهبودی سخت و این‌که بیش‌تر در معرض مشکلات طولانی‌مدت، به‌خصوص هنگام مقاربت جنسی می‌باشد. اپیزیوتومی میان-جانبی با توجه به میزان پارگی و شدت آن به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود:
شدت اپیزیوتومی به‌طور مستقیم با عوارض طولانی‌مدت ارتباط دارد. هر چقدر که شدت و درجه‌ی اپیزیوتومی بیش‌تر باشد، پتانسیل بیش‌تری برای عفونت، درد و مشکلات دیگر وجود خواهد داشت.
◼ میانی (Median): در این روش، بریدگی صاف از مهبل به‌سمت مقعد پایین می‌آید. مزیت این روش این است که کم‌تر موجب اذیت و ناراحتی می‌شود (درد کم‌تر) و راحتتر ترمیم می‌گردد (بهبود سریع). هم‌چنین، حساسیت کم‌تر، درد و مشکلات کم‌تر به‌هنگام رابطه‌ی جنسی و از دست‌دادن خون کم‌تر می‌باشد. ولی احتمال بیش‌تری دارد که پارگی تا مقعد امتداد یابد. از دیگر مشکلاتی که از جمله نقاط ضعف اپیزیوتومی میانی (خط وسط) به‌شمار می‌رود، مشکلاتی است که در درازمدت و به‌مرور زمان بروز می‌کنند، مانند بی‌اختیاری مدفوع.
◼ جانبی (Lateral): این نوع اپیزیوتومی برای اولین‌بار در سال ۱۸۵۰ توصیف شد. در این عمل، برش از حدود یک سانتی‌متر دورتر از چین پوست در بخش خلفی مهبل یا چین فرج (Fourchette) آغاز می‌شود و به‌طرف جانب ادامه می‌یابد. در این عمل احتمال آسیب‌رسیدن به غدد بارتولین (Bartholin's gland) زیاد است. از این‌رو، مورد توجه پزشکان نیست.
◼ عصایی (J-shaped): در این اپیزیوتومی، برش از چین فرج آغاز می‌شود و حدود ۱،۵ سانتی‌متر در خط وسط به‌سمت مقعد ادامه می‌یابد و سپس به شکل منحنی به‌طرف جانب از مسیر مقعد (اسفنکترهای داخلی و خارجی مقعد) منحرف می‌شود. این نوع عمل نیز به‌طور گسترده مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
| ▲ | فرایند بهبود پس از اپیزیوتومی |
پس از خروج نوزاد و جفت، در صورت انجام جراحی اپیزیوتومی یا پارگی طبیعی، پزشک با بی‌حس کردن، محل بریدگی یا پارگی را بخیه می‌زند و بهبود آن در طول زمان صورت می‌گیرد. در این حالت، نیازی به بیرون کشیدن بخیه‌ها نیست. این بخیه‌ها خودبه‌خود چند هفته پس از زایمان جذب می‌شود. شدت درد نیز به‌طول بریدگی یا پارگی، تعداد بخیه‌ها و هم‌چنین به تبحر پزشک در روش انتخابی او وابسته است. برخی از زنان پس از هفته‌ی اول زایمان، درد کمی را احساس می‌کنند، در حالی‌که در برخی دیگر این ناراحتی به‌مدت یک‌ماه یا حتی بیش‌تر ادامه پیدا می‌کند، به‌خصوص اگر آن‌ها دچار پارگی راست‌روده یا رکتوم شده باشند که به آن پارگی درجه سوم یا چهارم هم می‌گویند. برای کاهش درد، بلافاصله از کیسه‌های یخ در ناحیهی پرینه استفاده می‌شود و این کار را به‌طور متناوب در ۱۲ ساعت آینده برای بی‌حس کردن آن ناحیه و کاهش تورم انجام می‌دهند.
| ▲ | زمان برقراری رابطه‌ی جنسی |
به‌طور معمول، چهار تا شش هفته پس از زایمان، ناحیهی پرینه به‌طور کامل بهبود پیدا می‌کند، بنابراین در صورت تأیید پزشک و علاقه‌ی شخصی زن زائو می‌تواند پس از آن رابطه‌ی جنسی داشته باشد. اگر او دچار پارگی روده شده باشد، باید رابطه‌ی جنسی خود را به پس از معاینه موکول پزشک کند. به‌هرحال، ممکن است او ابتدا کمی احساس کشیدگی پوست و تنگی در ناحیهی واژن خود داشته باشد. سعی شود دوش آب گرم بگیرد و زمان زیادی را به رابطه‌ی احساسی قبل از آمیزش جنسی با شریک جنسی اختصاص دهد. ممکن است دوست داشته باشد در زمان رابطه، روی بدن شریک خود قرار بگیرد تا کنترل بیش‌تری بر کیفیت رابطه داشته باشد یا شاید خوابیدن به پهلو برای او راحتتر باشد. تا حد امکان باید به‌خود استراحت بدهد و هنگام برقراری رابطه‌ی جنسی از ژل‌های روان‌کننده‌ی حاوی آب استفاده کند. این کار به‌خصوص در زمان تغذیه با شیر مادر بسیار مفید است، زیرا شیر دادن به نوزاد باعث کاهش سطوح استروژن می‌شود و این امر میزان تولید ترشح واژن را کاهش می‌دهد. بسیاری از زنان هم‌چنان از ژل روان‌کننده هنگام رابطه‌ی جنسی تا پایان دوران شیردهی استفاده می‌کنند. اگر تمام این موارد را امتحان شود ولی هنوز رابطه‌ی جنسی برای زن زائو ناراحتکننده یا دردناک باشد، این موضوع را باید با پزشک خود در میان بگذارد. شاید پزشک او را به یک متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی ارجاع بدهد. این نوع درمان می‌تواند به کاهش بسیاری از مشکلات پس از زایمان مثل درد هنگام رابطه‌ی جنسی کمک کند.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ ...
