 |
|
نجیب‌الله احمدزی
فهرست مندرجات
حزب دمکراتیک خلق افغانستان روسای جمهور افغانستان
دکتر محمدنجیب‌الله احمدزی (به انگلیسی: Mohammad Najibullah Ahmadzai)، (زاده‌ی ۱۳۲٦ خ - درگذشته‌ی ۱۳۷۵ خ)، که در جامعه معروف به دکتر نجیب است، آخرین رئیس جمهور دولت کمونیستی تحت حمایت شوروی سابق در افغانستان (از سال ١٣٦۵ تا ١٣٧١ خورشيدی) بود که در مقایسه با سه رئیس جمهوری پیش از خود نفوذ بیشتری در میان مردم و هواداران حزب داشت.
| ▲ | زندگی‌نامه |
 |
نجیب‌الله فرزند اخترمحمد، در ۱۴ اسد سال ۱۳۲٦ خورشيدی (۱۹۴۷ ميلادی) در محله‌ی مرادخانی کابل، در یک خانواده‌ی پشتون به‌دنیا آمد. پدرش رهبر قبيله‌ی احمدزايی از شاخه‌های قوم غلزايی بود که با رئيس جمهور پيشين افغانستان محمدداوود روابطی داشت و در سال‌های دهه ۱۳۴۰ خورشیدی وابسته تجاری کنسولگری افغانستان در پيشاور پاکستان بود.
دوره‌ی آموزش ابتدایی را در سال ١٣٣١ خورشیدی در مکتب ابتدایی (دبستان) ده افغانان کابل آغاز کرد و در سال ١٣۴٢ خورشیدی، تحصیلات متوسطه‌ی خود را در لیسه (دبیرستان) حبیبیه کابل به پایان برد. سپس، در سال ١٣۴۴، در دانشکده طب (پزشکی) به تحصیل پرداخت، و در همان‌سال عضو حزب دمکراتیک خلق افغانستان شد و به مطالعه‌ی آثار مارکسیستی آغاز کرد. در دهه‌های شصت و هفتاد میلادی در جنبش‌های روشنفکری دانشجویان کابل سهم فعال گرفت، در سخنرانی‌ها مهارت یافت و نیز در میان دانشجویان اعضای حزب، به یک چهره‌ی شناخته شده تبدیل گشت. در سال ١٣۴٨ به‌سبب شرکت در تظاهرات ضد دولتی به‌مدت چهار ماه به زندان افتاد. بار دیگر، در سال ١٣۴٩ به‌مدت ٩ ماه زندانی شد. با این همه، سر انجام، در ٢٨ سالگی، در سال ١٣۵۴ (۱۹۷۵ میلادی)، به درجه‌ی دکترا از دانشگده‌ی پزشکی دانشگاه کابل نایل آمد.
نجیب‌الله در دوره‌ی مدرسه
دکتر نجیب‌الله از اعضای جناح پرچم حزب دموکراتیک خلق افغانستان بود و با پیشرفت سریع در تشکیلات سازمانی، به‌زودی در حلقه‌ی افراد بسیار نزدیک به ببرک کارمل، رهبر این جناح حزب درآمد. پس از کودتای هفت ثور ۱۳۵۷، در سازمان‌های حزبی مشغول فعالیت‌های سیاسی شد، در ماه جوزای ۱۳۵۷ به‌عنوان سفیر به تهران اعزام گردید و پس از مدتی از کار سبکدوش و به کابل احضار شد. باری عليرضا نوری‌زاده نوشت:
- «نخستین سفیر انقلاب افغانستان دکتر نجیب‌الله بود که در تهران دوستان زیادی در جمع روشنفکران ایرانی پیدا کرد. اما یک روز صبح دکتر نجیب در سفارت حاضر نشد و چند روز بعد آشکار شد که او از تهران به اروپا گریخته است. در کابل در یک حرکت خونین‌تر حفیظ‌الله امین، تره‌کی را سرنگون کرد. نجیب از پرچمی‌ها بود که امین را قبول نداشت. او زمانی به کابل بازگشت که رفیقش ببرک کارمل به‌قدرت رسید.»
وی مدتی بعد به مسکو رفت و همراه با قوای شوروی در جدی ۱۳۵٨ (دسامبر سال ۱۹۷۹) به کابل بازگشت و به‌عنوان رئیس دستگاه استخباراتی (اطلاعاتی) دولت، به‌نام خدمات امنیت دولتی (خاد) گماشته شد و تا ماه ثور ١٣٦۴، در این سمت خدمت کرد.
دکتر نجیب‌الله در سال ١٣٦۵ (۱۹۸۶ میلادی)، به‌عنوان جایگزین ببرک کارمل به‌مقام ریاست جمهوری افغانستان برگزیده شد.
سرلشکر الکساندر لياخفسکی، مشاور رئيس جمهور دکتر نجيب‌الله، درباره او می‌نويسد:
- «نجيب‌الله، پس از تکيه‌زدن به کرسی دبير کل حزب، از رهبران شوروی خواست قدرت را کاملاً به او بسپارند. همروند با آن پيشنهاد کرد مسأله‌ی ببرک کارمل و برخی از همکاران نزديک وی را حل کنند. به‌ويژه تقرر محمدرفيع به‌جای نظرمحمد به‌سمت وزير دفاع و تقرر وکيل به‌جای شاه‌محمد دوست به‌سمت وزير امور خارجه. در اين رابطه به و. کريوچکف (رئيس اداره‌ی کل يکم استخبارات خارجی ک گ ب)، که در آن زمان از افغانستان ديدار می‌کرد، سفارش داده شد تا با نجيب ملاقات کرده، ديدگاه‌های رهبران شوروی را به اطلاع او برساند که به‌مسايل کادری و تشکيلاتی خود هرگونه که بايسته می‌داند، رسيدگی کند.»
در سال ١٣٦٦، جرگه‌ی بزرگی را برگزار کرد و این جرگه قانون اساسی جدیدی را به‌تصویب رسانید. در این قانون اساسی آزادی‌های زیادی برای شهروندان کشور، به‌ویژه آزادی رسانه‌ها و تشکیل احزاب سیاسی، تضمین شد و احترام به دین مقدس اسلام و پیروی از آن برای دولت الزامی گردید.
در بیست و ششم دلو ١٣٦۷، نیروهای ارتش سرخ شوروی سابق افغانستان را ترک کردند. اما خروج این نیروها هم پایانی برای جنگ‌های افغانستان نبود. دکتر نجیب‌الله، پس از خروج نیروهای شوروی پیشین از افغانستان، با سخنرانی‌های خود از طریق رسانه‌ها، با لحن صمیمانه تلاش کرد، سیاست آشتی ملی را توسعه دهد، اما گروه‌های مجاهدین مستقر در پاکستان و ایران این سیاست او را ناشی از ضعف دولت کابل و نیرنگ سیاسی تلقی کردند. دکتر نجیب‌الله، از پاکستان به‌عنوان بزرگ‌ترین دشمن افغانستان نام می‌برد و در یکی از سخنرانی‌های خود گفته بود که پاکستان برای قدرتمند شدن در پی ویرانی افغانستان است. به گفته وی، مقامات پاکستانی سه طرح را برای آینده افغانستان در نظر داشتند، نخست تلاش داشتند، یک دولت دست‌نشانده در افغانستان روی‌کار آید، اگر موفق نشدند، افغانستان باید تجزیه شود و اگر چنین هم نشد، بایست این کشور چنان ویران شود که صدها سال نتواند روی پای خود بیایستد.
از این روی، مجاهدین در سال ١٣٦٨، عملیات جنگی بزرگی را به‌منظور سقوط دولت دکتر نجیب‌الله، در جلال آباد آغاز کردند. اما این عملیات با شکست سختی مواجه شد. این شکست، درسی بود برای مجاهدین که دولت دکتر نجیب‌الله، به‌رغم خروج نیروهای شوروی، همچنان به‌قدرت خود متکی است. در شانزدهم دلو همان‌سال، شنواز تنی، وزیر دفاع دولت دکتر نجیب‌الله، کودتای نافرجامی را به راه انداخت. با وجود این، دکتر نجیب‌الله در قدرت باقی ماند، به یک پارچگی افغان‌ها و وحدت ملی تأکید داشت و به سیاست آشتی ملی خود ادامه داد.
با این حال، او به‌تدریج از اصول (پرنسیپ‌های) اصلی و خطوط مرامی حزب صرف‌نظر کرد و در قانون‌اساسی، در اساسنامه و مرامنامه‌ی حزب تعدیلاتی به‌وجود آورد. در سال ١٣٦۹، دو جناح حزب دمکراتیک خلق را منحل کرد و نام حزب دموکراتیک خلق را به «حزب وطن» تغییر داد و به برنامه‌های سازمان ملل در مورد کناره‌گیری از قدرت، تشکیل حکومت موقت و انتخابات آزاد موافقت نمود. اما اختلافات درونی حزب وطن او را در آستانه‌ی سقوط قرار داد.
دکتر نجیب‌الله، در سال ۱۳۷۱ خورشیدی، پذیرفت که قدرت را به شورای حکومتی مجاهدین تحویل دهد. با کنار رفتن دکتر نجیب‌الله و تسلط مجاهدین در کابل، جنگ‌های داخلی این کشور آغاز شد. جنگ‌هایی که تا ویرانی بخش اعظمی از شهر کابل پایتخت کشور ادامه داشت.
سرانجام، در بحبوحهٔ کسب قدرت توسط مجاهدین کوشید تا حزب و دولت را رها کرده فرار نماید اما موفق نشد. چندی قبل از به‌قدرت رسیدن مجاهدین در ۲۸ اپریل ۱۹۹۲ به دفتر سازمان ملل در کابل پناه برد و تا اشغال کابل توسط طالبان در ماه سپتامبر ۱۹۹۶ در آن‌جا ماند. طالبان با تسلط بر کابل و بخش‌های زیادی از افغانستان، به حکومت مجاهدین بر این شهر پایان دادند و دکتر نجیب‌الله را، در صبحگاه نخستین روز ورود خود به کابل، بازداشت کردند، او و برادرش شاهپور احمدزی را، در پنجم میزان ۱۳۷۵، کشتند و جنازه‌های آنان را در چهارراه آریانا در نزدیکی ارگ ریاست جمهوری افغانستان آویزان کردند.
نجيب‌الله ظاهراً در پی توافق‌های محرمانه قدرت‌های ذی نفع، در سال ۱۹۹۲ پس از فرستادن خانواده خود به خارج از كشور، دولت را تسليم مخالفان (گروه‌های معروف به مجاهدان) كرده بود و به ساختمان سازمان ملل در كابل پناهنده شده بود و قرار نبود به اين روز بيفتد، ولی محافظان افغانی ساختمان در جريان عقب نشينی نيروهای دولتی از كابل، او را بدون نگهبان رها كردند و رفتند. نجیب‌الله كه قبلاً يك پزشك و از اعضای شاخه پرچم حزب كمونيست بود تلفنی با رئيس دفتر سازمان ملل در كابل تماس گرفت و جريان را گفت و از او استمداد كرد كه وی نيز برايش كاری انجام نداد. مفسرانی كه روی اين حادثه دقيق شده‌اند، آن را يك نقطه ضعف در تاريخ سازمان ملل و تعهدات بين‌المللی و قول و قرارهای سران قدرت‌ها قلمداد كرده‌اند.[*][**]
عده‌ای از افغان‌ها به‌ویژه هواداران دکتر نجیب‌الله، او را به‌خاطر در پیش گرفتن سیاست آشتی ملی، و پیش‌بینی جنگ‌های داخلی مجاهدین، می‌ستایند. از سوی دیگر، مخالفان وی، بسیاری اقدامات حکومت مبنی بر دستگیری، شکنجه و زندانی کردن شماری از مردم، بین سال‌های ۱۳۵٨ و ۱۳٦۵ را که در آن زمان دکتر نجیب‌الله ریاست خاد را بر عهده داشت، به او نسبت می‌دهند.
| ▲ | نگارخانه |
...
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
نجیب‌الله از ریاست خاد تا ریاست جمهوری، به روايت بی‌بی‌سی
پيوست ٢: دکتر نجیب‌الله به روايت عزيز آريانفر
پيوست ۳: برنامه‌های ویدیويیِ درباره‌ی زندگی دکتر نجیب‌الله
پيوست ۴: دمیتری ویرخوتوروف، واپسین روزهای دکتر نجیب‌الله
پيوست ۵: دکتر نجیب‌الله شخصيتی چند بعدی، به روايت بی‌بی‌سی
پيوست ۶: دکتر نجیب‌الله سفیر افغانستان در تهران
پيوست ٧: محمداسحق توخی، چرا دکتر نجیب‌الله به دفتر ملل متحد در کابل پناهنده شد؟
پيوست ۸: گفت‌وگو با اسحاق توخی | گفت‌وگوی نخست | گفت‌وگوی دوم
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
د شهید ډاکتر نجیب‌الله لنډه پیژندگلوئ (به زبان پشتو)، وب‌سایت پیام وطن
گزارش ویژه‌ی تلویزیون طلوع درباره‌ی «زندگی‌نامه‌ی دکتر نجیب‌الله»
همان‌جا
ایران و افغانستان همدلان هزاره‌ها، گزارش سیاسی: صدای آمریکا، نهم فروردین ۱۳۸۸
توفان در افغانستان، ج ٢، صص ۶-۷
گزارش ویژه‌ی تلویزیون طلوع درباره‌ی «زندگی‌نامه‌ی دکتر نجیب‌الله»
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ بکتاش سیاووش، یک نظر سنجی، پنج نتیجه‌گیری، سايت واشنگتن پریزم و نيز [*] و [**]
□ رضایت مردم افغانستان از حکومت کمونیستی نجیب‌الله، گزارش ويژه سايت راديو زمانه و نيز [*]
□ سپاسگزاری نجیب‌الله سفیر افغانستان در تهران از دولت پادشاهی ایران، راديو زمانه
□ دکتر نجیب‌الله شخصيتی چند بعدی، سايت فارسی بی بی سی
□ دهمين سالگرد کشته شدن دکتر نجیب‌الله، سايت فارسی بی بی سی
□ رازق مأمون، اســرار مرگ دکتر نجیب‌الله، سايت خاوران[۱ ٢ ٣]
□ هشتمين سالگرد قتل نجیب‌الله
□ سايت حزب وطن
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ ...
