هارون یوسفی (زادۀ ۱۳۲٩ خ. / ۱٩۵۰ م. - )، مترجم، ژورناليست کهنه‌کار، رئيس سابق راديو و تلويزيون افغانستان، و يکی از طنزپرداران چیره‌دست اين کشور که در حال حاضر، تهيه کننده و گرداننده‌ی برنامه‌های هنری و ادبی بخش فارسی بی‌بی‌سی است.
[↑] زندگی‌نامه
هارون یوسفی، در سال ۱۳۲٩ خورشيدی، در خاندانی روشنفکر، در کارتۀ چهار شهر کابل به دنيا آمد. پدرش دکتر نصرالله یوسفی، يکی از فعالان مشروطه‌خواهی سوم بود که پس از دوره‌ی هفتم شورای ملی، همراه با ۱٦ تن از همرزمان ديگر مانند عبدالرحمن محمودی و مير غلام‌محمد غبار دستگير و به زندان افکنده شد.
يوسفی، دوره ابتدایی و متوسطه را در ليسۀ (دبيرستان) غازی به پايان رساند. در سال ۱۳۴۸ خورشيدی (۱٩٦٩ ميلادی) در آزمون سراسری ورود به دانشگاه کابل شركت کرد و به دانشکده‌ی ادبيات و علوم بشری راه يافت. او پس از ختم سال اول، با استفاده از یک بورس تحصیلی دانشگاه دولتی مسکو (MGO) عازم کشور اتحاد شوروی (سابق) شد و در سال ۱۳۵۵ خورشيدی (۱٩٧٦ ميلادی) دانشنامۀ فوق ليسانس خود را در رشتۀ ادبيات‌شناسی از آنجا به دست آورد. آنگاه به کابل بازگشت و در دانشکدۀ ادبيات و علوم بشری دانشگاه کابل به تدريس اشتغال ورزید.
کودتای هفت ثور ۱۳۵٧، وقفه‌ای بيش از يک سال در تدريس رسمی دانشگاهی او پدید آورد. اما فرصت بیشتری برای مطالعه و تحقیق در اکادمی علوم در اختیارش نهاد.
پس از ٦ جدی ۱۳۵۸، به دانشــگاه کابل بازگشــت و تا ســال ۱۳٦٩ خورشــيدی (۱٩٩۰ م) در دانشکدۀ زبان و ادبيات به تدريس "ادبيات غرب" پرداخت. همزمان، با حفظ سمت، چندی در روز نامۀ "حقیقت انقلاب ثور" به عنوان مسئول بخش "هنر و فرهنگ" به کار مشغول بود. آنگاه به کمیتۀ دولتی رادیو، تلویزیون و سینماتوگرافی اشتغال یافت و با سمت رئیس هنر و ادبیات رادیو و تلویزیون فعالیت می‌کرد. آفرينش برنامه‌های زير حاصل کار اوست:
- برنامۀ شعر و ادب
- مشعلداران هنر
- شب شعر
- شب قصه
- تئاتر تلويزيونی
- برنامۀ انتقادی "آيينه" (يكى از پرمخاطب‌ترين برنامه‌هاى تلويزيونی آن زمان بود)
- ساعتی با شما
در دوره‌ی زمامداری دکتر نجیب‌الله، از سال ۱۳٦٦ تا ۱۳٦٩ خورشيدی (۱٩۸٧-۱٩٩۰ م) ریاست تلویزیون را به‌عهده گرفت. در اين فرصت به تغييرات مثبت در نشر برنامه‌های تلويزيونی همت گماشت. زیرا دریافته بود که در برنامه‌های تلويزيونی به پخش فيلم‌های روسی عنایت خاصی شده است. دل‌نگرانی او از آنجا برمی‌خاست که می‌دید، برای ترويج فرهنگ روسی، بر حجم ساعات بخش فيلم‌های آنها سخت افزوده‌اند. اما حاصلی که از آن همه کوشش به‌بار می‌آید، بس ناچیز است.
حکومت وابسته که چنين نوآوری‌های را بر نمی‌تافت، سرانجام، هارون يوسفی را از رياست تلويزيون برکنار کرد و به گفتۀ نعمت حسينی، "طی حکمی جدید به يکی از بخش‌های وزارت اطلاعات و کلتور (فرهنگ) انتقال داده شد. اما او بی‌آن‌که در اين شغل به کار بپردازد، کشور را ترک کرد و عازم انگلستان شد."
یوسفی، اکنون در لندن زندگی می‌کند و از سال ۱۳٧۲ خورشيدی (۱٩٩۳ م) بدين سو، در بخش فارسی راديو "بی بی سی" کار تهيه و گردانندگی برنامه‌های هنری و ادبی را بر عهده دارد و از جمله، برنامه "استوديوی شماره هفت" را که در روزهای جمعه برای افغانستان پخش می‌شود، تهيه و اجرا می‌کند.
[↑] فعاليت‌های فرهنگی
هارون، از همان دوران دانش آموزی - که هنوز نوجوانی بيش نبود - با شور و ذوق و پشتکار زيادی به نوشتن پرداخت و قطعه‌های ادبی یا شعر می‌نوشت که برخی از آنها در در مجله‌های "ژوندون" و "پشتون ژغ" آن روزگار به نشر رسيده‌اند. او که علاقمندی به خواندن کتابهای عزيز نسين و آنتون چخوف داشت، رفته رفته به طنزنويسی نيز روی آورد.
هارون يوسفی که بسیار شوخ طبع و طنز پرداز است، از لحاظ روان‌شناختی به‌خوبی می‌داند كه اگر یك جمله خنده‌دار را به حالت كاملا جدی بیان كند، اثر بیشتری روی مخاطب می‌گذارد. به‌همین دلیل بدون اینكه لبخندی بزند، گفته‌های طنز خود را بر زبان می‌آورد. اما او گاهی هم حرف‌های جدی را در قالب شوخی می‌گنجاند. طنز در واقع قالبی است که فکر يوسفی را شکل می‌دهد و رابطی است برای رساندن پيام او به مخاطب.
يوسفی برای بيان طنزهای خود بيشتر از فن شعر يا داستان‌نويسی بهره می‌جويد. "عریضۀ ميرزا صدف"، يکی از مجموعه طنزهای هارون یوسفی است، که از سوی انجمن نویسند‌گان در کابل به نشر رسيده است. مجموعه‌ای دوم او که "من ماندن والا نيستم" در مطبعۀ دولتی زير چاپ بود که شوربختانه در زمان حاکميت مجاهدين از بين رفت. اکنون وی يک مجموعه طنزهای از چهار نويسندۀ خارجی را زير عنوان "نويسندگان و شاعران در غربت" به زبان انگليسی در لندن به نشر سپرده است و يک مجموعه داستانهای طنزی ديگر به نام "يادداشتهای يک مسافر" آماده‌ی چاپ دارد.
نعمت حسينی در کتاب "سيماها و آواها" می‌نويسد:
- "هارون یوسفی تنها طنز می‌نویسد و به ترجمۀ آثار ادبی می‌پردازد. وی بیش از ده نمایش تئاتری از معروفترین نویسند‌گان کلاسیک روسیه، بیش از پنجاه سناریوی فيلم هنری سینمایی و سریال‌های تلویزیونی، بیش از چهل داستان کوتاه از نویستد‌گان کلاسیک و معاصر روسیه، تاریخ ادبیات قرن نزده و بیست روس و اتحاد شوروی و ده‌ها مقالۀ ادبی ديگر را از زبان روسی به فارسی دری ترجمه کرده است، که از طریق وسایل اطلاعات جمعی در کابل نشر شده‌اند. تاریخ ادبیات روس و شوروی که توسط هارون یوسفی ترجمه شده است در دانشگاه کابل تدریس می‌گردید."[۱]
- ۱- داستان کوتاه
- رنگين کمان
در برنامه "رنگين کمان"، حرف‌هاى آوازخوانان، شاعران، نويسندگان، سينماگران و ديگر فرهنگيان افغانستان با صداى خودشان، از رادیوی بی بی سی پخش می‌شود و تازه‌ترين کارهاى هنرى و فرهنگى آنها نيز گزارش می‌گردد، اين برنامه را هارون يوسفى و همسرش آمنه يوسفى تهيه و اجرا می‌کنند.[٢] - برنامه‌های طنز ميرزا قلم
رشته برنامه‌های "ميرزا قلم" که نگاهی طنز آميز به مسايل روز افغانستان است، در ده قسمت در دفتر بی بی سی در لندن توسط هارون يوسفی تهيه شده و امان اشک ريز (ميرزا قلم) آن را اجرا کرده است.[٣] - پنجره "برنامه جديد براى جوانان"
این برنامه را که شعر، طنز و داستانهای کوتاه نويسندگان و شعرای جوان با صدای خود آنها روزهای پنجشنبه به ساعت یک بعد از ظهر به وقت افغانستان از رادیوی بی بی سی پخش می‌شود، نيز هارون یوسفی تهیه می‌کند.[۴]
- تاريخ ادبيات روس، که از زبان روسی به فارسی دری ترجمه شده است.
۲- شعر
- مجموعه‌ای از سروده‌های هارون يوسفی هنوز بطور مستقل به چاپ نرسيده است. اما شعرهای او چه بطور پراکنده در مطبوعات افغانستان و چه بطور گزيده در مجموعه‌های از اشعار افغان‌ها بويژه در کتابهای زير عنوان "پيوند" که در تاجيکستان منتشر شده و "ميلاد خورشيد" که در کابل به زيور طبع آراسته شده، به نشر رسيده‌است.
- سر پوقانه‌ها حساب کنيم
- زود يک ديگر انقلاب کنيم
باقی ملک را خراب کنيم
با مزاح شعار آزادی
خلق را بيشتر عذاب کنيم
کسی از ما گر انتقاد کند
کافرش در چهار کتاب کنيم
در مقامات عمدۀ دولت
دزد ماهر تر انتصاب کنيم
زهر در آب ديگران ريزيم
جام خود را پر از شراب کنيم
ديگران را به جبهه بفرستيم
خود ما چارپلاق، خواب کنيم
از برای فريب يونسکو
کنفرانس منفرانس باب کنيم
هر مجاهد نمای خاين را
به دو تا مجلس انتخاب کنيم
بانوان را قفس نشين سازيم
نام اين وضع را حجاب کنيم
انفلاقی به راه اندازيم
سرپوقانه‌ها حساب کنيم
فکر کردن چه کار می‌آيد؟
تا که باشد توان، شتاب کنيم
ثروتی دست و پا اگر شد، خوب
گر نشد ديگر انقلاب کنيم[۵]
- کیسه می‌کنم چه روان کیسه می‌کنم
من در حمام دارالامان کیسه می‌کنم
نی فکر جا و چوکی و نی منصب و مقام
آسوده از متاع جهان کیسه می‌کنم
از تار تار کیسه من چرک می‌چکد
آزاده‌ام ز چرک زمان کیسه می‌کنم
آدم کجاست جان برادر زبخت شور
شد سالها که پشت خران کیسه می‌کنم
از زور دست و پنجه خود جیره می‌خورم
بی کنفرانس و نطق و بیان کیسه می‌کنم
از کیسه مالی کیسه من پر ز مفلسیت
تّف می‌کنم بمال جهان کیسه می‌کنم
شبها که می‌روم لب گلخند بخواب ناز
در خواب دست و پای زنان کیسه می‌کنم
من کیسه مال نامی و مشهور کابلم
بی خط کشی و طرح و پلان کیسه می‌کنم
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهديزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: نعمت حسينی، زندگينامۀ هارون يوسفی
پيوست ٢: استودیوی شماره هفت با هارون یوسفی
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- حسينی، نعمت، سيماها و آواها، ج ۱، صص ۸٧۲-۸٧۳
[۲]- رنگين کمان، وب سايت فارسی بی‌بی‌سی: جمعه ٠۱ فوريه ٢٠٠۸ - ۱۲ بهمن ۱۳۸۶
[۳]- برنامه‌های طنز ميرزا قلم، وب سايت فارسی بی‌بی‌سی: چهارشنبه ۱۹ دسامبر ٢٠٠٧ - ٢۸ آذر ۱۳۸۶
[۴]- پنجره "برنامه جديد براى جوانان"، وب سايت فارسی بی‌بی‌سی: پنجشنبه ٢۳ اکتبر ٢٠٠۸ - ٠٢ آبان ۱۳۸٧
[۵]- طنز، سايت اينترنتی زندگی
[↑] جُستارهای وابسته
[↑] سرچشمه‌ها
□ حسينی، نعمت، سيماها و آواها (جلد اول)، کابل: مطبعۀ دولتی، چاپ اول - ۱۳۶٧ خورشيدی
□ گفت‌وگوی تلفنی مهديزاده کابلی با هارون يوسفی: شنبه ۲۳ مه ۲۰۰٩ - ۲ خرداد ۱۳۸۸
□ بخش فارسی بی بی سی
[↑] پيوند به بیرون
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>
