زبان نیای هندواروپایی (Proto-Indo-European language با مخفف PIE)، نیای زبان‌های هندواروپايی است که، هندواروپايیان اولیه با آن سخن می‌گفتند. هر چند از پذیرش وجود این زبان در میان زبان‌شناسان یک سده می‌گذرد، اما در جزئیات آن اختلاف نظر زیاد است[۱].
[↑] پیشینۀ تاریخی و جغرافیایی
زبان‌های هندواروپایی از پُرگویش‌ترین زبان‌های دنیا هستند. قریب به سه میلیارد نفر، به ۱۴٠ زبان از این خانوادهٔ زبانی سخن می‌گویند، که گسترۀ آن از هیتی گرفته تا انگلیسی، از زبان‌های لاتین و رومی گرفته تا فارسی و هندی می‌رسد.
گمان می‌رود نیای مشترک تمام این زبان‌ها، که هندواروپایی نامیده شده‌اند، در دورۀ نوسنگی و اوائل عصر برنز در هزارۀ سوم پیش از میلاد، توسط گروهی از مردم ظهور کرده باشد، مردمی که هویت آنها قرن‌ها در بین دانشمندان مورد بحث بوده‌است. در این میان، مردمان کوچندۀ اسب‌سوار در جنوب سیبری بیشتر مورد توجه بوده‌اند. مردمی که کورگان (Kurgan) شناخته می‌شوند، از خود گورهای تپه‌مانند بزرگی مملو از گنجینه‌های طلا را در اوراسیا، از اوکراین تا مغولستان و تا جنوب افغانستان بجای گذاشتهاند.
بر اساس دانش ریشه‌شناسی، که ریشۀ مشترک واژه‌ها را مطالعه می‌کند، مردم کورگان به زبان هندواروپائی گویش می‌کردند. در شمار زیادی از زبان‌های هندواروپایی واژه‌های مشابه برای جانوران، گیاهان، ابزار، و جنگافزار و همچنین واژگان بی‌شماری مربوط به اسب و وسائط نقلیۀ چرخ‌دار وجود دارد که برای فرهنگ اِستِپی کورگان بسیار مهم است.
اگر زبان و فرهنگ نیا-هندواروپایی از کورگان آغاز شده باشد، پراکندگی آن در جهان رُخدادی شگفت‌انگیز بوده که تئوری‌های زیادی را برانگیخته است. برخی از پژوهشگران براین باورند که پراکنده شدن این زبان در طی هزارۀ سوم پیش از میلاد توسط مردمان کوچ‌گردِ کورگان رُخ داده‌است. دیگران با اشاره به مهاجرت‌های نخستین، این نظریه را مطرح می‌کنند که مردم برزگر و کشاورز بسیار زودتر (پیرامون ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد) پراکنده شده‌اند که به "موج پیشروی" (Wave of Advance) معروف است.
یافته‌های ژنتیک نظریۀ سومی را مطرح می‌کنند که به گونه‌ای آمیخته‌ای از دو نظریۀ فوق است. زمانی که مردم برزگر آناتولی را ترک کردند، برخی از آنها بسوی شمال مهاجرت کرده و فرهنگ کورگان را پدید آوردند، که متعاقبا در سطح استپ‌ها پراکنده شده‌است. صرفنظر از یورش این قبایل به سرزمین‌های دیگر، پیشروی و گسترش زبان‌های نیا-هندواروپایی یک روند صلح‌آمیز بوده که از طریق تماس فرهنگ‌ها همچون بازرگانی صورت گرفته‌است[٣].
[↑] بازسازی
[↑] روابط خانوادگی با زبان‌های دیگر
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط آریانا باختریان برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- زبان نیا-هندواروپایی، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۲]- نقشۀ مسیر حرکت هندواروپاییان در حدود شش تا پنج هزار سال پیش از میلاد (پیکان‌ها سرخ‌رنگ) و چهار تا یک هزار سال پیش از میلاد (پیکان‌های سبزرنگ) از دیدگاه مُدل کورگان - پیکان‌های سبزرنگ مسیر حرکت اقوام نیاهندوایرانی (آریاییان) را در چهار تا یک هزار سال پیش از میلاد از شمال دریای سیاه در جنوب روسیه بطرف قفقاز و از طریق شمال دریای مازندران (خزر) به سوی آسیای میانه (اقوام هندواروپایی یا آریاییان) و غرب چین (تُخاریان) نشان می‌دهد. این مردمان کوچ‌نشین و دامدار به تدریج اسب را اهلی کرده و با سوارکاری و استفاده از ارابه (وسایل نقلیۀ چرخ‌دار) چمنزارهای سبز و خرم اِستِپ‌ها را به تصرف خویش درآوردند، این در زمانی بود که اقوام سامی، خاور نزدیک و میان‌رودان (بین‌النهرین) را از طریق زندگی کوچ‌نشینی و کشاورزی و شهرنشینی تصرف کرده بودند.
[۳]- تـارنـمـای جـغـرافـیـای ملـی (National Geographic)، پـروژه ژنوگـرافـیـک (Genographic Project)، اطلس مهاجرت انسان (Atlas of Human Journey)، وقایع برجستۀ مهاجرت‌ها (Journey Highlights)، سرواژۀ "Proto-Indo-European" (برگردان از آریانا باختریان)
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
