افغانستان در سال ١٣٨٨
وضعیت عمومی زنان
فهرست مندرجات
- دسترسی زنان به تعليمات ابتدايی
- زنان در عرصه سیاست
- زنان و آموزشهای مسلکی
- افزايش سهمگيری زنان امور عدلی و قضايی
- دسترسی و نقش زنان در عرصه صحی
- سهمگيری زنان در خدمات امنيتی
- توانمندسازی اجتماعی و انكشاف اقتصادی زنان
- راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت زنان
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
سال ١٣٨٨ برای زنان افغانستان در عرصههای مختلف نسبت به سالها گذشته متفاوت بوده و در برخی موارد رشدی خوبی هم داشته است. این رشد در شهرها و روستاها متفاوت بوده و گاه هم در برخی روستاها عقبگردهایی بوده است.
با آن که سال ١٣٨٨ در کل پر از چالشهای امنیتی و سیاسی در افغانستان بود، اما شماری زیادی از زنان افغانستان وضعيت زنان در این کشور را اميدوار كننده میخوانند. زنان افغانستان مبارزه با بيسوادی، مشاركت زنان در سهمگيریهای مهم در كشور، دسترسی برای دادخواهی قربانيان و تأمين امنيت حقوقی زنان، رفع قوانين تبعيضآميز عليه زنان و اشتغال زنان را از شاخصههای مهم در رشد و انكشاف وضعيت زنان در سال ١٣٨٨ و سالهای اخیر میدانند.
[↑] دسترسی زنان به تعليمات ابتدايی
در سال ١٣٨٨ حدود ٧ میلیون طفل در سراسر افغانستان در١۵٦٠٠ مکتب مصروف تعلیم بودهاند که ٦ هزار از این مکاتب را، مکاتب ابتداییه تشکیل میدهند.
به گفته صبور غفرانی مسوول مطبوعاتی وزارت معارف، ٣٨ درصد دانشآموزان سراسر کشور را دختران و ٦٢ درصد را پسران تشکیل دادهاند. آقای غفرانی میگوید؛ در سال ١٣٨٨ مشارکت و حضور دختران در مکاتب ٨ صد افزایش یافته است.
در کنار مکاتب دولتی اضافه از ٣١٧ باب مکتب خصوصی در افغانستان در سال ١٣٨٨ فعالیت دارند. این آمار شامل کورسها و آموزشگاههای کوچک، چون مراکز آموزشی زبان و مراکز برای کمک درسی نمیشود.
به باور کارشناسان مسایل آموزشی، تعدد مکاتب خصوصی میتواند در ایجاد زمینهای رقابت و استفاده از شیوههای آموزشی نوین مفید واقع شود. در کنار آن مکاتب خصوصی اکثراً در مناطقی تاسیس میشوند که در آن مناطق مکاتب دولتی وجود ندارد. آگاهان امور بر این نظر هستند که اکثراً دختران به دلیل دوری راه مکاتب از تحصیل باز میمانند. اما افزایش مکاتب خصوصی توانسته است زمینه دسترسی تعداد بیشتری از دختران را فراهم آورد.
اعداد و ارقام نشان میدهد که تا کنون نیز پسران تقریباً دو برابر نسبت به دختران افغانستان مكتب ابتدايی را تكميل میكنند. ولی با توجه به عدم حضور دختران در زمان حکومت طالبان و منع تحصیل آنان در آن زمان، افزایش ٣٨ درصدی حضور دختران در مکاتب چشمانداز روشنی را در آینده نزدیک نشان میدهد.
برگزاری صنوف سوادآموزی که در افغانستان بهنام سواد حیاتی یاد میشود، از سوی دولت و موسسات داخلی و خارجی نیز زمینه را برای دسترسی زنان و دخترانی که از تحصیل باز ماندهاند تا حد بالایی مساعد ساخته است. گرچه اعداد و ارقامی از تعداد زنانی که در صنوف سواد آموزی اشتراک کردهاند در دسترس نیست، اما بنابرگفته مقامات وزارت معارف، تعداد زیادی از زنان در سال ٨٨ توانستهاند در کورسهای سوادآموزی شرکت نمایند.
[↑] زنان در عرصه سیاست
در سال ١٣٨٨ مهمترین رویداد قابل دید برای حضور زنان در عرصه سیاست، مانند مردان، حضور و مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی بود. در دومین انتخابات یک زن بیشتر از نخستین انتخابات کاندیدای ریاست جمهور کرد. شماری از معاونان نامزدان ریاست جمهوری را زنان تشکیل میداد. برای شوراهای ولایتی حدود چهارصد زن خود را نامزد کرده بودند. دیگر فعالیتهای زنان در قالب گردهماییها و نشستهای رسمی آگاهی دهی خلاصه میشود.
[↑] زنان و آموزشهای مسلکی
در مراکز تحصیلات عالی افغانستان، در سال ١٣٨٨ در سراسر کشور، ٦٢ هزار دانشجو در ٢٢ دانشگاه و مراکز تحصیلات عالی مصروف تحصیل بودهاند که ١٣ هزار تن یعنی ٢٢ صد از این تعداد را دختران تشکیل دادهاند.
با آن که شمار مراکز تحصیلات عالی و دانشگاههای خصوصی در سال ١٣٨٨ افزایش یافته است، اما بطور دقیق مشخص نیست که چه تعداد دانشجوی دختر و پسر در آنها مشغول تحصیل اند.
به گفته معین وزارت تحصیلات عالی افغانستان در دو سال گذشته ۴ درصد حضور دختران در مراکز تحصیلات عالی و دانشگاهها افزایش یافته است.
با در نظر داشت این ارقام دسترسی زنان به تحصیلات عالی و نیمه عالی در سال ١٣٨٨ نیز سیر صعودی داشته است. گشایش موسسات تحصیلات عالی نیز در دو سال اخیر قابل توجه بوده است. هم اکنون در حدود نیمی از دانشجویان موسسات تحصیلات عالی را نیز دختران تشکیل میدهند.
[↑] افزايش سهمگيری زنان امور عدلی و قضايی
تعداد زيادی از قاضيان زن، دادستانها (سارنوالان) و وكلای مدافع زن در كشور فعاليت دارند. در سال ١٣٨٨ نیز این تعداد رشد داشته است، ولی میزان رشد به دلیل نبود آمار دقیق مشخص نیست.
قانون اساسی افغانستان در مواد ۴۴، ۵۴ و ٢٢ هر نوع تبعيض و امتياز بين اتباع افغانستان را ممنوع نموده است. در اين مواد قانون آمده است كه اتباع افغانستان اعم از زن و مرد در برابر قانون داری حقوق و وجايب مساوی هستند.
بر اساس اين مواد قانون جهت دستيابی بهتر و بيشتر زنان به مراجع قانونی گامهای مثبتی برداشته شده، و زمينه دسترسی زنان به نهادهای قانونی نسبت به قبل افزايش داشته است.
تأسيس اولين انجمن قضات زن در سال ٢٠٠٣ و در پی آن تأسيس انجمن زنان حقوقدان و متخصص افغان، از گامهای عملی در اين راستا بوده است. اما در عین حال در سال ١٣٨٨ تصویب قانون احوال شخصیه اهل تشیع افغانستان یکی از بحث برانگیزترین رویداد سال ١٣٨٨ بود.
[↑] دسترسی و مراجعه زنان به مراکز صحی و حضور زنان در این عرصه
در سال ١٣٨٨ اضافه از ١٧ هزار مرکز صحی در سطح کشور فعالیت داشتهاند که بنابر افزایش مراکز صحی داکتران و نرس قابلههای بیشتر در مراکز صحی مشغول فعالیت و ارائه خدمات صحی شدند. افزایش نرس قابلهها و داکتران زن باعث شده است که زنان دسترسی به مراکز و امکانات صحی را پیدا کنند و مرگ و میر مادران کاهش یابد. در سال ١٣٨٨ در چند فصل گزارشهای مبنی بر کاهش مرگ و میر زنان به نشر رسید.
بهگفته داکتر غلامسخی کارگر، مسوول مطبوعاتی وزارت صحت عامه، مرگ و میر مادران از سال ٨١ تا کنون ٣٠ درصد در سراسر کشور کاهش داشته است.
با این حال طبق آمارهای سازمانهای کمکهای صحی در افغانستان در هر ٢٩ دقيقه يك زن جان خود را در اثر ولادت یا حین ولادت جان خود را از دست میدهد.
بهگفته مسوولان صحتعامه در حال حاضر، با فراهم شدن امکانات لازم، ٣٠ درصد زنان در مراکز صحی ولادت میکنند.
قابل یادآوری است که در دو سال گذشته با برگزاری دورههای آموزشی نرس قابلهها در سراسر کشور ٢ هزار قابله با گذراندن دورههای دو ساله نرس قابلگی سند فراغت گرفته و در مناطق روستایی مصروف به کار شدهاند.
اما مسوولان صحت در روزهای پایانی سال ٨٨ از نیاز به ۵ هزار نرس قابله دیگر سخن میگویند.
داکتر قدریه افضل، رییس صحت باروری میگويد؛ در گذشته زنان حق نداشتند به تنهايی به مراكز صحی حضور پيدا كنند. اما زنان حالا بدون محرم شرعی به مراكز صحی مراجعه میكنند، و زنان میتوانند برای خود تصميم بگيرند.
داكتر افضل اضافه میكند، در گذشته خانمها به مراكز صحی دسترسی نداشتند. اما اكنون تعداد زیادی مراکز صحی ساخته شده و علاوه بر آن، توجه مردها به صحت زنان بيشتر شده و زنان بيشتر به مراكز صحی مراجعه میكنند.
بهگفته رییس صحت باوری، ٨ سال قبل يك مركز صحی ٢٠٠ مراجعه كننده زن داشت، حالا اين رقم به ٨٠٠ تن رسيده است.
[↑] سهمگيری زنان در خدمات امنيتی
زنان بعد از سقوط رژيم طالبان در بخش خدمات پليس و خدمات نظامی نيز مشاركت نمودهاند و شماری از زنان در بخشهای پليس و اردوی ملی ايفای وظيفه میكنند.
عبدالرئوف احمدی، سخنگوی قوماندانی امنیه در زون غرب کشور میگوید؛ در سال ١٣٨٨ تعداد زنانی که در پلیس ملی در این بخش راجستر شده و فعالیت دارند به یک صد تن رسیده است.
[↑] توانمندسازی اجتماعی و انكشاف اقتصادی زنان
در سال ١٣٨٨ اماکن تفریحی چون باغهای زنانه و بازارهای تجارتی و فروشگاهها برای زنان از سوی دولت و نهادهای کمککننده ساخته و یا سنگ تهداب آن گذاشته شده است.
آنچه در این سال حائز اهمیت است حضور زنان در اجتماع کاری بوده است. زنان در سال ١٣٨٨ به شغلهای مختلف روی آوردهاند که از آن جمله میتوان به روی آوردن زنان به تولید صنایع دستی چون، قالی بافی و هنرهای دستی اشاره کرد. ثمره این تولیدات برگزاری چند نمایشگاه صنایع دستی در مرکز، شمال شرق و غرب افغانستان بوده است. البته زنان علاوه بر کارهای اداری و انتخاب شغلهایی متناسب با رشته تحصیلیشان به تجارت و فروشندگی نیز علاقه نشان دادهاند. اکنون شماری از زنان فروشنده در بازارها و یا در دکانها به فروشندگی مصروف اند که این امر توانسته است سهولتهای بیشتری را برای زنان مهیا سازد تا بتوانند به راحتی اجناس مورد نیازخویش را خریداری کنند.
[↑] راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت زنان
تعليمات صحی و بهداشت، قرضهها، آموزشهای حرفه، آموزش مرغداری، برنامههای ظرفيتسازی، آموزش حقوق مدنی، مشاوره حقوقی و... از شاخصههای مهمی است كه نقش اساسی در توانمند سازی اجتماعی و انكشاف اقتصادی زنان ايفا میكند.
تعداد زنانی كه در اين بخشها سهيم شده و فعاليت میكنند، كم نبوده؛ اما باز هم برای حضور پر رنگ و قوی زنان در اجتماع به ظرفيتسازی آنان نیاز احساس میشود.
با همه تلاشهایی که در سال ١٣٨٨ برای زنان و یا خود زنان انجام دادهاند، تغییراتی اساسی در کل زندگی زنان افغانستان به میان نیامده است. بیشتر فعالیتهای که آنهم نسبت به نیازمندیهای زنان اندک بوده است، در شهرها صورت گرفته است و زنان روستاها کماکان با زندگی پر از چالششان دست و پنچه نرم میکنند.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين گزارش برای دویچه وله (صدای آلمان) توسط پروانه علیزاده برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- پروانه علیزاده، وضعیت عمومی زنان در افغانستان در سال ١٣٨٨، وب‌سايت دویچه وله
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سايت دویچه وله (صدای آلمان)
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
