|
اسناد لانه‌ی جاسوسی
شماره ۲۹
فهرست مندرجات
.
افغانستان (۱)
(سند شماره ۲)
افغانستان در سال ۱۹٧٧
اسناد لانه‌ی جاسوسی، عنوان مجموعه اسناد محرمانه‌‌ی سفارت آمریکا در تهران است، که توسط دانشجویان پیرو خط امام در ۷۴ جلد ترجمه و منتشر شد. این اسناد، که پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، در ۱٣ آبان سال ۱٣۵٨ به‌دست دانشجویان پیرو خط امام، کشف شد، به‌گفته‌ی ماجراجویان انقلابی، «از اسرار جاسوسی‌ها و دخالت‌های بی‌شمار آمریکا در ایران و کشورهای مختلف جهان پرده برمیدارد و اسامی بسیاری از عوامل و رابطین آمریکا و انواع شیوههای جاسوسی و تحرکات سیاسی این کشور را در مناطق مختلف جهان افشا می‌کند.» دو جلد ٢۹ و ٣٠ این مجموعه اسناد، ویژه‌ی افغانستان است.
| سند شماره: | ۲ |
|---|---|
| شماره سند: | ٠٨۲٠ کابل |
| تاريخ: | ۳٠ ژانويه ۱۹٧٨ |
| از: | سفارت آمريکا در کابل |
| به: | وزير امور خارجه در واشنگتن |
| طبقه بندی: | خیلی محرمانه |
| موضوع: | افغانستان در سال ۱۹٧٧ |
۱- خلاصه: در سال ۱۹٧٧ استقلال و امنيت افغانستان بدون تغيير ماند و به اين ترتيب مورد رضايت هدف‌های اصلی ما در مورد افغانستان قرار گرفت. رئيس جمهور داوود کمک زيادی به بهبود ثبات منطقه‌ای کرد و بدين ترتيب به تحقق يکی ديگر از هدف‌های اصلی آمريکا جامه‌ی عمل پوشاند و از اين که اوضاع درهم و برهم پاکستان مورد بهره‌برداری قرار گيرد اجتناب کرد. داوود به سياست نزديکی بين خود و بوتو نخست وزير سابق پاکستان که از سال ۱۹٧٦ آغاز شده بود ادامه داد و همچنين قادر شد تا با ايران به حل اختلافات در مورد آب‌های رود هيرمند (هلمند) به توافق متقابل برسد.
۲- حوادث مهم روابط دو جانبه‌ی آمريکا و افغانستان از اين قرار بودند:
- الف - برقراری يک کميسيون مشترک برای مبارزه با مواد مخدر.
ب - پشتيبانی افغانستان از موضع سازمان ملل متحد در مورد مسايل مربوط به جزيره‌ی گوام و پورتوريکو.
ج - دعوت کارتر از داوود برای ديدار رسمی از آمريکا.
۳- مناسابات با آمريکا: روابط بين آمريکا و افغانستان در سال ۱۹٧٧ بسيار عالی بود. حکومت افغانستان تعهد خود را نسبت به آمريکا برای برقراری يک کميسيون مشترک به منظور کنترل مواد مخدر و قاچاق مواد مخدر انجام داد. بر خلاف ۱۹٧٦ هنگامی که حکومت افغانستان تعهد خود را درباره‌ی عدم مخالفت با آمريکا در مورد مسئله‌ی گوام و پورتوريکو پس گرفت، اين بار حکومت افغانستان در سال ۱۹٧٧ در مورد مسئله‌ی گوام و پورتوريکو به آمريکا کمک کرد. داوود دعوت کارتر را برای ديدار از آمريکا در تابستان ۱۹٧٨ پذيرفت. تأمين مالی آموزش افسران افغانی در آمريکا دو برابر شد تا بدين ترتيب سلطه‌ی شوروی در زمينه پشتيبانی خارجی نيروهای مسلح افغانستان خنثی شود.
۴- حکومت افغانستان در کوشش برای هماهنگ کردن برنامه‌های خود، با رهنمودهای کمکی کنگره‌ی آمريکا، به منظور استفاده از اين کمک‌ها کوشيد، نگرانی افغانستان بر سر آنچه که به نظر آن‌ها کاهش تعهد آمريکا در کمکهای عمرانی به منطقه بود ابراز شد. رهبران افغانستان اغلب به مقامات آمريکايی مقيم افغانستان و ساير مقاماتی که از اين کشور ديدن می‌کردند گفتند که افغانستان خواستار کمکهای محسوس‌تر آمريکا و پيشنهاد متقابل آمريکا درباره‌ی حضور در اين کشور برای مقابله با حضور شورويها در آن است.
۵- مقامات افغانی دو تماس سطح عالی با رهبران آمريکا در سال ۱۹٧٨ داشتند. هنگامی که عبدالواحد کريم سفير افغانستان استوارنامه‌های خود را در روز ۲۳ ژوئيه به رئيس جمهوری آمريکا تسليم کرد، کارتر به او گفت:
- «ايالات متحده آمريکا تشکيل قانون اساسی شما را از نزديک از مد نظر گذارنده است و ما بويژه از تسيهلات مربوط به حقوق بشر آن آگاه[۲] هستيم ... ما همچنين از کوشش‌های داوود برای بهبود رفاه اقتصادی مردم افغان بسيار آگاه هستيم و مايليم که در اين کوشش کمکی کرده باشيم.»
رئيس جمهوری همچنين حکومت افغانستان را درباره‌ی برقراری يک کميسيون مشترک درباره‌ی مسئله مواد مخدر در افغانستان که دو روز قبل صورت گرفته بود مورد تمجيد قرار داد و علاقه‌ی شديد شخصی خود را در کنترل مواد مخدر بيان کرد.
٦- سپس روز اول اکتبر اندکی قبل از اجلاسيه‌ی مجمع عمومی سازمان ملل متحد، وحيد عبدالله وزير امور خارجه‌ی افغانستان با سايروس ونس وزير امور خارجه واترتون معاون او ملاقات کرد. به وحيد عبدالله گفته شد که حکومت آمريکا مسئله توليد ترياک را در افغانستان به عنوان يک مسئله فوری و فوتی تلقی می‌کند (اين نظريه بوسيله‌ی سناتور ويليام اسکات از ايالت ويرجينيا در جريان ديدار سناتور از کابل نيز منعکس شد. سناتور ويرجينيا به داوود گفته بود که کمک آينده آمريکا مشروط به فعاليت حکومت افغانستان در کنترل مواد مخدر خواهد بود). وحيد عبدالله به طرف آمريکايی اطمينان داد که داوود شخصاً در پشت‌سر کوشش‌های حکومت افغانستان در کنترل کشت ترياک قرار گرفته است.
٧- در همين ملاقات عبدالله اظهار داشت که حکومت افغانستان خواستار روابط نزديکتر با حکومت جديد آمريکا و همچنين يک حضور «مشهود» آمريکا در افغانستان می‌باشد. وزير امور خارجه آمريکا پاسخ داد که آمريکا از استقلال و تماميت ارضی افغانستان پشتيبانی می‌کند و به برنامه‌های کمکی خود ادامه خواهد داد. ونس، همچنين ضمن اظهار نظر بيشتر خود گفت که روسای جهموری دو کشور بايد همديگر را بهتر بشناسند و در رابطه با اين مسئله دعوت نامه‌ی رئيس جمهوری آمريکا را برای ديدار رسمی از ايالات متحده آمريکا در تابستان ۱۹٧٨ تسليم وزير امور خارجه افغانستان کرد. بعد رئيس جمهوری افغانستان اين دعوت را پذيرفت.[۳]
۸- مناسبات با اتحاد جماهير شوروی: مهمترين مناسبات دو جانبه‌ی افغانستان همچنان پيوند حساس و در عين حال سودآور اين کشور با همسايه‌ی شمالی آن بوده است. شوروی‌ها ظاهراً از هرگونه مداخله‌ای در امور داخلی افغانستان اجتناب کرده‌اند و موضع خود را به عنوان کمک‌کننده اصلی افغانستان (بيش از يک ميليارد دلار در ربع قرن اخير، با مقايسه با کمتر از نيم ميليارد دلار از جانب ايالات متحده آمريکا بوده است) حفظ کردند.
هر چند که در سال ۱۹٧٧ هيچگونه کمک اضافی به افغانستان از سوی شوروی‌ها تعهد نشد، طرفين مذاکراتی در ماه آوريل درباره‌ی مصرف هفتصد ميليون دلار اعتبار شوروی که تاکنون به افغانستان تعهد شده است انجام دادند. تحويل تجهيزات شوروی به افغانستان در سال ۱۹٧٧ شامل سلاح‌های جديد مهم، مانند موشک‌های ... و زمين به هوا بوده است.
۹- از ۱۲ تا ۱۳ آوریل، داوود از اتحاد جماهیر شوروی دیدن کرد که هر دو طرف، این دیدار را یک دیدار عادی توصیف کردند که در ضمن، جزء مهم‌ترین انگیزه‌های داوود برای دریافت دعوت نامه‌ای از آمریکا بوده است تا آنچه را که حکومت افغانستان به‌عنوان یک موازنه‌ی سیاسی بین دو ابرقدرت تلقی می‌کند، حفظ شود. داوود در جریان دیدار مسکو یک قرارداد جدید ۱۲ ساله برای گسترش مناسبات اقتصادی و بازرگانی دو کشور افغانستان و شوروی امضأ کرد.
۱٠- مناسبات با چین: افغانی‌ها برای فراهم کردن نوع دیگری از موازنه نسبت به سفر داوود به اتحاد شوروی، روز نهم آوریل از یک هیئت نمایندگی از جمهوری خلق چین تحت ریاست چای شوفان، معاون وزارت بازرگانی خارجی این کشور پذیرایی کردند. ولی این دیدار نتیجه‌ی چنان برجسته‌ای نداشت.
۱۱- هر چند داوود در نطقی در اجتماع ...[۴] در اوایل سال اظهار امیدواری برای مناسبات رو به توسعه دائمی با چین کرده بود ولی در این جهت هیچ اقدام برجسته‌ای در سال ۱۹٧٧، صورت نگرفت. راه نفوذ چین در افغانستان (که شامل بعضی طرح‌های جزئی عمرانی است) کاملاً محقرانه است ولی این طرح‌ها نیز کافی است که نشان‌دهنده‌ی بیطرفی افغانستان بین مسکو و پکن باشد.
۱۲- مناسبات با پاکستان: نزدیکی قابل ملاحظه بین داوود و بوتو نخست وزیر سابق پاکستان که سال قبل آغاز شده بود، در سراسر دوره‌ی تحولات سال ۱۹٧٧ در پاکستان ادامه یافت. بوتو در جریان دیدارش از کابل در ماه ژوئن (یعنی اندکی قبل از سقوطش)، با یک استقبال تشریفاتی ولی نسبتاً خویشتن‌دار و سرد در افغانستان روبرو شد و در آن زمان حکومت افغانستان پیشنهاد کرده بود که مذاکرات تفصیلی درباره‌ی پشتونستان (که از سوی افغانستان به‌عنوان تنها نقطه‌ی مورد اختلاف بین دو کشور توصیف شده است)، به‌بعد از انتخابات پاکستان که در آن زمان مورد انتظار بود، موکول شود.
تفاهم‌های بعداً با ضیاءالحق فرماندار نظامی کل پاکستان، در جریان دیدار او از کابل در تاریخ ۱٠-۱۱ اکتبر حاصل شد. ضیاءالحق به افغان‌ها اطمینان داد که همه‌ی عناصر جامعه پاکستان اکنون موافق با تشنج‌زدایی با افغانستان هستند، که این امر مورد رضایت افغان‌ها قرار گرفت. افغان‌ها نیز به‌نوبه‌ی خود با دقت هر چه بیشتر از هرگونه مداخله‌ای در امور داخلی پاکستان اجتناب کردند، هر چند هنگامی که ولی‌خان اخیراً از زندان آزاد شد. اجازه یافت که در فهرست سیاسیون قرار گیرد، آن‌ها ابراز خشنودی زیادی در این باره کردند.
۱۳- شوروی‌ها از لحاظ ظاهر نسبت به‌نزدیکی افغانستان و پاکستان تاکنون هیچ‌گونه عکس‌العملی از خود نشان نداده‌اند. از سوی دیگر، مقامات آمریکایی، در هر دو کشور رضایت واشنگتن را درباره‌ی این[۵] تحول که یکی از مهم‌ترین هدف‌های منطقه‌ای آمریکاست، ابراز داشتند.
۱۴- مناسبات با ایران: داوود همچنین مناسبات بهتری با پسر عموی فرهنگی افغانستان، ایران، از طریق حل مسئله‌ی مورد اختلاف بین دو کشور مربوط به تقسیم آب‌های رودخانه‌ی هیرمند - لااقل برای زمان حاضر - به‌ارمغان آورد. حکومت افغانستان پس از اینکه محمدنعیم، برادر و فرستاده‌ی ويژه داوود به تهران فرستاد تا راه را هموار کند. اسناد مربوط به‌تصویب قرارداد آب‌های هیرمند را که در سال ۱۹٧۳ امضأ شده بود و بعد از سقوط حکومت سلطنتی که آن را مورد مذاکره قرارداده بود، در حالت بلاتکلیفی بسر می‌برد به‌تصویب رساند. نعیم همچنین تفاهم ایران در مورد طرح کنترل سیلاب‌ها و آبیاری رود هیرمند که تا آن زمان مورد اختلاف بود به‌دست آورد. افغانستان مایل بود که این طرح را در هیرمند سفلی به مورد اجرا بگذارد. (این طرح در مرحله تهیه است.)
۱۵- از لحاظ جنبه‌ی منفی، معذلک، افغان‌ها همچنان نسبت به وعده‌های گذشته ایران در مورد کمک به افغانستان که افغان‌ها به‌طور موجه آن را یک نوع ارتداد از جانب ایران تلقی می‌کردند نسبت به ایران احساسات خوبی نداشتند. به‌علاوه در اواخر سال، هر دو دولت بهنحو شدید، ولی در عین حال بدون سر و صدا می‌کوشیدند تا اختلافی را بر سر یک قطعه کوچکی از مرز بین دو کشور در نزدیکی اسلام قلعه در جاده‌ی مشهد به هرات حل کنند. دستگاه رهبری افغانستان که از اظهار نگرانی‌های شاه درباره‌ی نفوذ شوروی در افغانستان و فقدان یک نقشه‌ی امن برای جانشینی داوود سخت تحریک شده بودند، متقابلاً در هر فرصت مناسب نگرانی خود را بر سر مسئله‌ی جانشینی در ایران عنوان می‌کردند.
۱٦- روابط با سایر کشورها: در فصل پائیز، حکومت افغانستان از یک عده از مقامات خارجی، در فواصل زمانی بسیار کوتاهی پذیرایی[٦] کرد و دیدار این مقامات نتیجه چندانی ببار نیاورد: با پلگرین توراس معاون وزارت امور خارجه کوبا (۱۹-۲۳ سپتامبر)، پال لوشونچی رئیس جمهوری مجارستان (۱۵-۱٨ اکتبر)، طه محی‌الدین معروف نایب رئیس جمهوری عراق (۲۲-۲۵ اکتبر)، مانگالین دوگر سورن وزیر امور خازجه مغولستان (۲٦-۳٠ اکتبر). وحید عبدالله وزیر امور خارجه افغانستان پس از بازگشت از مجمع عمومی ملل متحد و سیاحت در ایالت کالیفرنیا از کشورهای عراق و ایران و چند کشور ساحلی خلیج فارس دیدن کرد و در این کشورها کوشید تا مساعدت مالی کشورهای هم مذهب و ثروتمند خود را نسبت به افغانستان جلب کند. بیشتر این جنب و جوش دیدارهای دیپلماتیک به‌منطور تقویت استوارنامه‌های افغانستان به‌عنوان یک کشور فعال غیر متعهد بود، در عین حال افغانستان بنحو جاه‌طلبانه‌ای خود را برای میزبانی در ماه مه از کمیته‌ی فرهنگی گروه کشورهای غیر متعهد آماده می‌کرد. حکومت افغانستان فعالیت خود را در پشتیبانی از نهضت کشورهای غیر متعهد در چندین زمینه، از قبیل کنفرانس دریاها و گفت و شنود اقتصادی شمال و جنوب افزایش داده است. افغانستان همچنین شدیداً علاقمند است تا وضع کشورهایی که به دریا راه ندارند از لحاظ عمرانی بهبود یابد و در سراسر سال ۱۹٧٧ هر فرصتی را برای پیشبرد این آرمان مورد بهره‌برداری قرارداده است.
۱٧- هر چند مطبوعات افغانستان که تحت کنترل دولت است گزارش داده‌اند که فعالیت مربوط به مذاکرات صلح در خاورمیانه بهنحو کامل و متعادل در جریان است. حکومت افغانستان با احتیاط کامل سیاست دیرین خود را درباره‌ی اجتناب از هرگونه درگیری همچنان دنبال کرد و در این زمینه دقت خاصی، از زمانی که سادات با چند کشور عربی قطع رابطه کرده به کار برده است. افغانی‌ها خود را مسلمان غیر متعلق به[٧] نژاد سامی تلقی می‌کنند که از موضع‌گیری خاصی به جز طرفداری لفظی از آرمان عرب هیچ نفع دیگری ندارد.
۱٨- نظریه: منافع ایالات متحده آمریکا در پیشبرد و حفط ثبات منطقه‌ای در طول سال از طریق بهبود ناشی از احساس مسئولیت مناسبات افغانستان با پاکستان و ایران، تحقق یافت. طرز عمل و رفتار او (داوود - مترجم) در مورد مناسبات دشوار و پیچیده‌ی کشور با اتحاد جماهیر شوروی بسیار ماهرانه و از روی توانایی صورت گرفت. از چندین لحاظ، اوضاع ژئوپلیتک افغانستان تااندازه‌ای شباهت به اوضاع فنلاند دارد و داوود این مبارزه‌طلبی را اگر بهتر از ککونن (رئیس جمهور فنلاند - مترجم) انجام ندهد، با او برابر است.
۱۹- برای پشتیبانی از کوشش‌های افغانستان در راه حفظ استقلال این کشور از فشارهای شوروی به وسیع‌ترین درجه‌ی ممکن که هدف اصلی سیاست آمریکا در این کشور است، ما به نشان دادن علاقه‌ی دوستانه و محسوس خود از طریق یک حضور مشهود آمریکا در این کشور ادامه می‌دهیم. دیدار رسمی داوود از ایالات متحده آمریکا از اقلام کلیدی برنامه سیاسی ایالات متحده آمریکا نسبت به افغانستان در سال ۱۹٧٨ به شمار می‌رود.
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی بازنویسی و ارسال شده است. البته اطلاعاتی که در قسمت پيوست‌ها ارائه می‌شود، آگاهی از ديدگاه‌های مختلف درباره‌ی مطالب يک مدخل خاص است. مسئوليت این ديدگاه‌ها به عهده نويسنده‌ی يا نويسندگان آن است و نشر اين ديدگاه‌ها در دانشنامه به منزله تایید نظرات ارائه شده در آن‌ها نیست.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- اسناد لانه‌ی جاسوسی، شماره ۲۹، افغانستان (۱)، ص ۳۵
[۲]- همان‌جا، ص ۳٦
[۳]- همان‌جا، ص ۳٧
[۴]- همان‌جا، ص ۳۸
[۵]- همان‌جا، ص ۳۹
[٦]- همان‌جا، ص ۴۰
[٧]- همان‌جا، ص ۴۱
[۸]- همان‌جا، ص ۴۲
[▲] جُستارهای وابسته
□ زندگی‌نامه‌ی محمد داوود
[▲] سرچشمه‌ها
□ اسناد لانه‌ی جاسوسی، شماره ۲۹، افغانستان (۱)، دانشجويان مسلمان پيرو خط امام، تهران: انتشارات پيام آزادی، صص ۳۵-۴۲
