- ايران در دوره پارينه سنگی
- ایران در دوره فرا پارینه‌سنگی
- ایران در دوره نوسنگی
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
به استناد دست افزارهای سنگی ساده‌ای كه از انسان در مناطق شرقی و جنوب شرقی قاره آفريقا به‌دست آمده است، از پيدايش انسان بر روی اين كره خاكی حدود چهار ميليون سال می‌گذرد. اين دوره را انسان‌شناسان دوران "پارينه سنگی" ناميده‌اند و بر حسب تغييراتی كه به مرور زمان در كاراكتر شدن اين دست افزارها پديد آمده، دوران پارينه‌سنگی به سه دوره قديم، ميانی و جديد تقسيم شده است.
[↑] ايران در دوره پارينه‌سنگی قديم (Lower Palaeolithic)
بررسی‌های باستان‌شناسی – انسان‌شناسی در ايران امروزی برای شناسايی دوره پارينه‌سنگی، هم جديد و هم محدود است. به‌دليل همين دو امر، اطلاعات به‌دست آمده نيز بسيار ناچيز و در محدوده ظن و گمان است. ولی به‌نظر می‌رسد كه با توجه به جغرافيای طبيعی و وضعيت اقليمی ايران، در اين سرزمين دسته‌های كوچكی از انسان به‌صورت پراكنده قادر به زيست و تامين نيازهای غذايی خود بوده‌اند. اين گروه‌ها با جمع‌آوری فرآورده‌های نباتی كه در ايران به‌صورت خودرو قابل گردآوری و استفاده بوده‌اند و همچنين با شكار حيوانات و صيد آبزيان و شايد پرندگان، غذای مورد نياز خود را تامين می‌كردند و در امر تامين غذا از ابزارهای بسيار ساده و متناسب با تهيه نوع غذا از سنگ، چوب و استخوان حيوانات سود می‌جستند. به‌دليل قدمت اين دوره، وسايل و ابزارهای ساخته شده از چوب و استخوان به‌كلی از بين رفته است و فقط ابزارهای سنگی را انسان‌شناسان با بررسی‌های باستان‌شناسی از قسمت‌های مختلف ايران جمع‌آوری كرده‌اند.
چون آثار دوره پارينه‌سنگی قديم را كه در چند منطقه از ايران گزارش كرده‌اند، بر اساس يك فصل بررسی ارائه شده است، در صحت آنها هنوز نكات ابهام آميزی وجود دارد. ولی، از آنجا كه اين گزارش‌ها در حال حاضر در نوشته‌های مربوط به اين دوره از حيات انسان در ايران، تا به‌دست آمدن مدارك دقيق‌تر، راه يافته است، ناچار به ارائه آنها به‌عنوان اسناد و مدارك دوره پارينه‌سنگی در ايران، مخصوصاً دوره قديم آن، هستيم. اين مدارك از سه منطقه ايران شناسايی شده‌اند كه عبارتند از:
- ۱- منطقه‌ای در نزديكی "بقبقو" در حدود يكصدوچهل كيلومتری مشهد در اطراف بستر خشك "كشف رود" خراسان.
٢- آثاری شامل چند افزار سنگی از منطقه‌ای واقع در آذربايجان، در مثلث بين مراغه، تبريز و ميانه، نيز به‌دست آمده است كه بنا به‌گزارش متعلق به‌دوره پارينه‌سنگی قديم است.
٣- ابزار سنگی به‌دست آمده از منطقه "لديز" سـيستان كه قدمتـی برابر با يكصـد هزار ســال قبل دارند و از نظر فن ابزارســازی، آنها را جـزو نوع آشـولين (Acheulean) يعنی جديدترين ابزارهای سنگی دوره پارينه سنگی قديم طبقه‌بندی كرده‌اند.
با توجه به چگونگی پراكندگی و توزيع مناطق معرف دوره پارينه‌سنگی قديم در ايران، جای هيچ‌گونه ترديدی نيست كه بررسی و تحقيق درباره پارينه سنگی قديم در ايران به‌تنهايی و بدون در نظر گرفتن وضعيت مناطق همجوار امكان پذير نيست. از طرفی، مطالعات مربوط به دوره پارينه‌سنگی قديم در مناطق همجوار، يا انجام نشده است و يا چنان مغشوش و غير قابل قبول است كه قابل استناد نيستند. مثلاً، در تركمنستان مطالعاتی كه در اين دوره انجام شده به‌هيچ‌صورت با واقعيت علمی مطابقت ندارد. زيرا تمامی آثار سنگی قبل از استقرار در آن نواحی، به دوره ميان سنگی و نوسنگی منسوب شده‌اند.
علاوه بر موارد فوق، بايد افزود كه تعيين قدمت آثار از طريق استفاده از روش‌های علمی مانند آزمايشات موسوم به پتاسيم آرگون (Potassium Argon) و تعيـين جهـت قطـب مغناطيـسی (Magnetic Polarity Chronology) و يـا مقـدار اورانيـوم توريـوم (Uranium Thorium) كه در ديگر نقاط جهان با موفقيت برای تعيين تاريخ دوره‌های پارينه‌سنگی به‌كار رفته است، هنوز بر روی آثار به‌دست آمده از ايران انجام نشده. به‌علاوه، وضعيت مربوط به دوران‌های زمين‌شناسی از جمله دوره پله‌ايستوسين (Pleistocene) يعنی دوره كه در آن انسان بر كره زمين پديدار شده است، در ايران تاريك و مبهم می‌باشد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهديزاده کابلی از کتاب "ايران پيش از تاريخ" که توسط دکتر صادق ملک شهميرزادی برشتۀ تحرير درآمده، از سايت اينترنتی فرهنگسرا بازنويس شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- ايران در دورۀ پارينه‌سنگی، وب‌سايت فرهنگسرا
[↑] جُستارهای وابسته
□ [1]
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ ملک شهمیرزادی، صادق، ایران در دوران پیش از تاریخ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۸ خ
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
